UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

ciemny

Chronologizacja

2 połowa XIV w., SStp

Pochodzenie

psł. *tьmьnъ

1. zaułek

Definicja

taki, w którym jest bardzo mało światła albo nie ma go wcale

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Relacje znaczeniowe

antonimy:

jasny

Połączenia

ciemny karcer, kąt, korytarz, loch, lokal, pokój, przedpokój, tunel, zaułek; grób; las, zagajnik; dzień, wieczór; ciemna aleja, brama, izolatka, kuchnia, piwnica, sień, ulica, uliczka; noc; czeluść, otchłań; ciemne miasto, miejsce, pomieszczenie; ciemne zakamarki
ciemny jak noc
ciemny i bezksiężycowy; ciemny i chłodny; ciemny i chmurny; ciemny i ciasny; ciemny i deszczowy; ciemny i duszny; ciemny i gęsty; ciemny i głuchy; ciemny i jasny; ciemny i mglisty; ciemny i mokry; ciemny i mroczny; ciemny i ponury; ciemny i wilgotny; ciemny i zadymiony; ciemny i zaniedbany; ciemny i zimny

Cytaty

	Pełnia się skończyła, noce były ciemne. Pogoda w ogóle się popsuła. źródło: KWSJP: Kazimierz Dębnicki: Życie jak życie, 1986
	Siedzieli przy długim stole w izbie austerii, w ciemnym kącie, dokąd nie dochodziło światło lampy osłoniętej czarną kaszmirową chustą Jewdochy, dziewczyny do krów. źródło: KWSJP: Julian Stryjkowski: Austeria, 1966
	Nazajutrz po zaręczynach skrępowali ją prości żołdacy łańcuchami i wtrącili do ciemnego lochu, jak występną niewolnicę. źródło: KWSJP: Teodor Jeske-Choiński: Gasnące słońce, 1958
	Na okazałych budynkach zaroiło się od zamazanych niemieckich szyldów, okna sklepowe zasłoniły się zbitymi na krzyż deskami, pogorzeliska nastroszyły się chwastem, z ciemnych wnętrz domów wionęło spustoszeniem. źródło: KWSJP: Władysław Ogrodziński: Ulica zwana Bystrą, 1985
	Do dziś pamiętam, jak płakałam, siedząc po turecku w ciemnym pokoju i słuchając takich utworów, jak „Pod papugami” czy „Dziwny jest ten świat”. źródło: KWSJP: Odszedł wielki artysta, Dziennik Polski, 2004-01-19

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ciemny	ciemny	ciemny	ciemne	ciemna
D.	ciemnego	ciemnego	ciemnego	ciemnego	ciemnej
C.	ciemnemu	ciemnemu	ciemnemu	ciemnemu	ciemnej
B.	ciemnego	ciemnego	ciemny	ciemne	ciemną
N.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemną
Ms.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnej
W.	ciemny	ciemny	ciemny	ciemne	ciemna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ciemni	ciemni	ciemne	ciemne
D.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemnych
C.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym
B.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemne
N.	ciemnymi	ciemnymi	ciemnymi	ciemnymi
Ms.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemnych
W.	ciemni	ciemni	ciemne	ciemne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ciemniejszy	ciemniejszy	ciemniejszy	ciemniejsze	ciemniejsza
D.	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszej
C.	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszej
B.	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszy	ciemniejsze	ciemniejszą
N.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszą
Ms.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ciemniejsi	ciemniejsi	ciemniejsze	ciemniejsze
D.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych
C.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym
B.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejsze
N.	ciemniejszymi	ciemniejszymi	ciemniejszymi	ciemniejszymi
Ms.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych

Składnia

	+	ciemny	+
szyk: neutralny

2. kolor

Definicja

mający intensywny odcień koloru o małym stopniu jasności

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Relacje znaczeniowe

antonimy:

jasny

Połączenia

ciemny blondyn; rumieniec; kolor, koloryt, odcień, ton; fiolet, granat, róż...; blond; lakier; miód; samochód; ciemna blondynka; krew; barwa, tonacja; czerwień, zieleń...; szminka; malwa, róża; czekolada; plama, plamka; szyba; niebo; tło; ciemne meble; czereśnie; chmury
ciemny i matowy
ciemny czerwony, ciemny niebieski, ciemny zielony...

