brać I - Wielki słownik języka polskiego PAN

1.

zamykać na jakimś przedmiocie palce, obejmować go ręką lub narzędziem urządzonym na podobieństwo ręki, z zamiarem przesunięcia tego przedmiotu z miejsca, na którym się znajdował

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA

Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego

czynności i stany fizjologiczne

Połączenia

brać dziecko, paczkę, pakunek;
brać dłonią, łapą, palcami, ręką, zębami; brać łyżką, widelcem
brać w dłoń, w rękę
brać za ramię, za rękę, za uszy

Cytaty

	Idź pierwszy. Wyjmuje z kieszeni kurtki latarkę elektryczną i wręcza mu ją. Mężczyzna bierze latarkę i wchodzi do ciemnego i ciasnego przedsionka schodów. źródło: NKJP: Stanisław Mrożek: Jak zostałem filmowcem, 1975
	Wytrawnemu hodowcy wystarczy wejść do gołębnika i popatrzeć: wie, który jest albo zapowiada się na dobrego lotnika. Niektórzy biorą gołębia w rękę, żeby poczuć jego układ kostny, mięśniowy, dokładnie obejrzeć upierzenie i spojrzeć w oczy. źródło: NKJP: Barbara Pietkiewicz: Go! Gołąb go!, Polityka, 2006-06-03
	Telak bierze za rękę Jarczykową i prowadzi ją w odległy kraniec pomieszczenia. źródło: NKJP: Zygmunt Miłoszewski, Uwikłanie, 2007
	Ślimaki serwuje się bardzo gorące na małej patelence. Bez skorupek je się jak mięso — widelcem. Z patelenki bierze się je szczypcami i lewą ręką trzyma się ślimaka w szczypcach, a prawą wybiera widelcem ze środka smaczne mięso. źródło: NKJP: Tadeusz Rojek: Jak to się je : savoir-vivre przy stole, 1994

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	biorę	bierzemy
2 os.	bierzesz	bierzecie
3 os.	bierze	biorą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałem +(e)m brał	brałam +(e)m brała	brałom +(e)m brało	braliśmy +(e)śmy brali	brałyśmy +(e)śmy brały
2 os.	brałeś +(e)ś brał	brałaś +(e)ś brała	brałoś +(e)ś brało	braliście +(e)ście brali	brałyście +(e)ście brały
3 os.	brał	brała	brało	brali	brały

bezosobnik: brano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę brał będę brać	będę brała będę brać	będę brało będę brać	będziemy brali będziemy brać	będziemy brały będziemy brać
2 os.	będziesz brał będziesz brać	będziesz brała będziesz brać	będziesz brało będziesz brać	będziecie brali będziecie brać	będziecie brały będziecie brać
3 os.	będzie brał będzie brać	będzie brała będzie brać	będzie brało będzie brać	będą brali będą brać	będą brały będą brać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		bierzmy
2 os.	bierz	bierzcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałbym bym brał	brałabym bym brała	brałobym bym brało	bralibyśmy byśmy brali	brałybyśmy byśmy brały
2 os.	brałbyś byś brał	brałabyś byś brała	brałobyś byś brało	bralibyście byście brali	brałybyście byście brały
3 os.	brałby by brał	brałaby by brała	brałoby by brało	braliby by brali	brałyby by brały

bezosobnik: brano by

bezokolicznik: brać

imiesłów przysłówkowy współczesny: biorąc

gerundium: branie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	branie	brania
D.	brania	brań
C.	braniu	braniom
B.	branie	brania
N.	braniem	braniami
Ms.	braniu	braniach
W.	branie	brania

imiesłów przymiotnikowy czynny: biorący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	biorący	biorący	biorący	biorące	biorąca
D.	biorącego	biorącego	biorącego	biorącego	biorącej
C.	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącej
B.	biorącego	biorącego	biorący	biorące	biorącą
N.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącą
Ms.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	biorący	biorący	biorące	biorące
D.	biorących	biorących	biorących	biorących
C.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym
B.	biorących	biorących	biorących	biorące
N.	biorącymi	biorącymi	biorącymi	biorącymi
Ms.	biorących	biorących	biorących	biorących

imiesłów przymiotnikowy bierny: brany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	brany	brany	brany	brane	brana
D.	branego	branego	branego	branego	branej
C.	branemu	branemu	branemu	branemu	branej
B.	branego	branego	brany	brane	braną
N.	branym	branym	branym	branym	braną
Ms.	branym	branym	branym	branym	branej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	brani	brani	brane	brane
D.	branych	branych	branych	branych
C.	branym	branym	branym	branym
B.	branych	branych	branych	brane
N.	branymi	branymi	branymi	branymi
Ms.	branych	branych	branych	branych

odpowiednik aspektowy: wziąć

Składnia

Rz_żywotny	+	brać	+	CO + (CZYM)
Rz_osobowy	+	brać	+	KOGO/CO + za CO

Pochodzenie

psł. *bьrati