Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *slěpъ 'ślepy, niewidony'
Z wcześniejszej postaci *sloi̯p-o-, związanej (najprawdopodobniej) z pie. *(s)lei̯p- ‘smarować tłuszczem, lepić’. Por. lepić
1. niewidomy
Definicja
Noty o użyciu
Ślepy mówi się też czasem o osobach, które mają słaby wzrok i nie widzą zbyt dobrze, zwłaszcza na odległość.
W odniesieniu do ludzi (niewidomych lub niedowidzących) słowo mało uprzejme.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie rodzaje chorób
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego zmysły
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych
Połączenia
- ślepy człowiek, grajek, żebrak; ślepe zwierzę; ślepe kocięta, krety, szczenięta; oczy
- ślepy na jedno oko
- ślepy jak kret
- ślepy i głuchy
Cytaty
[...] moi chłopcy zauważyli ślepego grajka, który rzępolił coś na podwórzu tego domu. źródło: NKJP: Andrzej Zbych: Stawka większa niż życie, 1967 |
|
Rozkraczona na zydlu, w szerokiej spódnicy i chustce na siwiejących włosach, tęga wiejska baba. Oczy szeroko otwarte, ale w smudze słońca od razu widzisz, że ślepa. źródło: NKJP: Wojciech Żukrowski: Za kurtyną mroku. Zabawa w chowanego, 1995 |
|
Jesteście jak ślepe szczenięta, które bez końca kręciłyby się w kółko, gdyby nie wasz pan! źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Tango, 1997 |
|
Po ścianach wędrowały ślepe ślimaki. źródło: NKJP: Olga Tokarczuk: Prawiek i inne czasy, 1996 |
|
Para jak z powieści. Obaj z clownowskim talentem [...]. Zawsze razem, zawsze w tym samym humorze, jeden ślepy na lewe, a drugi na prawe oko. źródło: NKJP: Martyna Bunda: August i inni, Polityka, 2004-09-25 |
Odmiana
część mowy: przymiotnik
Stopień równy
liczba pojedyncza | |||||
---|---|---|---|---|---|
m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
M. | ślepy |
ślepy |
ślepy |
ślepe |
ślepa |
D. | ślepego |
ślepego |
ślepego |
ślepego |
ślepej |
C. | ślepemu |
ślepemu |
ślepemu |
ślepemu |
ślepej |
B. | ślepego |
ślepego |
ślepy |
ślepe |
ślepą |
N. | ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepą |
Ms. | ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepej |
W. | ślepy |
ślepy |
ślepy |
ślepe |
ślepa |
liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|
p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
M. | ślepi |
ślepi |
ślepe |
ślepe |
D. | ślepych |
ślepych |
ślepych |
ślepych |
C. | ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepym |
B. | ślepych |
ślepych |
ślepych |
ślepe |
N. | ślepymi |
ślepymi |
ślepymi |
ślepymi |
Ms. | ślepych |
ślepych |
ślepych |
ślepych |
W. | ślepi |
ślepi |
ślepe |
ślepe |
2.a z miłości
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia
Połączenia
- ślepy na ostrzeżenia, na perswazję, na prośby, na racje innych, na zagrożenia; na wady, na zalety, na czyjeś zasługi; ślepy z miłości, z nienawiści
- ślepy i głuchy
Cytaty
Byłam głupia. I do pewnego czasu ślepa, a prawda okazała się gorzka. źródło: NKJP: Teresa Bojarska: Świtanie, przemijanie, 1996 |
|
Parafrazując Kanta można powiedzieć, że historia matematyki bez filozofii staje się ślepa, a filozofia matematyki bez historii staje się pusta. źródło: NKJP: Roman Murawski: Filozofia matematyki. Zarys dziejów, 1995 |
|