Cytaty

	I tylko przyblakły trochę błękit nieba bez jednej chmurki, pierwsze rdzawe liście w koronach kasztanów oraz ciemna czerwień dzikiego wina na siatce ogrodzenia willi Olańskich przypominają, że - co tu się łudzić - lato już odeszło [...]. źródło: KWSJP: Witold Szołginia: Dom pod Żelaznym Lwem, 1989
	Nie mogła tylko przywyknąć dawna Pocahontas do noszenia gorsetu i do ciemnych kolorów sukien, jakich wymagała etykieta purytanów. źródło: KWSJP: Zbigniew Teplicki: Wielcy Indianie Ameryki Północnej, 1994
	[...] woził pszczoły [...] pod zagaj i tylko patrzył, czy dają jemu z kwiatów lipy miodek pachnący, złocisty, czy z lepkich liści i igieł sosen miód ciemny, miód spadziowy. źródło: KWSJP: Halina Auderska: Babie lato, 1974
	Boże, spraw, aby to Twoje niebo zasnuły wreszcie chmury - gęste, ciemne, nisko wiszące. I niech z tych chmur lunie deszcz [...]. źródło: KWSJP: Witold Szołginia: Dom pod Żelaznym Lwem, 1989

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ciemny	ciemny	ciemny	ciemne	ciemna
D.	ciemnego	ciemnego	ciemnego	ciemnego	ciemnej
C.	ciemnemu	ciemnemu	ciemnemu	ciemnemu	ciemnej
B.	ciemnego	ciemnego	ciemny	ciemne	ciemną
N.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemną
Ms.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnej
W.	ciemny	ciemny	ciemny	ciemne	ciemna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ciemni	ciemni	ciemne	ciemne
D.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemnych
C.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym
B.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemne
N.	ciemnymi	ciemnymi	ciemnymi	ciemnymi
Ms.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemnych
W.	ciemni	ciemni	ciemne	ciemne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ciemniejszy	ciemniejszy	ciemniejszy	ciemniejsze	ciemniejsza
D.	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszej
C.	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszej
B.	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszy	ciemniejsze	ciemniejszą
N.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszą
Ms.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ciemniejsi	ciemniejsi	ciemniejsze	ciemniejsze
D.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych
C.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym
B.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejsze
N.	ciemniejszymi	ciemniejszymi	ciemniejszymi	ciemniejszymi
Ms.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych

Składnia

	+	ciemny	+
szyk: neutralny

3. garnitur

Definicja

mający kolor czarny lub brązowy, lub granatowy

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Relacje znaczeniowe

antonimy:

jasny

Połączenia

ciemny garnitur, płaszcz, strój; wąs, zarost; ciemna bluzka, koszula, kurtka, suknia; broda; ciemne ubranie; spodnie; brwi, oczy, wąsy, włosy

Cytaty

	W dniu popełnienia przestępstwa ubrany był w ciemną kurtkę i ciemne spodnie. źródło: KWSJP: Apel do społeczeństwa, Dziennik Polski, 2004-01-28
	Podczas wieczorów galowych, zazwyczaj są dwa w ciągu siedmiodniowego rejsu, dla pań zalecane są suknie wieczorowe, dla panów ciemne garnitury lub nawet smokingi. źródło: NKJP: Jolanta Szymczyk: High life na wodzie, Dziennik Zachodni, 2003-05-24
	Mężczyzna napadł na stację w przebraniu – ciemny ubiór i kominiarka. źródło: NKJP: (MP): Skruszony po skoku, Gazeta Krakowska, 2006-10-31
	10-letnia Hanin ma ogromne ciemne oczy. Jest śliczna. źródło: NKJP: Gabriela Lorek: Zabrać góry na pamiątkę, Dziennik Zachodni, 2004-07-09
	To pan Leon pierwszy zwrócił uwagę na ładną, smukłą dziewczynę o rumianych policzkach, jasnych oczach i długim, ciemnym warkoczu. – Dokładnie pamiętam ten warkocz. Długi, ciężki i ciemny. źródło: NKJP: AS: Turek, Gazeta Poznańska, 2002-05-04

