stać I - Wielki słownik języka polskiego PAN

3.

znajdować się w jakimś miejscu po postawieniu w pozycji pionowej, zbudowaniu lub osiągnięciu określonej pozycji nad ziemią

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE

Cechy i właściwości przestrzeni

ułożenie względem siebie

Połączenia

butelka; książka; krzesło, łóżko, stolik, stół; budynek, dom, domek, kościół, pałac stoi
stać na biurku, na podłodze, na półce; na uboczu
stać nad rzeką
stać przy drodze, przy ulicy
stać w korytarzu, w sieni

Cytaty

	Pił zawsze szybko, niepostrzeżenie. Butelka stała w barku, nigdy na widoku. źródło: NKJP: Wojciech Chmielewski: Kawa u Doroty, 2010
	Ćwikła w wąskim przedpokoju zawadził brzuchem o stolik stojący pod lustrem i wszystko, co znajdowało się na stoliku, poleciało z grzechotem na ziemię. źródło: NKJP: Marta Tomaszewska: Zamach na wyspę, 2001
	Można unicestwić książkę przez to, że ją się po prostu ignoruje, że jej się nie dotyka. Książka stojąca na półce, nieruszona, niewzięta do ręki, nieczytana, w jakiś sposób nie istnieje, nie może na nikogo wpłynąć. źródło: NKJP: Ryszard Kapuściński: Lapidaria IV-VI, 2008
	Zbliżyli się do drewnianego domku, który stał na uboczu, z dala od budowy, wsunięty w step. źródło: NKJP: Jerzy Krzysztoń: Wielbłąd na stepie, 1978
	Słońce stało wysoko na niebie, przeświecało przez korony bezlistnych jeszcze drzew. źródło: NKJP: Andrzej Szczypiorski: Początek, 1986

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	stoję	stoimy
2 os.	stoisz	stoicie
3 os.	stoi	stoją

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	stałem +(e)m stał	stałam +(e)m stała	stałom +(e)m stało	staliśmy +(e)śmy stali	stałyśmy +(e)śmy stały
2 os.	stałeś +(e)ś stał	stałaś +(e)ś stała	stałoś +(e)ś stało	staliście +(e)ście stali	stałyście +(e)ście stały
3 os.	stał	stała	stało	stali	stały

bezosobnik: stano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę stał będę stać	będę stała będę stać	będę stało będę stać	będziemy stali będziemy stać	będziemy stały będziemy stać
2 os.	będziesz stał będziesz stać	będziesz stała będziesz stać	będziesz stało będziesz stać	będziecie stali będziecie stać	będziecie stały będziecie stać
3 os.	będzie stał będzie stać	będzie stała będzie stać	będzie stało będzie stać	będą stali będą stać	będą stały będą stać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		stójmy
2 os.	stój	stójcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	stałbym bym stał	stałabym bym stała	stałobym bym stało	stalibyśmy byśmy stali	stałybyśmy byśmy stały
2 os.	stałbyś byś stał	stałabyś byś stała	stałobyś byś stało	stalibyście byście stali	stałybyście byście stały
3 os.	stałby by stał	stałaby by stała	stałoby by stało	staliby by stali	stałyby by stały

bezosobnik: stano by

bezokolicznik: stać

imiesłów przysłówkowy współczesny: stojąc

gerundium: stanie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	stanie	stania
D.	stania	stań
C.	staniu	staniom
B.	stanie	stania
N.	staniem	staniami
Ms.	staniu	staniach
W.	stanie	stania

imiesłów przymiotnikowy czynny: stojący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	stojący	stojący	stojący	stojące	stojąca
D.	stojącego	stojącego	stojącego	stojącego	stojącej
C.	stojącemu	stojącemu	stojącemu	stojącemu	stojącej
B.	stojącego	stojącego	stojący	stojące	stojącą
N.	stojącym	stojącym	stojącym	stojącym	stojącą
Ms.	stojącym	stojącym	stojącym	stojącym	stojącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	stojący	stojący	stojące	stojące
D.	stojących	stojących	stojących	stojących
C.	stojącym	stojącym	stojącym	stojącym
B.	stojących	stojących	stojących	stojące
N.	stojącymi	stojącymi	stojącymi	stojącymi
Ms.	stojących	stojących	stojących	stojących

Składnia

Rz_nieżywotny

+

stać

+

GDZIE

Pochodzenie

Współczesne formy czasownika nawiązują do dwu różnych pod względem etymologicznym podstaw prasłowiańskich: 1) *stati, *stanǫ 'stanąć, powstać, podnieść się, unieść się; zatrzymać się' (zwykle o ruchu pionowym) oraz 2) *stojati, *stojǫ 'stać, nie ruszać się, znajdować się w stanie bezruchu'. Ze względu na bliskość znaczeń trudno niejednokrotnie wskazać pierwotną motywację. Warto zaznaczyć, czasownik stanąć (zob.), pod względem formalnym, oparty jest na temacie czasu teraźniejszego pierwszej z przytoczonych form prasłowiańskich *stan-.