czesać - Wielki słownik języka polskiego PAN

Definicja

1.

przeciągając grzebieniem lub szczotką po włosach albo sierści, rozplątywać je, wygładzać i odpowiednio układać

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA

Pielęgnacja ciała

czynności związane z pielęgnacją ciała i ich efekty

CZŁOWIEK I PRZYRODA

Świat zwierząt

hodowla i opieka nad zwierzętami; człowiek wobec zwierząt

Relacje znaczeniowe

antonimy:

burzyć
rozwichrzać
targać
wichrzyć
zwichrzać

Połączenia

czesać córkę, dziecko, psa; brodę, futerko, grzywę, grzywkę, perukę, sierść, włosy
czesać grzebieniem, szczotką, zgrzebłem
czesać włosy przed lustrem
czesać i malować kogoś, czesać i obcinać, czesać i szczotkować, czesać i strzyc, czesać i układać, czesać i zaplatać; myć i czesać, przycinać i czesać

Cytaty

	Ciotki snuły się po mieszkaniu, wydawały zarządzenia, myły i czesały matkę, wmuszały w nas jedzenie, wysyłały z ojcem na spacer... źródło: KWSJP: Jan Brzechwa: Gdy owoc dojrzewa, 1958
	Zapięła sweter na wszystkie szare guziki, a potem wyciągnęła z kieszonki grzebień i czesała swoje ciemne włosy. źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Sezon na papierówki, 2003
	Tylko w babcinych bajkach pod głazami kryły się bożęta i kuse czarty, na bagnach tańczyły rusałki, w wodnym odmęcie topielica czesała włosy złotym grzebieniem. źródło: NKJP: Ewa Nowacka: Emilia z kwiatem lilii leśnej, 1993
	Zanim doszło do prezentacji psów przed komisją oceniającą, przybyli mogli obserwować, jakim zabiegom poddawane są pieskie gwiazdy. Ich właściciele starannie czesali, pudrowali, poprawiali, upinali sierść swoim pupilom. źródło: NKJP: (JaGA): Pieskie gwiazdy, Nowiny Raciborskie, 2007-10-23
	Warunki śniegowe są na razie doskonałe, uczestnicy już pucują uprzęże i czeszą konie, szykują góralskie odzienie na paradę. źródło: NKJP: (ASZ): Ludźmierska gońba, Dziennik Polski, 2004-01-28

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	czeszę	czeszemy
2 os.	czeszesz	czeszecie
3 os.	czesze	czeszą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	czesałem +(e)m czesał	czesałam +(e)m czesała	czesałom +(e)m czesało	czesaliśmy +(e)śmy czesali	czesałyśmy +(e)śmy czesały
2 os.	czesałeś +(e)ś czesał	czesałaś +(e)ś czesała	czesałoś +(e)ś czesało	czesaliście +(e)ście czesali	czesałyście +(e)ście czesały
3 os.	czesał	czesała	czesało	czesali	czesały

bezosobnik: czesano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę czesał będę czesać	będę czesała będę czesać	będę czesało będę czesać	będziemy czesali będziemy czesać	będziemy czesały będziemy czesać
2 os.	będziesz czesał będziesz czesać	będziesz czesała będziesz czesać	będziesz czesało będziesz czesać	będziecie czesali będziecie czesać	będziecie czesały będziecie czesać
3 os.	będzie czesał będzie czesać	będzie czesała będzie czesać	będzie czesało będzie czesać	będą czesali będą czesać	będą czesały będą czesać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		czeszmy
2 os.	czesz	czeszcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	czesałbym bym czesał	czesałabym bym czesała	czesałobym bym czesało	czesalibyśmy byśmy czesali	czesałybyśmy byśmy czesały
2 os.	czesałbyś byś czesał	czesałabyś byś czesała	czesałobyś byś czesało	czesalibyście byście czesali	czesałybyście byście czesały
3 os.	czesałby by czesał	czesałaby by czesała	czesałoby by czesało	czesaliby by czesali	czesałyby by czesały

bezosobnik: czesano by

bezokolicznik: czesać

imiesłów przysłówkowy współczesny: czesząc

gerundium: czesanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	czesanie	czesania
D.	czesania	czesań
C.	czesaniu	czesaniom
B.	czesanie	czesania
N.	czesaniem	czesaniami
Ms.	czesaniu	czesaniach
W.	czesanie	czesania

imiesłów przymiotnikowy czynny: czeszący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	czeszący	czeszący	czeszący	czeszące	czesząca
D.	czeszącego	czeszącego	czeszącego	czeszącego	czeszącej
C.	czeszącemu	czeszącemu	czeszącemu	czeszącemu	czeszącej
B.	czeszącego	czeszącego	czeszący	czeszące	czeszącą
N.	czeszącym	czeszącym	czeszącym	czeszącym	czeszącą
Ms.	czeszącym	czeszącym	czeszącym	czeszącym	czeszącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	czeszący	czeszący	czeszące	czeszące
D.	czeszących	czeszących	czeszących	czeszących
C.	czeszącym	czeszącym	czeszącym	czeszącym
B.	czeszących	czeszących	czeszących	czeszące
N.	czeszącymi	czeszącymi	czeszącymi	czeszącymi
Ms.	czeszących	czeszących	czeszących	czeszących

imiesłów przymiotnikowy bierny: czesany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	czesany	czesany	czesany	czesane	czesana
D.	czesanego	czesanego	czesanego	czesanego	czesanej
C.	czesanemu	czesanemu	czesanemu	czesanemu	czesanej
B.	czesanego	czesanego	czesany	czesane	czesaną
N.	czesanym	czesanym	czesanym	czesanym	czesaną
Ms.	czesanym	czesanym	czesanym	czesanym	czesanej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	czesani	czesani	czesane	czesane
D.	czesanych	czesanych	czesanych	czesanych
C.	czesanym	czesanym	czesanym	czesanym
B.	czesanych	czesanych	czesanych	czesane
N.	czesanymi	czesanymi	czesanymi	czesanymi
Ms.	czesanych	czesanych	czesanych	czesanych

odpowiednik aspektowy: uczesać

Składnia

Rz _osobowy

+

czesać

+

KOGO/CO + (CZYM)

Pochodzenie

psł. *česati 'drapać, skrobać, grzebać; wygładzać, wyrównywać, oczyszczać coś zbitego (np. włosy, wełnę)'