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ciemny	ciemny	ciemny	ciemne	ciemna
D.	ciemnego	ciemnego	ciemnego	ciemnego	ciemnej
C.	ciemnemu	ciemnemu	ciemnemu	ciemnemu	ciemnej
B.	ciemnego	ciemnego	ciemny	ciemne	ciemną
N.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemną
Ms.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnej
W.	ciemny	ciemny	ciemny	ciemne	ciemna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ciemni	ciemni	ciemne	ciemne
D.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemnych
C.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym
B.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemne
N.	ciemnymi	ciemnymi	ciemnymi	ciemnymi
Ms.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemnych
W.	ciemni	ciemni	ciemne	ciemne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ciemniejszy	ciemniejszy	ciemniejszy	ciemniejsze	ciemniejsza
D.	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszej
C.	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszej
B.	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszy	ciemniejsze	ciemniejszą
N.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszą
Ms.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ciemniejsi	ciemniejsi	ciemniejsze	ciemniejsze
D.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych
C.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym
B.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejsze
N.	ciemniejszymi	ciemniejszymi	ciemniejszymi	ciemniejszymi
Ms.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych

Składnia

	+	ciemny	+
szyk: neutralny

4. karnacja

Definicja

o skórze człowieka: mający kolor zbliżony do brązowego, śniady lub opalony

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka wygląd

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	smagły, śniady
	antonimy:	jasny

Połączenia

ciemna cera, karnacja, skóra; dłoń, twarz

Cytaty

	Na małej, ciemnej twarzy z czarnymi oczami zastyga wyraz tęsknego rozmarzenia. źródło: KWSJP: Anna Glińska: Powrót do Santa Cruz, 1972
	Okulary słoneczne, dopasowane do pociągłej twarzy Dominique, kolorem zlewały się z jej ciemną karnacją. Delikatność opalonych ramion podkreślał metaliczny połysk karoserii [...]. źródło: KWSJP: Manuela Gretkowska; Piotr Pietucha: Sceny z życia pozamałżeńskiego, 2003
	Jana II charakteryzuje ciemna cera, której zawdzięczał przydomek „Maura”, a także przenikliwość i finezja rysów człowieka polityki. źródło: KWSJP: Janina Kłosińska: Sztuka bizantyńska, 1975
	Obok stał Alek. Krople wody błyszczały na jego ciemnej skórze. Mokre włosy zsunęły mu się na czoło. źródło: KWSJP: Jerzy Andrzejewski: Popiół i diament, 1948

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ciemny	ciemny	ciemny	ciemne	ciemna
D.	ciemnego	ciemnego	ciemnego	ciemnego	ciemnej
C.	ciemnemu	ciemnemu	ciemnemu	ciemnemu	ciemnej
B.	ciemnego	ciemnego	ciemny	ciemne	ciemną
N.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemną
Ms.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnej
W.	ciemny	ciemny	ciemny	ciemne	ciemna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ciemni	ciemni	ciemne	ciemne
D.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemnych
C.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym
B.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemne
N.	ciemnymi	ciemnymi	ciemnymi	ciemnymi
Ms.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemnych
W.	ciemni	ciemni	ciemne	ciemne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ciemniejszy	ciemniejszy	ciemniejszy	ciemniejsze	ciemniejsza
D.	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszej
C.	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszej
B.	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszy	ciemniejsze	ciemniejszą
N.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszą
Ms.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ciemniejsi	ciemniejsi	ciemniejsze	ciemniejsze
D.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych
C.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym
B.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejsze
N.	ciemniejszymi	ciemniejszymi	ciemniejszymi	ciemniejszymi
Ms.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych

Składnia

	+	ciemny	+
szyk: neutralny

5. bas

Definicja

mający niską, matową barwę dźwięku

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii dźwięki

Połączenia

ciemny alt, bas, sopran

Cytaty

- Dobry wieczór - wita pasażerów ciemny alt i połyskliwe spojrzenie: Złotooka! Jej uśmiech nic nie stracił ze swej kreolskiej piękności i ciepłego uroku.

