UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

wyraz

Chronologizacja

XVI w., SPXVI
Na podstawie indeksu haseł

Pochodzenie

Od: przedrostkowego czasownika wyrazić w sekundarnym znaczeniu 'oddać słowami, wypowiedzieć, wysłowić'; zob. razić

1. w języku

Definicja

podstawowa jednostka języka, mająca określoną formę i przypisane sobie znaczenie, w piśmie oddzielona odstępem

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język

Połączenia

angielskie, greckie; brzydkie, obce wyrazy; wyraz podstawowy; wyrazy bliskoznaczne, pochodne
wyrazy i wyrażenia, wyrazy i zdania
zamiana, zmiana; forma, pochodzenie, znaczenie wyrazu; pisownia, rodzina, słownik, szyk wyrazów
użycie wyrazów
dodać, dopisać, skreślić, wykreślić, zastąpić wyraz
zastąpić / zastępować wyrazami
dodać, dopisać coś po wyrazie

Cytaty

	Innego zdania był Gloger, pisząc: Żaden wyraz w języku polskim nie ma tylu znaczeń różnorodnych, ile baba i babka. źródło: NKJP: Wielkanocne baby, Dziennik Polski - Pejzaż, 2003-04-04
	W kwestii określenia miejsca akcentu w wyrazie Lehr-Spławiński uważa, że nie można się tutaj opierać bezkrytycznie na znakach akcentowych stawianych przez zapisywaczy. źródło: NKJP: Kazimierz Polański: Jeszcze o prozodii połabskiej, prasa, 2008
	Łacińskie i greckie wyrazy i zdania wybijały się ponad ten szum, niby głosy pasterzy nad beczącym stadem owiec. źródło: NKJP: Halina Rudnicka: Uczniowie Spartakusa, 1996
	W wymienionym artykule autor omówił wyrazy pospolite oraz odnazwiskowe i odimienne nazwy budynków na -ówka, z nazw miejscowych wspomniał tylko o kilku (Gubałówka, Hebdówka, Komarówka, Starówka). źródło: NKJP: Marian Kucała: Nazwy części wsi w Beskidzie Myślenickim, prasa, 2008
	Nikt z uczestników nie napisał całego dyktanda bezbłędnie, najwięcej trudności sprawiła im pisownia wyrazów obcego pochodzenia. źródło: NKJP: I. Koba: Pokłonili się mowie ojczystej, Tygodnik Ciechanowski - Pułtusk, 2007-01-10

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	wyraz	wyrazy
D.	wyrazu	wyrazów
C.	wyrazowi	wyrazom
B.	wyraz	wyrazy
N.	wyrazem	wyrazami
Ms.	wyrazie	wyrazach
W.	wyrazie	wyrazy

2. szacunku

Definicja

wypowiedź wyrażająca uczucia, które nazywa następujący po tym słowie rzeczownik

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język

Połączenia

wyrazy podziękowania, podziwu, sympatii, szacunku, ubolewania, wdzięczności, współczucia
przekazać, przyjąć, składać, złożyć wyrazy czegoś

Cytaty

- Ojciec nie żyje - uciął moje zachęty. - O, przepraszam. Nie wiedziałem. Proszę przyjąć wyrazy współczucia.

źródło: NKJP: Wiesław Myśliwski: Traktat o łuskaniu fasoli, 2007

Ta dziwnie zawarta znajomość zaowocowała jeszcze bukietem przesłanym z kwiaciarni, w którym znalazła bilecik z kolejnymi wyrazami wdzięczności.

źródło: NKJP: Mirosław M. Bujko: Złoty pociąg, 2006

Wszystkim kobietom pragnę złożyć wyrazy uznania i serdeczne, najlepsze życzenia wszelkiej pomyślności i zrozumienia ich problemów.

źródło: NKJP: Polityka i obyczaje, Polityka, 2001-09-08

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	wyraz	wyrazy
D.	wyrazu	wyrazów
C.	wyrazowi	wyrazom
B.	wyraz	wyrazy
N.	wyrazem	wyrazami
Ms.	wyrazie	wyrazach
W.	wyrazie	wyrazy

Inne uwagi

Zwykle lm

Składnia

wyraz

CZEGO

3. artystyczny

Definicja

przekazywanie treści w dziele literackim, muzycznym, plastycznym

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka

Połączenia

architektoniczny, artystyczny, językowy, plastyczny, poetycki wyraz
forma, środek; siła wyrazu
szukać wyrazu dla czegoś
nadać wyraz czemuś

Cytaty

Każdy z uczestników zaśpiewał jeden utwór po polsku oraz jeden po niemiecku. Komisja oceniała dobór repertuaru, technikę wykonania i wyraz artystyczny i wartości wychowawcze.

źródło: NKJP: B.S.: Dzieci mają głos, Nowiny Raciborskie, 2007-01-30

Dla mnie kolor był i jest bardzo istotnym środkiem wyrazu - ale nie jedynym.

źródło: NKJP: Barbara Ziembicka: Najprostszą drogą : rozmowy z artystami, 1998

Tragedia - tego ci trzeba! Tragedia - od wieków najpełniejszy wyraz świata niewzruszonych pojęć.

źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Tango, 1964

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	wyraz	wyrazy
D.	wyrazu	wyrazów
C.	wyrazowi	wyrazom
B.	wyraz	wyrazy
N.	wyrazem	wyrazami
Ms.	wyrazie	wyrazach
W.	wyrazie	wyrazy

Składnia

	+	wyraz	+	(CZEGO)
	+	wyraz	+	(JAKI)

4. wywoływanie wrażeń

Definicja

zdolność wywoływania wrażeń i uczuć u odbiorców

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka

Połączenia

siła; środki wyrazu
pełen wyrazu
nabrać; pozbawiony wyrazu
stracić, tracić wyraz

Cytaty

- Zresztą wiesz, jak jest, głośno pukają Niemcy. To dla mnie to lekko rzucone zdanie Witka ma większą siłę wyrazu, większą siłę krzyku niż cały dwugodzinny film wojenny, jakich wiele, czy ileśtamstronicowa na ten sam temat książka. Jakich wiele.

