tłumaczyć - Wielki słownik języka polskiego PAN

1.

mówiąc lub pisząc, sprawiać, że coś dla kogoś staje się zrozumiałe

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA

Działalność intelektualna człowieka

nazwy działań intelektualnych człowieka

autor, lekarz, nauczyciel, psycholog tłumaczy; politycy, rodzice tłumaczą
tłumaczyć dziecku, uczniom, słuchaczom, studentom, telewidzom
tłumaczyć działanie czegoś, genezę, lekcje, metodę, podstawowe zagadnienia, pojęcie, różnice, termin, sens, zasady działania czegoś
tłumaczyć na przykładach, na różne sposoby
tłumaczyć cierpliwie, długo, jasno, nieskładnie, zawile, zrozumiale; na migi
próbować, usiłować tłumaczyć

	Słucham po raz pięćdziesiąty, jak nauczyciel tłumaczy teorię względności... Rozumiem to. źródło: NKJP: Dariusz Doroziński: Hakerzy. Technoanarchiści cyberprzestrzeni, 2001
	Heinz dostrzegł naczelnika Krygiera, który nerwowo tłumaczył coś swojemu rozmówcy. źródło: NKJP: Mariusz Czubaj: 21:37, 2010
	[...] budynek był, jak na owe czasy, luksusowy, a zarazem względnie tani – i ulegli namowom ojca Ireny, architekta, który tłumaczył, że za tę cenę niczego podobnego nie znajdą. źródło: NKJP: Jerzy Sosnowski: Prąd zatokowy, 2003
	Można było się tam dowiedzieć, a także nabyć książki tłumaczące, dlaczego wegetarianizm jest zdrowszy od tradycyjnie przyjętego schematu żywienia. źródło: NKJP: Lidia Szadkowska: Jak wyleczyć nieuleczalne choroby, 2008
	- To nie jest tak, jak pan myśli - próbował tłumaczyć Lewicki. [...] Proszę pozwolić mi wyjaśnić, to trochę niezwyczajna sytuacja. źródło: NKJP: Zbigniew Górniak: Siostra i byk, 2009

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	tłumaczyłem +(e)m tłumaczył	tłumaczyłam +(e)m tłumaczyła	tłumaczyłom +(e)m tłumaczyło	tłumaczyliśmy +(e)śmy tłumaczyli	tłumaczyłyśmy +(e)śmy tłumaczyły
2 os.	tłumaczyłeś +(e)ś tłumaczył	tłumaczyłaś +(e)ś tłumaczyła	tłumaczyłoś +(e)ś tłumaczyło	tłumaczyliście +(e)ście tłumaczyli	tłumaczyłyście +(e)ście tłumaczyły
3 os.	tłumaczył	tłumaczyła	tłumaczyło	tłumaczyli	tłumaczyły

bezosobnik: tłumaczono

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę tłumaczył będę tłumaczyć	będę tłumaczyła będę tłumaczyć	będę tłumaczyło będę tłumaczyć	będziemy tłumaczyli będziemy tłumaczyć	będziemy tłumaczyły będziemy tłumaczyć
2 os.	będziesz tłumaczył będziesz tłumaczyć	będziesz tłumaczyła będziesz tłumaczyć	będziesz tłumaczyło będziesz tłumaczyć	będziecie tłumaczyli będziecie tłumaczyć	będziecie tłumaczyły będziecie tłumaczyć
3 os.	będzie tłumaczył będzie tłumaczyć	będzie tłumaczyła będzie tłumaczyć	będzie tłumaczyło będzie tłumaczyć	będą tłumaczyli będą tłumaczyć	będą tłumaczyły będą tłumaczyć

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		tłumaczmy
2 os.	tłumacz	tłumaczcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	tłumaczyłbym bym tłumaczył	tłumaczyłabym bym tłumaczyła	tłumaczyłobym bym tłumaczyło	tłumaczylibyśmy byśmy tłumaczyli	tłumaczyłybyśmy byśmy tłumaczyły
2 os.	tłumaczyłbyś byś tłumaczył	tłumaczyłabyś byś tłumaczyła	tłumaczyłobyś byś tłumaczyło	tłumaczylibyście byście tłumaczyli	tłumaczyłybyście byście tłumaczyły
3 os.	tłumaczyłby by tłumaczył	tłumaczyłaby by tłumaczyła	tłumaczyłoby by tłumaczyło	tłumaczyliby by tłumaczyli	tłumaczyłyby by tłumaczyły

bezosobnik: tłumaczono by

bezokolicznik: tłumaczyć

imiesłów przysłówkowy współczesny: tłumacząc

gerundium: tłumaczenie

rodzaj gramatyczny: ndk

imiesłów przymiotnikowy czynny: tłumaczący

imiesłów przymiotnikowy bierny: tłumaczony

odpowiednik aspektowy: wytłumaczyć

+	tłumaczyć	+	(KOMU) + CO
+	tłumaczyć	+	(KOMU) + że ZDANIE \| ZDANIE PYTAJNOZALEŻNE
+	tłumaczyć	+	(KOMU) + MOWA WPROST

ogsł. *tl̥mačiti, *tl̥mačǫ 'przekładać z jednego języka na inny, objaśniać, interpretować'

Zob. tłumacz