źródło: KWSJP: Jerzy Broszkiewicz: Doktor Twardowski, 1977

Jej potężny, ciemny sopran, pełen najsubtelniejszych odcieni, żaru i szlachetności brzmienia zdaje się być stworzony do kreowania Wagnerowskich bohaterek: Brunhildy, Izoldy, Elżbiety, Elzy, Senty.

źródło: KWSJP: Bogusław Kaczyński: Dzikie orchidee, 1983

Głośniki przekazały ten jęk do salki obserwacyjnej zwielokrotniony w decybelach i podbity ciemnym basem.

źródło: KWSJP: Jacek Dukaj: Czarne oceany, 2001

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ciemny	ciemny	ciemny	ciemne	ciemna
D.	ciemnego	ciemnego	ciemnego	ciemnego	ciemnej
C.	ciemnemu	ciemnemu	ciemnemu	ciemnemu	ciemnej
B.	ciemnego	ciemnego	ciemny	ciemne	ciemną
N.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemną
Ms.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnej
W.	ciemny	ciemny	ciemny	ciemne	ciemna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ciemni	ciemni	ciemne	ciemne
D.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemnych
C.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym
B.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemne
N.	ciemnymi	ciemnymi	ciemnymi	ciemnymi
Ms.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemnych
W.	ciemni	ciemni	ciemne	ciemne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ciemniejszy	ciemniejszy	ciemniejszy	ciemniejsze	ciemniejsza
D.	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszej
C.	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszej
B.	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszy	ciemniejsze	ciemniejszą
N.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszą
Ms.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ciemniejsi	ciemniejsi	ciemniejsze	ciemniejsze
D.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych
C.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym
B.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejsze
N.	ciemniejszymi	ciemniejszymi	ciemniejszymi	ciemniejszymi
Ms.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych

Składnia

	+	ciemny	+
szyk: neutralny

6. okres

Definicja

tragiczny i pełen nieszczęść

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	czarny I
	antonimy:	jasny

Połączenia

ciemny okres; ciemna karta, strona, przeszłość; ciemne lata

Cytaty

	Tyle lat czekałem na tę chwilę. Z ciemnych dni strachu, poniewierki i poniżenia wyłoniła się wreszcie godzina sprawiedliwego odwetu. źródło: NKJP: Witold Zalewski: Pożegnanie twierdzy, 2000
	[...] byli bici i źle traktowani przez dyrektorkę jak również jedną z wychowawczyń. Sprawą natychmiast zajęła się Prokuratura Rejonowa w Tarnobrzegu. Kilkumiesięczne dochodzenie odsłoniło drugie, ciemne życie, jakie toczyło się w placówce. źródło: NKJP: GRAB: Na kolana przed sponsorem, Sztafeta, 2005
	Chociaż Mock pochodzi z Waldenburga, to kocha nasze miasto z jego wszystkimi jasnymi i ciemnymi stronami. źródło: NKJP: Marek Krajewski: Dżuma w Breslau, 2007
	Zdając sobie sprawę z obecnej sytuacji społeczno-politycznej Polski, nie należy sobie obiecywać postępów w badaniach historycznych nad tymi najciemniejszymi chwilami tamtych czasów. źródło: NKJP: Stanisław Koczór: Tischner a sprawa „Ognia”, Tygodnik Podhalański, 1997

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ciemny	ciemny	ciemny	ciemne	ciemna
D.	ciemnego	ciemnego	ciemnego	ciemnego	ciemnej
C.	ciemnemu	ciemnemu	ciemnemu	ciemnemu	ciemnej
B.	ciemnego	ciemnego	ciemny	ciemne	ciemną
N.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemną
Ms.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnej
W.	ciemny	ciemny	ciemny	ciemne	ciemna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ciemni	ciemni	ciemne	ciemne
D.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemnych
C.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym
B.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemne
N.	ciemnymi	ciemnymi	ciemnymi	ciemnymi
Ms.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemnych
W.	ciemni	ciemni	ciemne	ciemne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ciemniejszy	ciemniejszy	ciemniejszy	ciemniejsze	ciemniejsza
D.	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszej
C.	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszej
B.	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszy	ciemniejsze	ciemniejszą
N.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszą
Ms.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ciemniejsi	ciemniejsi	ciemniejsze	ciemniejsze
D.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych
C.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym
B.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejsze
N.	ciemniejszymi	ciemniejszymi	ciemniejszymi	ciemniejszymi
Ms.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych

7. lud

Definicja

niewykształcony i zacofany

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka określenia człowieka ze względu na jego działalność intelektualną

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	nieoświecony
	antonimy:	światły
	hiperonimy:	zacofany

Połączenia

ciemny chłop; barbarzyńca; głupiec, nieuk; lud, naród; kraj; tłum; ciemna baba; ludność; gazeta; ciemne społeczeństwo; ciemni tubylcy; ciemne wieki
ciemny i głupi; ciemny i nieoświecony; ciemny i tępy; ciemny i zacofany

Cytaty

	[...] Tymoteusz sam uczuł, jak mocno się zarumienił z ogromnego zadowolenia, że miał okazję pokazać, iż nie jest wcale ciemny w sprawach świętych. źródło: KWSJP: Teodor Parnicki: Srebrne orły, 1945
	Posługując się różnymi półprawdami, naginając je tak, jak mu się podobało, byleby potwierdzały jego wywody, człowiek ten zasypywał tych biednych, ciemnych ludzi swymi argumentami. źródło: KWSJP: Kathryn Johnston Noyes: Drabina Jakubowa, 1969
	Pod wpływem mych niepowodzeń zacząłem skłaniać się ku mistycyzmowi, a do tego stałem się przesądny jak ciemna baba ze wsi [...]. źródło: KWSJP: Jerzy Stefan Stawiński: Smutnych losów, 1986
	Skończyła się cała twoja poniewierka życiowa: i lania, któreś odbierał od swoich ciemnych rodziców, i głodowanie, i praca od dziecka ponad siły, i rozpacze poszukiwania pracy, i męki w cytadeli... źródło: KWSJP: Stanisław Rembek: Ballada o wzgardliwym wisielcu, 1977
	Magnat, występujący przeciw reformom, miał zwykle usta pełne frazesów o wolnościach szlacheckich i równości; pozyskiwał tym sobie ciemny i nieoświecony tłum szlachecki, zdobywał uznanie jako miłośnik pradawnych swobód ojczystych [...]. źródło: KWSJP: Jarema Maciszewski: Szlachta polska i jej państwo, 1986

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ciemny	ciemny	ciemny	ciemne	ciemna
D.	ciemnego	ciemnego	ciemnego	ciemnego	ciemnej
C.	ciemnemu	ciemnemu	ciemnemu	ciemnemu	ciemnej
B.	ciemnego	ciemnego	ciemny	ciemne	ciemną
N.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemną
Ms.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnej
W.	ciemny	ciemny	ciemny	ciemne	ciemna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ciemni	ciemni	ciemne	ciemne
D.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemnych
C.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym
B.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemne
N.	ciemnymi	ciemnymi	ciemnymi	ciemnymi
Ms.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemnych
W.	ciemni	ciemni	ciemne	ciemne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ciemniejszy	ciemniejszy	ciemniejszy	ciemniejsze	ciemniejsza
D.	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszej
C.	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszej
B.	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszy	ciemniejsze	ciemniejszą
N.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszą
Ms.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ciemniejsi	ciemniejsi	ciemniejsze	ciemniejsze
D.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych
C.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym
B.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejsze
N.	ciemniejszymi	ciemniejszymi	ciemniejszymi	ciemniejszymi
Ms.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych

Składnia

	+	ciemny	+
szyk: neutralny

8. typ

Definicja

podejrzany, niewzbudzający zaufania i często niebezpieczny

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

Relacje znaczeniowe

synonimy:

podejrzany

Połączenia

ciemny typ; ciemna postać; reputacja; przeszłość; ciemne interesy, porachunki, sprawy, sprawki

