truchleć - Wielki słownik języka polskiego PAN

Definicja

nieruchomieć z powodu wielkiego strachu lub innego silnego stanu emocjonalnego

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA

Stany psychiczne człowieka

zachowania emocjonalne

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

martwieć

Połączenia

serce truchleje
truchleć na myśl, na wspomnienie; z rozpaczy, ze strachu, ze zgrozy

Cytaty

	[...] właśnie spostrzegłem, jak nagle skurczyła się, jak zmalała ta moja ciotka - przed której spojrzeniem zawsze truchlałem, której wymówek zawsze się bałem jak ognia [...] źródło: NKJP: Andrzej Mandalian: Czerwona orkiestra, 2009
	Od tamtej pory, nawet gdy przechodziłem przez jezdnię w dozwolonym miejscu, truchlałem ze strachu, że lada chwila usłyszę nad głową przeraźliwy gwizd. źródło: NKJP: Zbigniew Mentzel: Wszystkie języki świata, 2005
	Siedziałem w autobusie w skuleniu i gotowości do padu i truchlałem na widok każdego białego fiata, a na widok białego fiata jadącego nieco wolniej - zamierało mi serce. źródło: NKJP: Jerzy Pilch: Moje pierwsze samobójstwo i dziewięć innych opowieści, 2006
	Lyllana truchlała przy każdym skrzypnięciu czy muśnięciu ćmy, serce biło jej mocno, ręce spotniały. źródło: NKJP: Iwona Surmik: Ostatni smok, 2005
	Niektórzy mieszkańcy oddalonych przedmieść widzieli te rzeczy i truchlejąc ze zgrozy opowiadali o tym zaufanym osobom. źródło: NKJP: Paweł Huelle: Weiser Dawidek, 1987

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	truchleję	truchlejemy
2 os.	truchlejesz	truchlejecie
3 os.	truchleje	truchleją

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	truchlałem +(e)m truchlał	truchlałam +(e)m truchlała	truchlałom +(e)m truchlało	truchleliśmy +(e)śmy truchleli	truchlałyśmy +(e)śmy truchlały
2 os.	truchlałeś +(e)ś truchlał	truchlałaś +(e)ś truchlała	truchlałoś +(e)ś truchlało	truchleliście +(e)ście truchleli	truchlałyście +(e)ście truchlały
3 os.	truchlał	truchlała	truchlało	truchleli	truchlały

bezosobnik: truchlano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę truchlał będę truchleć	będę truchlała będę truchleć	będę truchlało będę truchleć	będziemy truchleli będziemy truchleć	będziemy truchlały będziemy truchleć
2 os.	będziesz truchlał będziesz truchleć	będziesz truchlała będziesz truchleć	będziesz truchlało będziesz truchleć	będziecie truchleli będziecie truchleć	będziecie truchlały będziecie truchleć
3 os.	będzie truchlał będzie truchleć	będzie truchlała będzie truchleć	będzie truchlało będzie truchleć	będą truchleli będą truchleć	będą truchlały będą truchleć

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		truchlejmy
2 os.	truchlej	truchlejcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	truchlałbym bym truchlał	truchlałabym bym truchlała	truchlałobym bym truchlało	truchlelibyśmy byśmy truchleli	truchlałybyśmy byśmy truchlały
2 os.	truchlałbyś byś truchlał	truchlałabyś byś truchlała	truchlałobyś byś truchlało	truchlelibyście byście truchleli	truchlałybyście byście truchlały
3 os.	truchlałby by truchlał	truchlałaby by truchlała	truchlałoby by truchlało	truchleliby by truchleli	truchlałyby by truchlały

bezosobnik: truchlano by

bezokolicznik: truchleć

imiesłów przysłówkowy współczesny: truchlejąc

gerundium: truchlenie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	truchlenie	truchlenia
D.	truchlenia	truchleń
C.	truchleniu	truchleniom
B.	truchlenie	truchlenia
N.	truchleniem	truchleniami
Ms.	truchleniu	truchleniach
W.	truchlenie	truchlenia

imiesłów przymiotnikowy czynny: truchlejący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	truchlejący	truchlejący	truchlejący	truchlejące	truchlejąca
D.	truchlejącego	truchlejącego	truchlejącego	truchlejącego	truchlejącej
C.	truchlejącemu	truchlejącemu	truchlejącemu	truchlejącemu	truchlejącej
B.	truchlejącego	truchlejącego	truchlejący	truchlejące	truchlejącą
N.	truchlejącym	truchlejącym	truchlejącym	truchlejącym	truchlejącą
Ms.	truchlejącym	truchlejącym	truchlejącym	truchlejącym	truchlejącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	truchlejący	truchlejący	truchlejące	truchlejące
D.	truchlejących	truchlejących	truchlejących	truchlejących
C.	truchlejącym	truchlejącym	truchlejącym	truchlejącym
B.	truchlejących	truchlejących	truchlejących	truchlejące
N.	truchlejącymi	truchlejącymi	truchlejącymi	truchlejącymi
Ms.	truchlejących	truchlejących	truchlejących	truchlejących

Składnia

+

truchleć

+

na COŚ/ z CZEGOŚ

Pochodzenie

Czasownik pochodzący od st.pol. (od XV w.) przymiotnika truchły 'smutny, przygnębiony, strapiony; osłabiony, bez sił', który oparty jest na psł. *truchъ 'kruchy, zmurszały, zbutwiały'