- Od kilkunastu lat składam kwiaty [...] - Tutaj zginęło trzy tysiące Rosjan. Nie jestem ślepy na to, co się działo, ale będę robił to nadal, żeby ich śmierć upamiętnić. źródło: NKJP: Maria Eichler: Chojnice, Gazeta Pomorska, 2010-02-16 |
|
Jakaś kobieta daremnie próbowała [...] docisnąć się do okienka. Z bezlitosnego tłumu, ślepego na jej podeszły wiek, drżące ręce i zniszczone odzienie, sypały się wyzwiska i przekleństwa. źródło: NKJP: Mirosław Sokołowski: Gady, 2007 |
Odmiana
część mowy: przymiotnik
Stopień równy
liczba pojedyncza | |||||
---|---|---|---|---|---|
m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
M. | ślepy |
ślepy |
ślepy |
ślepe |
ślepa |
D. | ślepego |
ślepego |
ślepego |
ślepego |
ślepej |
C. | ślepemu |
ślepemu |
ślepemu |
ślepemu |
ślepej |
B. | ślepego |
ślepego |
ślepy |
ślepe |
ślepą |
N. | ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepą |
Ms. | ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepej |
W. | ślepy |
ślepy |
ślepy |
ślepe |
ślepa |
liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|
p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
M. | ślepi |
ślepi |
ślepe |
ślepe |
D. | ślepych |
ślepych |
ślepych |
ślepych |
C. | ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepym |
B. | ślepych |
ślepych |
ślepych |
ślepe |
N. | ślepymi |
ślepymi |
ślepymi |
ślepymi |
Ms. | ślepych |
ślepych |
ślepych |
ślepych |
W. | ślepi |
ślepi |
ślepe |
ślepe |
Składnia
+ | ślepy | + |
na CO
|
|
szyk: neutralny |
2.b gniew
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia
Połączenia
- ślepy gniew; ślepa miłość, nienawiść, wiara; ślepe naśladownictwo, posłuszeństwo, przywiązanie; narzędzie w czyichś rękach
Cytaty
Przecież ostatnia wojna nauczyła Europejczyków, do czego prowadzi ślepe wykonywanie rozkazów. źródło: NKJP: Bronisław Świderski: Słowa obcego, 1998 |
|
Nie chciał ślepego naśladownictwa kabaretów paryskich i niemieckich, uważał, że wszystko, co najważniejsze, powinno być własnym dziełem twórców kabaretu. źródło: NKJP: Mariusz Urbanek: Kisielewscy: Jan August, Zygmunt, Stefan, Wacek, 2006 |
|
Właśnie dziś „grubą Genię” męczą uderzenia krwi do głowy, duszności, ślepa złość na wszystkich i wszystko! źródło: NKJP: Jerzy Broszkiewicz: Doktor Twardowski, 1981 |
|
Prawdziwa miłość jest ślepa, dokumentnie, jak nietuzinkowa bohaterka książki. źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Wychowanie seksualne dla klasy wyższej, średniej i niższej, 2000 |
Odmiana
część mowy: przymiotnik
Stopień równy
liczba pojedyncza | |||||
---|---|---|---|---|---|
m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
M. | ślepy |
ślepy |
ślepy |
ślepe |
ślepa |
D. | ślepego |
ślepego |
ślepego |
ślepego |
ślepej |
C. | ślepemu |
ślepemu |
ślepemu |
ślepemu |
ślepej |
B. | ślepego |
ślepego |
ślepy |
ślepe |
ślepą |
N. | ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepą |
Ms. | ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepej |
W. | ślepy |
ślepy |
ślepy |
ślepe |
ślepa |
liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|
p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
M. | ślepi |
ślepi |
ślepe |
ślepe |
D. | ślepych |
ślepych |
ślepych |
ślepych |
C. | ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepym |
B. | ślepych |
ślepych |
ślepych |
ślepe |
N. | ślepymi |
ślepymi |
ślepymi |
ślepymi |
Ms. | ślepych |
ślepych |
ślepych |
ślepych |
W. | ślepi |
ślepi |
ślepe |
ślepe |