Cytaty

	Wyjaśniła więc, że już od dawna wie o ciemnych interesach męża, wykorzystującego salon do prowadzenia nielegalnego lombardu dla zaufanych klientów [...]. źródło: KWSJP: Monika Piątkowska: Krakowska żałoba, 2006
	[...] w oczach tych, co pamiętają pierwsze powojenne lata, ubek to ciemny typ w szmatławym ubraniu, z rękami zbroczonymi krwią. źródło: KWSJP: Henryk Rozpędowski: Charleston, 2002
	- Jak Boga kocham, panie poruczniku, że się poprawię - przysięgał, waląc się w piersi, że aż dudniło. Ale na sumieniu miał ciemne sprawki i robił, co mógł, żeby odwrócić od nich uwagę Kazimierza. źródło: KWSJP: Magdalena Tulli: W czerwieni, 1998
	Jak to mu komendant w mieście powiedział? Że ten stary to ciemna postać. W lagrach tyle siedział, podejrzana historia, tam wszakże wrogów tylko sadzali. źródło: KWSJP: Eugeniusz Paukszta: Po burzy jest pogoda, 1966
	Płacili więc wszyscy, nielicznych opornych terroryzowała prywatna armia Reavisa, złożona z różnych ciemnych typów pod wodzą Cyrila Barrata, adwokata i pełnomocnika Reavisa, pijaka i oszusta ściganego w Kalifornii za nadużycia listem gończym. źródło: KWSJP: Jan Rogóż: Baron z Arizony, Dziennik Polski, 2004-01-10

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ciemny	ciemny	ciemny	ciemne	ciemna
D.	ciemnego	ciemnego	ciemnego	ciemnego	ciemnej
C.	ciemnemu	ciemnemu	ciemnemu	ciemnemu	ciemnej
B.	ciemnego	ciemnego	ciemny	ciemne	ciemną
N.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemną
Ms.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnej
W.	ciemny	ciemny	ciemny	ciemne	ciemna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ciemni	ciemni	ciemne	ciemne
D.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemnych
C.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym
B.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemne
N.	ciemnymi	ciemnymi	ciemnymi	ciemnymi
Ms.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemnych
W.	ciemni	ciemni	ciemne	ciemne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ciemniejszy	ciemniejszy	ciemniejszy	ciemniejsze	ciemniejsza
D.	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszej
C.	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszej
B.	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszy	ciemniejsze	ciemniejszą
N.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszą
Ms.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ciemniejsi	ciemniejsi	ciemniejsze	ciemniejsze
D.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych
C.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym
B.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejsze
N.	ciemniejszymi	ciemniejszymi	ciemniejszymi	ciemniejszymi
Ms.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych

Składnia

	+	ciemny	+
szyk: neutralny

9. tekst

Definicja

książk.

zawiły i niezrozumiały

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	niezrozumiały
	antonimy:	jasny

Połączenia

ciemny problem; tekst; ciemna kwestia; myśl; ciemne słowa
ciemny i niezbadany; ciemny i niezrozumiały; zagadkowy i ciemny

Cytaty

Ze swobodą, z jaką wywołuje i oświetla najbardziej ciemne teksty prorockie, zacytował z Malachiasza [...].

źródło: KWSJP: Jan Dobraczyński: Listy Nikodema, 1951

I oto pisarz staje przed dylematem: albo nie wyczerpać swej myśli, albo uczynić ją ciemną i niezrozumiałą, posługując się wyrazami na kształt symbolów.

źródło: KWSJP: Jan Parandowski: Alchemia słowa, 1951

Obrzucił tłum spojrzeniem, które mówiło więcej od jego ciemnych słów i zapytał: - Czyście mnie zrozumieli, kwiryci?

źródło: KWSJP: Teodor Jeske-Choiński: Ostatni Rzymianie, 1958

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ciemny	ciemny	ciemny	ciemne	ciemna
D.	ciemnego	ciemnego	ciemnego	ciemnego	ciemnej
C.	ciemnemu	ciemnemu	ciemnemu	ciemnemu	ciemnej
B.	ciemnego	ciemnego	ciemny	ciemne	ciemną
N.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemną
Ms.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnej
W.	ciemny	ciemny	ciemny	ciemne	ciemna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ciemni	ciemni	ciemne	ciemne
D.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemnych
C.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym
B.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemne
N.	ciemnymi	ciemnymi	ciemnymi	ciemnymi
Ms.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemnych
W.	ciemni	ciemni	ciemne	ciemne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ciemniejszy	ciemniejszy	ciemniejszy	ciemniejsze	ciemniejsza
D.	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszej
C.	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszej
B.	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszy	ciemniejsze	ciemniejszą
N.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszą
Ms.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ciemniejsi	ciemniejsi	ciemniejsze	ciemniejsze
D.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych
C.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym
B.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejsze
N.	ciemniejszymi	ciemniejszymi	ciemniejszymi	ciemniejszymi
Ms.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych

