-
1.
używane dla zaznaczenia, że wśród obiektów nazwanych następującym rzeczownikiem nie istnieje taki, którego dotyczy to, co zostaje powiedziane -
Używane często w znaczeniu 'żaden człowiek'.
-
KATEGORIE FIZYCZNE
Ilość, liczby i liczenie
szczegółowe określenia ilości -
synonimy: wszelki
antonimy: co do jednego
każdy
wszelaki
wszystek
-
- żaden człowiek, mężczyzna; dziennikarz, lekarz, uczeń; cywil; przedstawiciel, turysta; bank, sklep; samochód, dzień; pomysł; hałas; czyn, gest; żadna dziewczyna, matka; grupa, organizacja, sekta, placówka; firma; ekipa; myśl; reguła; żadne dziecko; zwierzę; ugrupowanie; słowo; przepisy, przywileje; przeszkody; niebezpieczeństwo
- żaden z nas, żaden spośród nas
- niemal, prawie żaden; praktycznie, właściwie żaden;
- żaden + nie
-
Ty nie wiesz, czego chcesz, a właściwie tego chcesz, czego żaden ojciec nie może dać.
źródło: NKJP: Włodzimierz Kowalewski: Bóg zapłacz!, 2000
Pytam o niego prawie każdego i żaden z panów nie zna jego nazwiska, a to bohater miary Okulickiego czy „Grota” Roweckiego.
źródło: NKJP: Teresa Torańska: Oni, 1985
Facet nie dał żadnej wskazówki.
źródło: NKJP: Mariusz Cieślik: Śmieszni kochankowie, 2004
- Żadnych odcisków palców - dodał Meinerer. - Doktor Lasarius z kostnicy ustalił przedział czasowy morderstwa: sierpień-wrzesień.
źródło: NKJP: Marek Krajewski: Koniec świata w Breslau, 2003
Kiedy doszliśmy do furtki domu, gdzie mieszka Renia, staliśmy jeszcze obok siebie i gadaliśmy. A potem już żadne nic nie mówiło, tylko ja patrzyłem jej w oczy, a ona mnie.
źródło: NKJP: Stanisław Kowalewski: Czarne okna, 1961
-
część mowy: przymiotnik
Stopień równy
liczba pojedyncza m1 m2 m3 n1, n2 ż M. żaden
żaden
żaden
żadne
żadna
D. żadnego
żadnego
żadnego
żadnego
żadnej
C. żadnemu
żadnemu
żadnemu
żadnemu
żadnej
B. żadnego
żadnego
żaden
żadne
żadną
N. żadnym
żadnym
żadnym
żadnym
żadną
Ms. żadnym
żadnym
żadnym
żadnym
żadnej
W. żaden
żaden
żaden
żadne
żadna
liczba mnoga p1 m1 ndepr m1 depr pozostałe M. żadni
żadni
żadne
żadne
D. żadnych
żadnych
żadnych
żadnych
C. żadnym
żadnym
żadnym
żadnym
B. żadnych
żadnych
żadnych
żadne
N. żadnymi
żadnymi
żadnymi
żadnymi
Ms. żadnych
żadnych
żadnych
żadnych
W. żadni
żadni
żadne
żadne
Inne uwagi
Formy lm używane tylko w połączeniach z rzeczownikami niemającymi liczby pojedynczej, rzeczownikami oznaczającymi zbiór lub rodzaj obiektów lub grupami liczebnikowo-rzeczownikowymi.
-
+ żaden +
szyk: tylko prepozycja -
Istnieją dwie prawdopodobne próby etymologizacji:
1) kontynuant psł. žędьnъ : *žędati ‘żądać, pragnąć’ ze znaczeniem 'pożądany’, ‘cenny’, ‘rzadki’, 'ani jeden, nikt', z odnosowieniem samogłoski rdzennej pod wpływem czeskim;
2) efekt przekształcenia wyjściowej postaci *ni-že-edьnъ ‘ani jeden’ (ściągnięcie e-e > (ē) ě i przejście žě > ža oraz fałszywa dekompozycja: ni žadьnъ 'ani jeden')