3. los
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające
Połączenia
- ślepy los, przypadek, traf; ślepe siły
Cytaty
Przecież muszą tu być listy od matki do ojca, ta cała miłosna korespondencja, która w dawnych latach poprzedzała ceremoniał zaślubin, tę budzącą grozę uroczystość kupowania kota w worku od ślepego losu. źródło: NKJP: Tadeusz Konwicki: Bohiń, 1992 |
|
[...] przeznaczenie jest jakby zaprzeczeniem ślepego trafu, złej godziny, tego, co nagłe i niespodziewane... źródło: NKJP: Andrzej Zaniewski: Król Tanga, 1997 |
|
Zaludniamy [...] świat wszelkiego rodzaju bytami, które, jeśli nawet są złoczynne, są mniej przerażające aniżeli ślepe siły przypadku. źródło: NKJP: Andrzej Kołakowski: Bergson, 1997 |
|
Natura jest ślepa i nie zna pojęcia sprawiedliwości. źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Teatr 1, 1996 |
Odmiana
część mowy: przymiotnik
Stopień równy
liczba pojedyncza | |||||
---|---|---|---|---|---|
m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
M. | ślepy |
ślepy |
ślepy |
ślepe |
ślepa |
D. | ślepego |
ślepego |
ślepego |
ślepego |
ślepej |
C. | ślepemu |
ślepemu |
ślepemu |
ślepemu |
ślepej |
B. | ślepego |
ślepego |
ślepy |
ślepe |
ślepą |
N. | ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepą |
Ms. | ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepej |
W. | ślepy |
ślepy |
ślepy |
ślepe |
ślepa |
liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|
p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
M. | ślepi |
ślepi |
ślepe |
ślepe |
D. | ślepych |
ślepych |
ślepych |
ślepych |
C. | ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepym |
B. | ślepych |
ślepych |
ślepych |
ślepe |
N. | ślepymi |
ślepymi |
ślepymi |
ślepymi |
Ms. | ślepych |
ślepych |
ślepych |
ślepych |
W. | ślepi |
ślepi |
ślepe |
ślepe |
4. zaułek, kuchnia
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo rodzaje budowli i ich cechy
CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport lądowy
Połączenia
- ślepy zaułek; mur; ślepa droga, ulica, uliczka; ściana; kuchnia
Cytaty
Okienko kasowe wyglądało jak otwór w ślepej kuchni. źródło: NKJP: Michał Bielecki: Dziewczyna z Banku Prowincjonalnego S.A., 1997 |
|
Naprzeciw ślepego muru i zniszczonych szop wznosił się płot, niegdyś zapewne granica posesji. źródło: NKJP: Andrzej Szczypiorski: Początek, 1990 |
|
Przed nią otwierał się wylot korytarza; wąskie przejście zakończone owalną niszą, wyrzeźbioną przez jakiegoś dowcipnisia, miało kształt ślepego okna z wykuszem. źródło: NKJP: Grażyna Plebanek: Dziewczyny z Portofino, 2005 |
|
Następnie skręcił w lewo. Po chwili okazało się, że uliczka była ślepa. Zawrócił i poszedł w prawo. źródło: NKJP: Bronisław Świderski: Słowa obcego, 1998 |
Odmiana
część mowy: przymiotnik
Stopień równy
liczba pojedyncza | |||||
---|---|---|---|---|---|
m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
M. | ślepy |
ślepy |
ślepy |
ślepe |
ślepa |
D. | ślepego |
ślepego |
ślepego |
ślepego |
ślepej |
C. | ślepemu |
ślepemu |
ślepemu |
ślepemu |
ślepej |
B. | ślepego |
ślepego |
ślepy |
ślepe |
ślepą |
N. | ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepą |
Ms. | ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepej |
W. | ślepy |
ślepy |
ślepy |
ślepe |
ślepa |
liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|
