rozchełstać - Wielki słownik języka polskiego PAN

Definicja

1.

pot. rozpiąć lub rozwiązać ubranie albo jego część lub rozchylić na boki

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA

Ubranie

czynności, przedmioty i osoby związane z robieniem i noszeniem ubrań

Relacje znaczeniowe

synonimy:

rozchlastać

Połączenia

rozchełstać koszulę

Cytaty

	Rozerwał jej kołnierz kubraczka, rozdarł i rozchełstał koszulę. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Miecz przeznaczenia, 1992
	- Łapać je! - komenderuje najstarszy. Bojowo rozchełstał kwiecistą koszulę, na czarnej grzywce buńczucznie przekrzywiona, jak wąż cętkowana opaska. źródło: NKJP: Witold Horwath: Ultra Montana, 2005
	Dłuższy czas wałęsał się bezmyślnie po parku i rozchełstawszy poły szlafroka, chłonął ozdrowieńczy, mokry chłód, wionący od kwiatów, krzewów i drzew, przyjmował na odkrytą pierś wilgoć z marmurowych fontann. źródło: NKJP: Witold Jabłoński: Dzieci nocy, 2001
	Gdzie tam, niedbaluch taki, że coś okropnego, koszula rozchełstana, na portki wyrzucona, a te portki – jak psu z gardła wyjęte. źródło: NKJP: Antoni Kawczyński: Pozuję, więc jestem, Mazowieckie To i Owo, 2004-09-09
	Można pobrudzić ich schludne szatki i sznureczki rozchełstać. źródło: NKJP: Internet

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	rozchełstam	rozchełstamy
2 os.	rozchełstasz	rozchełstacie
3 os.	rozchełsta	rozchełstają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	rozchełstałem +(e)m rozchełstał	rozchełstałam +(e)m rozchełstała	rozchełstałom +(e)m rozchełstało	rozchełstaliśmy +(e)śmy rozchełstali	rozchełstałyśmy +(e)śmy rozchełstały
2 os.	rozchełstałeś +(e)ś rozchełstał	rozchełstałaś +(e)ś rozchełstała	rozchełstałoś +(e)ś rozchełstało	rozchełstaliście +(e)ście rozchełstali	rozchełstałyście +(e)ście rozchełstały
3 os.	rozchełstał	rozchełstała	rozchełstało	rozchełstali	rozchełstały

bezosobnik: rozchełstano

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		rozchełstajmy
2 os.	rozchełstaj	rozchełstajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	rozchełstałbym bym rozchełstał	rozchełstałabym bym rozchełstała	rozchełstałobym bym rozchełstało	rozchełstalibyśmy byśmy rozchełstali	rozchełstałybyśmy byśmy rozchełstały
2 os.	rozchełstałbyś byś rozchełstał	rozchełstałabyś byś rozchełstała	rozchełstałobyś byś rozchełstało	rozchełstalibyście byście rozchełstali	rozchełstałybyście byście rozchełstały
3 os.	rozchełstałby by rozchełstał	rozchełstałaby by rozchełstała	rozchełstałoby by rozchełstało	rozchełstaliby by rozchełstali	rozchełstałyby by rozchełstały

bezosobnik: rozchełstano by

bezokolicznik: rozchełstać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: rozchełstawszy

gerundium: rozchełstanie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	rozchełstanie	rozchełstania
D.	rozchełstania	rozchełstań
C.	rozchełstaniu	rozchełstaniom
B.	rozchełstanie	rozchełstania
N.	rozchełstaniem	rozchełstaniami
Ms.	rozchełstaniu	rozchełstaniach
W.	rozchełstanie	rozchełstania

imiesłów przymiotnikowy bierny: rozchełstany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	rozchełstany	rozchełstany	rozchełstany	rozchełstane	rozchełstana
D.	rozchełstanego	rozchełstanego	rozchełstanego	rozchełstanego	rozchełstanej
C.	rozchełstanemu	rozchełstanemu	rozchełstanemu	rozchełstanemu	rozchełstanej
B.	rozchełstanego	rozchełstanego	rozchełstany	rozchełstane	rozchełstaną
N.	rozchełstanym	rozchełstanym	rozchełstanym	rozchełstanym	rozchełstaną
Ms.	rozchełstanym	rozchełstanym	rozchełstanym	rozchełstanym	rozchełstanej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	rozchełstani	rozchełstani	rozchełstane	rozchełstane
D.	rozchełstanych	rozchełstanych	rozchełstanych	rozchełstanych
C.	rozchełstanym	rozchełstanym	rozchełstanym	rozchełstanym
B.	rozchełstanych	rozchełstanych	rozchełstanych	rozchełstane
N.	rozchełstanymi	rozchełstanymi	rozchełstanymi	rozchełstanymi
Ms.	rozchełstanych	rozchełstanych	rozchełstanych	rozchełstanych

odpowiednik aspektowy: rozchełstywać

Składnia

+

rozchełstać

+

CO

Pochodzenie

Najprawdopodobniej od daw. chełtać 'chwiać, obluzowywać', (dial. rozchełtać 'rozluźnić'), z wtórnym wstawnym -s- ( por. Bańk), być może pod wpływem dźwiękonaśladowczych: chlastać, chlustać, także st.pol. chełstać 'szumieć (o wodzie)').