dozwolić - Wielki słownik języka polskiego PAN

Definicja

1.

książk. zgodzić się na coś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA

Relacje międzyludzkie

określenia relacji międzyludzkich

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA

Ocena i wartościowanie

wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Relacje znaczeniowe

synonimy:

przyzwolić

Cytaty

	Nie pojmowaliśmy celu tych manewrów, dopiero despatcher wyjaśnił, że robimy to dla zmylenia ewentualnego podsłuchu i że nad lądem przez cały czas będziemy kluczyć, by nie dozwolić przeciwnikowi na zorientowanie się w kierunku lotu. źródło: NKJP: Kazimierz Osmecki Iranek: Powołanie i przeznaczenie : wspomnienia oficera Komendy Głównej AK, 2004
	[...] młodzieniec raz i drugi poruszył się lekko, z ich piersi wydobył się odgłos przypominający westchnienie ulgi. Podeszły do leżącego, otaczając go ciaśniejszym kręgiem. Lecz przywódca nie dozwolił, aby zbliżały się zanadto. źródło: NKJP: Andrzej Sarwa: Strzyga, 2006
	Do obozu królewskiego w Olsztynku przybył wysłannik biskupa warmińskiego prosząc, by król „nie dozwolił palić i niszczyć jego dóbr biskupich” [...]. źródło: NKJP: Jan Bałdowski: Warmia, Mazury, Suwalszczyzna, 1996
	Umyślili zlikwidować linie tramwajowe przecinające teren getta, a ponieważ byli skrupulatni, dozwolili ludziom pracującym, a także uczniom przechodzić przez teren dzielnicy żydowskiej, o ile tędy wypadała im najkrótsza droga do miejsca pracy lub nauki. źródło: NKJP: Bohdan Czeszko: Pokolenie, 1951
	Nie pójdę na obiad. Protestując przeciw despotycznej monotonii pór posiłkowych, dozwolę głodowi, by mnie trapił, i tym nakarmię mojego ducha lepiej, niżbym nakarmił ciało obozową strawą. źródło: NKJP: Stanisław Dygat: Jezioro Bodeńskie, 1946

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	dozwolę	dozwolimy
2 os.	dozwolisz	dozwolicie
3 os.	dozwoli	dozwolą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dozwoliłem +(e)m dozwolił	dozwoliłam +(e)m dozwoliła	dozwoliłom +(e)m dozwoliło	dozwoliliśmy +(e)śmy dozwolili	dozwoliłyśmy +(e)śmy dozwoliły
2 os.	dozwoliłeś +(e)ś dozwolił	dozwoliłaś +(e)ś dozwoliła	dozwoliłoś +(e)ś dozwoliło	dozwoliliście +(e)ście dozwolili	dozwoliłyście +(e)ście dozwoliły
3 os.	dozwolił	dozwoliła	dozwoliło	dozwolili	dozwoliły

bezosobnik: dozwolono

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		dozwólmy
2 os.	dozwól	dozwólcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dozwoliłbym bym dozwolił	dozwoliłabym bym dozwoliła	dozwoliłobym bym dozwoliło	dozwolilibyśmy byśmy dozwolili	dozwoliłybyśmy byśmy dozwoliły
2 os.	dozwoliłbyś byś dozwolił	dozwoliłabyś byś dozwoliła	dozwoliłobyś byś dozwoliło	dozwolilibyście byście dozwolili	dozwoliłybyście byście dozwoliły
3 os.	dozwoliłby by dozwolił	dozwoliłaby by dozwoliła	dozwoliłoby by dozwoliło	dozwoliliby by dozwolili	dozwoliłyby by dozwoliły

bezosobnik: dozwolono by

bezokolicznik: dozwolić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: dozwoliwszy

gerundium: dozwolenie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	dozwolenie	dozwolenia
D.	dozwolenia	dozwoleń
C.	dozwoleniu	dozwoleniom
B.	dozwolenie	dozwolenia
N.	dozwoleniem	dozwoleniami
Ms.	dozwoleniu	dozwoleniach
W.	dozwolenie	dozwolenia

odpowiednik aspektowy: dozwalać

Składnia

+	dozwolić	+	(KOMU) + na CO
+	dozwolić	+	(KOMU) + żeby ZDANIE
+	dozwolić	+	BEZOKOLICZNIK + (KOMU)

Pochodzenie

st.pol. zwolić 'wyratować, ocalić; wyrazić zgodę, przystać na coś'

z psł. *sъ-voliti 'wyrazić swą wolę, pozwolić, zezwolić'

We współczesnym języku pol. zachowane tylko formy prefigowane od st.pol. zwolić (do-, po-, przy-, zez-, wy-zwolić), to zaś od psł. czasownika prefigowanego *sъvoliti < *voliti 'wyrażać swoją wolę, wybierać'.