wyśmienity - Wielki słownik języka polskiego PAN

Definicja

taki, że trudno sobie wyobrazić, żeby mógł być lepszy

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA

Ocena i wartościowanie

słownictwo oceniające

Relacje znaczeniowe

synonimy:

pierwszorzędny
wyborny
znakomity
znamienity

Połączenia

wyśmienity artysta, dowódca, znawca; humor, nastrój; pomysł; smak, sos; wyśmienita akcja, gra, interwencja, zabawa; kuchnia, muzyka; forma, kondycja; okazja, sytuacja; jakość, skuteczność; wyśmienite jedzenie, śniadanie; wyśmienite ciasta, potrawy, wina; warunki

Cytaty

Nigdy [...] nie przywiązywałam wagi do tego, czy potrawa jest wyśmienita, czy zaledwie dobra. Jakoś mi po prostu wychodziła.

źródło: NKJP: Wika Rowińska: Seks w kuchni, Cosmopolitan nr 10, 1999

Udało nam się zbudować bardzo pozytywną koalicję. Są wśród nas wyśmienici fachowcy w dziedzinach: oświaty, pracy, prawa, ludzie o bardzo wysokich kompetencjach.

źródło: NKJP: Powołano komisje, Tygodnik Regionalny „Gazeta Częstochowska”, 2006-12-13

Będą festiwale i przeglądy kulturalne. Do najbardziej znanych i lubianych zaliczyć można Święto Bursztynu i Święto Chleba, degustacje i konkurs na najwyśmienitszy smakołyk.

źródło: NKJP: Anna Libudzka, Jutro ruszy „Dominik”, Wieczór Wybrzeża, 1999-07-30

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	wyśmienity	wyśmienity	wyśmienity	wyśmienite	wyśmienita
D.	wyśmienitego	wyśmienitego	wyśmienitego	wyśmienitego	wyśmienitej
C.	wyśmienitemu	wyśmienitemu	wyśmienitemu	wyśmienitemu	wyśmienitej
B.	wyśmienitego	wyśmienitego	wyśmienity	wyśmienite	wyśmienitą
N.	wyśmienitym	wyśmienitym	wyśmienitym	wyśmienitym	wyśmienitą
Ms.	wyśmienitym	wyśmienitym	wyśmienitym	wyśmienitym	wyśmienitej
W.	wyśmienity	wyśmienity	wyśmienity	wyśmienite	wyśmienita

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	wyśmienici	wyśmienici	wyśmienite	wyśmienite
D.	wyśmienitych	wyśmienitych	wyśmienitych	wyśmienitych
C.	wyśmienitym	wyśmienitym	wyśmienitym	wyśmienitym
B.	wyśmienitych	wyśmienitych	wyśmienitych	wyśmienite
N.	wyśmienitymi	wyśmienitymi	wyśmienitymi	wyśmienitymi
Ms.	wyśmienitych	wyśmienitych	wyśmienitych	wyśmienitych
W.	wyśmienici	wyśmienici	wyśmienite	wyśmienite

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	wyśmienitszy	wyśmienitszy	wyśmienitszy	wyśmienitsze	wyśmienitsza
D.	wyśmienitszego	wyśmienitszego	wyśmienitszego	wyśmienitszego	wyśmienitszej
C.	wyśmienitszemu	wyśmienitszemu	wyśmienitszemu	wyśmienitszemu	wyśmienitszej
B.	wyśmienitszego	wyśmienitszego	wyśmienitszy	wyśmienitsze	wyśmienitszą
N.	wyśmienitszym	wyśmienitszym	wyśmienitszym	wyśmienitszym	wyśmienitszą
Ms.	wyśmienitszym	wyśmienitszym	wyśmienitszym	wyśmienitszym	wyśmienitszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	wyśmienitsi	wyśmienitsi	wyśmienitsze	wyśmienitsze
D.	wyśmienitszych	wyśmienitszych	wyśmienitszych	wyśmienitszych
C.	wyśmienitszym	wyśmienitszym	wyśmienitszym	wyśmienitszym
B.	wyśmienitszych	wyśmienitszych	wyśmienitszych	wyśmienitsze
N.	wyśmienitszymi	wyśmienitszymi	wyśmienitszymi	wyśmienitszymi
Ms.	wyśmienitszych	wyśmienitszych	wyśmienitszych	wyśmienitszych

Inne uwagi

Zwykle stopniuje się opisowo

Pochodzenie

Przymiotnik z przyrostkiem -ity (w XV w. jeszcze w prymarnym znaczeniu 'wysoki') od hipotetycznego abstrakcyjnego rzeczownika *wyśmień 'wysokość' (Brück), który można wyprowadzić z psł. *vys-menь : *vysъ (vys-okъ); por. paralelne *niz-menь, *gluch-menь, *such-menь od *nizъ, gluchъ, suchъ). Te wtórnie skonkretyzowane abstrakta Sławski uważa za derywaty odprzymiotnikowe, por. płd.słow. *čis(t)menъ 'czysty, schludny, lubiący czystość' (od: *čistъ 'ts.'), skąd chorw. dial. čìsmen. Znamienne jest to, że w języku chorwackim realnie poświadczona jest paralelna formacja słowotwórcza z przyrostkiem -it-: čìsmenit 'czysty, schludny'.