źródło: NKJP: Edward Stachura: Cała jaskrawość, 2006

Wszystkie cechy Potworowskiego tu grają: wystawa jest świetna i nie wiem czy nie najsilniejsza w swoim wyrazie wśród nowoczesnych wystaw, które tej zimy udało mi się widzieć (...)

źródło: NKJP: Józef Czapski: Patrząc, 1983

Jednak Watson ze szczególnym zainteresowaniem oglądał liczne pamiątki z Egiptu. - Te posągi, miniaturowe rzeźby są pełne wyrazu - powiedział.

źródło: NKJP: Marek Jarosz: Nieznane przygody Sherlocka Holmesa, 2002

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	wyraz	wyrazy
D.	wyrazu	wyrazów
C.	wyrazowi	wyrazom
B.	wyraz	wyrazy
N.	wyrazem	wyrazami
Ms.	wyrazie	wyrazach
W.	wyrazie	wyrazy

5. twarzy

Definicja

wygląd, który coś wyraża

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka wygląd

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne

Połączenia

kamienny wyraz (twarzy)
wyraz oczu, twarzy; niezadowolenia, radości, skupienia, smutku, ulgi, zaciekawienia
zmienić wyraz (twarzy)

Cytaty

Obdukcji poddałam się tylko raz, wtedy gdy złamał mi rękę - opowiada beznamiętnym tonem młoda kobieta, zachowując kamienny wyraz twarzy.

źródło: NKJP: A. Fidrysiak: Ofiara wieloletniej małżeńskiej przemocy przerywa milczenie, Tygodnik Ciechanowski, 2007-01-29

Aga wygląda przeuroczo. Na jej buzi od kilku dni pojawił się jakiś nowy wyraz.

źródło: NKJP: Tomasz Kwaśniewski: Dziennik ciężarowca, 2007

Głos prawie każdy umiem naśladować, a ze spojrzeniami problem, bo żeby je małpować, trzeba domyślać się uczuć i nastrojów, które mają wpływ na wyraz spojrzenia [...].

źródło: NKJP: Witold Horwath: Seans, 2003

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	wyraz	wyrazy
D.	wyrazu	wyrazów
C.	wyrazowi	wyrazom
B.	wyraz	wyrazy
N.	wyrazem	wyrazami
Ms.	wyrazie	wyrazach
W.	wyrazie	wyrazy

Składnia

wyraz

CZEGO

6. ulgi

Definicja

przejaw czegoś

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Połączenia

wyraz buntu, hołdu, miłości, szacunku, troski, uznania, życzliwości...
oszczędny w wyrazie

Cytaty

ŁZY - mogą być wyrazem radości i dużego szczęścia bądź też smutku, rozpaczy, żalu itp.

źródło: NKJP: Katarzyna Ostrowska: Sny - klucz, 2001

Kuracjusze podnieśli głowy znad talerzy z kaszą manną i przyglądali mi się z wyrazem najwyższego zdumienia na twarzy.

źródło: NKJP: Małgorzata Saramonowicz: Sanatorium, 2005

Obcy milczał. W jego twarzy zjawił się wyraz zaciętości i uporu.

źródło: NKJP: Irena Jurgielewiczowa: Ten obcy, 1961

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	wyraz	wyrazy
D.	wyrazu	wyrazów
C.	wyrazowi	wyrazom
B.	wyraz	wyrazy
N.	wyrazem	wyrazami
Ms.	wyrazie	wyrazach
W.	wyrazie	wyrazy

Składnia

wyraz

CZEGO

7. w matematyce

Definicja

składnik wzoru matematycznego

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka wytwory działań intelektualnych człowieka

Połączenia

n-ty wyraz
wyraz ciągu, szeregu
iloczyn, suma wyrazów
obliczyć wyraz (ciągu)

Cytaty

Aby obliczyć dowolny wyraz ciągu arytmetycznego wystarczy znać jego wyraz pierwszy i różnicę.

źródło: Internet

Ciąg geometryczny musi się składać z co najmniej trzech wyrazów.

źródło: Internet

W szeregu ar.(dziś powiedzielibyśmy w ciągu arytmetycznym) suma pierwszego i trzeciego wyrazu wynosi 10, a iloczyn drugiego i piątego wynosi 55. Wyznaczyć pierwsze pięć wyrazów tego szeregu.

źródło: NKJP: Grażyna Komarzyniec: Krótka historia matury, Dziennik Polski - Pejzaż, 2001-05-12

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	wyraz	wyrazy
D.	wyrazu	wyrazów
C.	wyrazowi	wyrazom
B.	wyraz	wyrazy
N.	wyrazem	wyrazami
Ms.	wyrazie	wyrazach
W.	wyrazie	wyrazy

Frazeologizmy

bez wyrazu I
bez wyrazu II
coś znajduje wyraz w czymś
coś znajduje swój wyraz w czymś
coś znalazło wyraz w czymś
coś znalazło swój wyraz w czymś
ktoś daje wyraz czemuś
ktoś dał wyraz czemuś
ktoś przywołał na twarz wyraz
ktoś przywołuje na twarz wyraz
nad wyraz
nazwa pospolita
wyraz pospolity
wyraz funkcyjny
wyraz wtrącony

Data ostatniej modyfikacji: 27.08.2017