-
1.
zacząć się przemieszczać w jakimś kierunku we właściwy dla siebie sposób -
KATEGORIE FIZYCZNE
Cechy i właściwości materii
ruch i spoczynek -
- oddział, pochód, tłum; koń; autobus, czołg, pociąg, samochód, wóz ruszył; kolumna; ciężarówka; winda; lawina ruszyła; auto ruszyło
- ruszyć do drzwi; do wyjścia; do kuchni; do domu
- ruszyć na północ, na zachód...
- ruszyć o świcie
- ruszyć w kierunku czegoś; w stronę czegoś; w głąb czegoś; w powrotną drogę
- ruszyć z miejsca
- ruszyć dalej; naprzód; biegiem, pędem, truchtem; galopem, kłusem; korytarzem, schodami, ścieżką; śladem kogoś/czegoś ; ostrożnie; powoli, wolno; szybko; raźno, śmiało, żwawo; ostro; z piskiem opon; natychmiast; wreszcie; rano, wieczorem;
- wstać i ruszyć
-
Zaskoczony minister Roth wstał i ruszył do wyjścia.
źródło: NKJP: Kazimierz Sikorski: Wicepremier dał mu w papę, Super Express, 2006
Ledwo wszedł na stromy stok - ruszyła lawina.
źródło: NKJP: Michał Jagiełło: Wołanie w górach : wypadki i akcje ratunkowe w Tatrach, 1999
-
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
liczba pojedyncza liczba mnoga 1 os. ruszę
ruszymy
2 os. ruszysz
ruszycie
3 os. ruszy
ruszą
Czas przeszły
liczba pojedyncza liczba mnoga m ż n mo -mo 1 os. ruszyłem
+(e)m ruszył
ruszyłam
+(e)m ruszyła
ruszyłom
+(e)m ruszyło
ruszyliśmy
+(e)śmy ruszyli
ruszyłyśmy
+(e)śmy ruszyły
2 os. ruszyłeś
+(e)ś ruszył
ruszyłaś
+(e)ś ruszyła
ruszyłoś
+(e)ś ruszyło
ruszyliście
+(e)ście ruszyli
ruszyłyście
+(e)ście ruszyły
3 os. ruszył
ruszyła
ruszyło
ruszyli
ruszyły
bezosobnik: ruszono
Tryb rozkazujący
liczba pojedyncza liczba mnoga 1 os. ruszmy
2 os. rusz
ruszcie
Tryb warunkowy
liczba pojedyncza liczba mnoga m ż n mo -mo 1 os. ruszyłbym
bym ruszył
ruszyłabym
bym ruszyła
ruszyłobym
bym ruszyło
ruszylibyśmy
byśmy ruszyli
ruszyłybyśmy
byśmy ruszyły
2 os. ruszyłbyś
byś ruszył
ruszyłabyś
byś ruszyła
ruszyłobyś
byś ruszyło
ruszylibyście
byście ruszyli
ruszyłybyście
byście ruszyły
3 os. ruszyłby
by ruszył
ruszyłaby
by ruszyła
ruszyłoby
by ruszyło
ruszyliby
by ruszyli
ruszyłyby
by ruszyły
bezosobnik: ruszono by
bezokolicznik: ruszyć
imiesłów przysłówkowy uprzedni: ruszywszy
gerundium: ruszenie
liczba pojedyncza liczba mnoga M. ruszenie
ruszenia
D. ruszenia
ruszeń
C. ruszeniu
ruszeniom
B. ruszenie
ruszenia
N. ruszeniem
ruszeniami
Ms. ruszeniu
ruszeniach
W. ruszenie
ruszenia
odpowiednik aspektowy: ruszać
-
+ ruszyć + (SKĄD) + (DOKĄD) -
psł. *rušiti (< *ruchi- < *rou̯s-ī-) 'wprawiać w ruch, popychać, poruszać, naruszać, poruszając obalać, zwalać'
Budowa wskazuje na pierwotny czasownik wielokrotny, prawdopodobnie od psł. *rusti ‘ryć, kopać, kopiąc przewracać, poruszać (np. ziemię)’, niepoświadczonego jednak realnie w językach słowiańskich. (Bor)
-
+ ruszyć + (SKĄD) + (DOKĄD)