Składnia

	+	ciemny	+
szyk: neutralny

10. demon

Definicja

zły

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie prawdy i wartości życiowe

Relacje znaczeniowe

synonimy:

zły I

Połączenia

ciemny demon; okres; ciemna żądza; ciemne moce, siły; czasy

Cytaty

	- Mówię wam, on na pewno miał coś wspólnego z tymi duchami na zamku - pogroziła warząchwią, jakby w ten sposób chciała potępić wszystkie ciemne siły, zamruczała jakieś przekleństwo i wycofała się do kuchni. źródło: KWSJP: Adam Bahdaj: Wakacje z duchami, 1962
	[...] co go czeka, jeśli nie zaśnie? Jaka ciemna, skradająca się istota przyjdzie wymierzyć straszliwą karę? źródło: KWSJP: Kathryn Johnston Noyes: Drabina Jakubowa, 1969
	A kogo my tu widzimy? Krasnoludów, którzy są poganami, rodzą się w ciemnościach i kłaniają się ciemnym mocom! źródło: KWSJP: Andrzej Sapkowski: Miecz przeznaczenia, 1992
	Bo dogmat jest taki: każdy jest zły. Takie jest domyślne założenie: każdy czyn poczyna się z egoizmu, każde słowo z ciemnej żądzy. źródło: KWSJP: Jacek Dukaj: Czarne oceany, 2001
	Takie działanie marszałka Sejmu przypomina czasy totalitarne, kiedy królowała cenzura i nieuzasadnione nadużycie władzy rodem z ciemnego okresu stalinowskiego [...]. źródło: KWSJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 16.10.2002

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ciemny	ciemny	ciemny	ciemne	ciemna
D.	ciemnego	ciemnego	ciemnego	ciemnego	ciemnej
C.	ciemnemu	ciemnemu	ciemnemu	ciemnemu	ciemnej
B.	ciemnego	ciemnego	ciemny	ciemne	ciemną
N.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemną
Ms.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnej
W.	ciemny	ciemny	ciemny	ciemne	ciemna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ciemni	ciemni	ciemne	ciemne
D.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemnych
C.	ciemnym	ciemnym	ciemnym	ciemnym
B.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemne
N.	ciemnymi	ciemnymi	ciemnymi	ciemnymi
Ms.	ciemnych	ciemnych	ciemnych	ciemnych
W.	ciemni	ciemni	ciemne	ciemne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ciemniejszy	ciemniejszy	ciemniejszy	ciemniejsze	ciemniejsza
D.	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszej
C.	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszemu	ciemniejszej
B.	ciemniejszego	ciemniejszego	ciemniejszy	ciemniejsze	ciemniejszą
N.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszą
Ms.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ciemniejsi	ciemniejsi	ciemniejsze	ciemniejsze
D.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych
C.	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym	ciemniejszym
B.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejsze
N.	ciemniejszymi	ciemniejszymi	ciemniejszymi	ciemniejszymi
Ms.	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych	ciemniejszych

Składnia

	+	ciemny	+
szyk: neutralny

Frazeologizmy

ciemna masa
ciemna mogiła
ciemna strona mocy
ciemne pieczywo
ciemny chleb
czarne chmury gromadzą się
ciemne chmury gromadzą się
ciemne chmury zbierają się nad kimś/czymś
czarne chmury zgromadziły się nad kimś/czymś
ciemne chmury zawisły nad kimś/czymś
ciemne chmury pojawiły się nad kimś/czymś
ciemne chmury zebrały się nad kimś/czymś
spod ciemnej gwiazdy
w czarnych barwach
w ciemnych barwach
w ciemnych kolorach

Data ostatniej modyfikacji: 28.03.2025