umiar - Wielki słownik języka polskiego PAN

Definicja

cecha osoby, jej zachowania czy wytworu, która świadczy o tym, że dana osoba działa w sposób uznawany przez dane społeczeństwo za najwłaściwszy, mieszczący się w pewnej normie i nieprzekraczający jej ani tak, że czegoś jest za dużo, ani tak, że jest tego za mało

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA

Ocena i wartościowanie

prawdy i wartości życiowe

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE

Zasady współżycia społecznego

zwroty grzecznościowe i zachowania akceptowane społecznie

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	umiarkowanie II
	antonimy:	przesada

Połączenia

polityczny; konieczny, potrzebny; odpowiedni, pewien, stosowny, właściwy; większy, wielki umiar
trochę, tyle, więcej umiaru
umiar w jedzeniu, w spożywaniu alkoholu; w ocenach; w polityce
umiar i dyskrecja, umiar i dystans, umiar i harmonia, umiar i kultura, umiar i mądrość, umiar i ostrożność, umiar i powściągliwość, umiar i równowaga, umiar i smak, umiar i sprawiedliwość, umiar i szacunek; (zdrowy) rozsądek i umiar, roztropność i umiar, rozwaga i umiar, skromność i umiar, spokój i umiar, takt i umiar, tolerancja i umiar, wyczucie i umiar
odrobina; brak; człowiek; cnota, poczucie, zasada umiaru
pełen umiaru
umiar cechuje kogoś
wymagać umiaru; pozbawiony umiaru
zalecać; mieć, zachować/zachowywać; tracić, stracić, zatracić umiar
apelować, prosić o umiar
dawkować coś, korzystać z czegoś, stosować coś, używać czegoś, wykorzystywać coś; jeść, pić coś; mówić z umiarem
pamiętać o umiarze

Cytaty

	Znalazł on swoje miejsce w paryskiej bohemie, stykając się z czołowymi artystami owego czasu, miał [...] dostęp do kokainy i haszyszu, które, często bez umiaru, mieszał z alkoholem. źródło: NKJP: Jan Sar Skąpski: Śladami Wenus: astrologia życia intymnego, 1998
	Wyznacznikiem gustu stała się obowiązująca także w następnej epoce elegancja angielskiego dżentelmena, oparta na umiarze i powściągliwości. źródło: NKJP: Andrzej Chwalba: Obyczaje w Polsce: od średniowiecza do czasów współczesnych, 2004
	Zdrowy rozsądek nakazuje, aby dzieci korzystały z umiarem z urządzeń technicznych, na przykład nie siedziały zbyt długo przed telewizorem czy monitorem komputera. źródło: NKJP: Leszek Kraskowski, Violetta Kuźniewska: Używaj komórki, ale z umiarem!, Super Express, 2006
	- To nierealne plany - twierdzi Janusz P. i apeluje o umiar w obietnicach budowy autostrad czy dróg ekspresowych. źródło: NKJP: M. Barwicka: Czy na Euro 2012 powstanie obwodnica Warszawy?, Tygodnik Ciechanowski, 2007-07-05
	Może gdyby Ehrlich i jego liczni naśladowcy wykazali umiar w przepowiedniach, łatwiej byłoby zwolennikom teorii ocieplenia klimatu przekonać dziś sceptyków do swoich poglądów? źródło: NKJP: Krzysztof Szymborski: AAAAAAAAAAA!, Polityka, 2009-04-25

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	umiar	umiary
D.	umiaru	umiarów
C.	umiarowi	umiarom
B.	umiar	umiary
N.	umiarem	umiarami
Ms.	umiarze	umiarach
W.	umiarze	umiary

Inne uwagi

Zwykle lp

Składnia

+

umiar

+

(w CZYM)

Pochodzenie

Od: poświadczonego w st.pol. przedrostkowego czasownika umierzyć 'wyznaczyć określoną ilość czegoś, odmierzyć'; zob. mierzyć