żachnąć się - Wielki słownik języka polskiego PAN

książk. gwałtownym gestem lub słowem okazać swoje niezadowolenie lub oburzenie

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA

Stany psychiczne człowieka

zachowania emocjonalne

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE

Język

mówienie

żachnąć się na czyjeś gadanie, na jakąś myśl, na czyjeś słowa, na jakiś widok
żachnąć się gniewnie, nagle

	Co za bzdury mi pan tu opowiada! – żachnął się Rostocki. – Naprawdę zaczynam już tracić cierpliwość! źródło: NKJP: Małgorzata Saramonowicz: Sanatorium, 2005
	Joanna wolno mieszała łyżeczką wystygłą kawę. - Może powinieneś poradzić się lekarza - zaczęła niepewnie. Żachnąłem się. Jestem po prostu zmęczony, to wszystko. źródło: NKJP: Martyna Żandarska-Ochnik: Pan wichrów i powiewów , 2008
	Widziała kątem oka, że się żachnął i już chciał coś powiedzieć, ale powstrzymał się od komentarza. źródło: NKJP: Manuela Gretkowska: Sceny z życia pozamałżeńskiego, 2003
	Jarosław nie znosi Brechta, który go szorstko i nieuprzejmie potraktował na jakimś Kongresie (prosił go o autograf dla swego kuzyna, a Brecht żachnął się, że takimi głupstwami się bawi). źródło: NKJP: Anna Kowalska: Dzienniki 1927-1969, 2008
	Nałogi myślowe na pewno każą mojemu czytelnikowi żachnąć się na szukanie związków pomiędzy hermetyzmem i przemianami społecznymi. źródło: NKJP: Czesław Miłosz: Ziemia Ulro, 1977

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	żachnę się	żachniemy się
2 os.	żachniesz się	żachniecie się
3 os.	żachnie się	żachną się

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	żachnąłem się +(e)m się żachnął	żachnęłam się +(e)m się żachnęła	żachnęłom się +(e)m się żachnęło	żachnęliśmy się +(e)śmy się żachnęli	żachnęłyśmy się +(e)śmy się żachnęły
2 os.	żachnąłeś się +(e)ś się żachnął	żachnęłaś się +(e)ś się żachnęła	żachnęłoś się +(e)ś się żachnęło	żachnęliście się +(e)ście się żachnęli	żachnęłyście się +(e)ście się żachnęły
3 os.	żachnął się	żachnęła się	żachnęło się	żachnęli się	żachnęły się

bezosobnik: żachnięto się

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		żachnijmy się
2 os.	żachnij się	żachnijcie się

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	żachnąłbym się bym się żachnął	żachnęłabym się bym się żachnęła	żachnęłobym się bym się żachnęło	żachnęlibyśmy się byśmy się żachnęli	żachnęłybyśmy się byśmy się żachnęły
2 os.	żachnąłbyś się byś się żachnął	żachnęłabyś się byś się żachnęła	żachnęłobyś się byś się żachnęło	żachnęlibyście się byście się żachnęli	żachnęłybyście się byście się żachnęły
3 os.	żachnąłby się by się żachnął	żachnęłaby się by się żachnęła	żachnęłoby się by się żachnęło	żachnęliby się by się żachnęli	żachnęłyby się by się żachnęły

bezosobnik: żachnięto by się

bezokolicznik: żachnąć się

imiesłów przysłówkowy uprzedni: żachnąwszy się

gerundium: żachnięcie się

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	żachnięcie się	żachnięcia się
D.	żachnięcia się	żachnięć się
C.	żachnięciu się	żachnięciom się
B.	żachnięcie się	żachnięcia się
N.	żachnięciem się	żachnięciami się
Ms.	żachnięciu się	żachnięciach się
W.	żachnięcie się	żachnięcia się

odpowiednik aspektowy: żachać się

Składnia

Rz_osobowy	+	żachnąć się	+	MOWA WPROST
Rz_osobowy	+	żachnąć się	+	że ZDANIE
Rz_osobowy	+	żachnąć się	+	na CO

Pochodzenie

psł. *žasnǫti < *gēs-nǫ-ti 'przestraszyć, przerazić, zatrwożyć'

Najprawdopodobniej etymologicznie powiązany z psł. *gasiti ‘powodować, że coś gaśnie’. Polskie wyrazy żachnąć i żachać posiadają wtórne -ch- (być może przez analogię do czasowników typu kochać, machać).