p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
M. | ślepi |
ślepi |
ślepe |
ślepe |
D. | ślepych |
ślepych |
ślepych |
ślepych |
C. | ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepym |
B. | ślepych |
ślepych |
ślepych |
ślepe |
N. | ślepymi |
ślepymi |
ślepymi |
ślepymi |
Ms. | ślepych |
ślepych |
ślepych |
ślepych |
W. | ślepi |
ślepi |
ślepe |
ślepe |
5. indeks
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka wytwory działań intelektualnych człowieka
Połączenia
- ślepy indeks, kosztorys; ślepa mapa
Cytaty
Co się tyczy waszego mieszkania, to znaleźliśmy już technika, który [...] w tych dniach złoży ślepy kosztorys. Wtedy można będzie wam napisać, jakiego materiału i ile będzie potrzeba. źródło: NKJP: Jarosław Iwaszkiewicz: Listy do córek, 2009 |
|
Jeżeli skala ślepej mapy jest taka sama jak skala mapy podstawowej wystarczy przerysować ślepą mapę na kalkę techniczną i przyłożyć na odpowiedni fragment tej mapy. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: przymiotnik
Stopień równy
liczba pojedyncza | |||||
---|---|---|---|---|---|
m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
M. | ślepy |
ślepy |
ślepy |
ślepe |
ślepa |
D. | ślepego |
ślepego |
ślepego |
ślepego |
ślepej |
C. | ślepemu |
ślepemu |
ślepemu |
ślepemu |
ślepej |
B. | ślepego |
ślepego |
ślepy |
ślepe |
ślepą |
N. | ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepą |
Ms. | ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepej |
W. | ślepy |
ślepy |
ślepy |
ślepe |
ślepa |
liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|
p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
M. | ślepi |
ślepi |
ślepe |
ślepe |
D. | ślepych |
ślepych |
ślepych |
ślepych |
C. | ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepym |
B. | ślepych |
ślepych |
ślepych |
ślepe |
N. | ślepymi |
ślepymi |
ślepymi |
ślepymi |
Ms. | ślepych |
ślepych |
ślepych |
ślepych |
W. | ślepi |
ślepi |
ślepe |
ślepe |
6. amunicja
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna broń
Relacje znaczeniowe
sprzeczne: | ostry |
Połączenia
- ślepa amunicja; ślepe naboje
Cytaty
Inny aktor strzelił mu w brzuch ze ślepej amunicji z około pięciu metrów. źródło: NKJP: Ernest Skalski: Śmierć Lee, Gazeta Wyborcza, 1993-04-02 |
|
Pistolet, który mu pożyczyłem, miał tylko ślepe naboje. źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Teatr 3, 1997 |
Odmiana
część mowy: przymiotnik
Stopień równy
liczba pojedyncza | |||||
---|---|---|---|---|---|
m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
M. | ślepy |
ślepy |
ślepy |
ślepe |
ślepa |
D. | ślepego |
ślepego |
ślepego |
ślepego |
ślepej |
C. | ślepemu |
ślepemu |
ślepemu |
ślepemu |
ślepej |
B. | ślepego |
ślepego |
ślepy |
ślepe |
ślepą |
N. | ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepą |
Ms. | ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepej |
W. | ślepy |
ślepy |
ślepy |
ślepe |
ślepa |
liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|
p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
M. | ślepi |
ślepi |
ślepe |
ślepe |
D. | ślepych |
ślepych |
ślepych |
ślepych |
C. | ślepym |
ślepym |
ślepym |
ślepym |
B. | ślepych |
ślepych |
ślepych |
ślepe |
N. | ślepymi |
ślepymi |
ślepymi |
ślepymi |
Ms. | ślepych |
ślepych |
ślepych |
ślepych |
W. | ślepi |
ślepi |
ślepe |
ślepe |