UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

tyftyk

Chronologizacja

1803, Constantin François de Chaseboeuf de Volney, Podróż do Syryi i Egiptu odbyta w roku 1783, 1784 i 1785, t. 1, tłum. Roman Markiewicz, polona.pl

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. tyftyk
tyftyki
D. tyftyku
tyftyków
C. tyftykowi
tyftykom
B. tyftyk
tyftyki
N. tyftykiem
tyftykami
Ms. tyftyku
tyftykach
W. tyftyku
tyftyki

Pochodzenie

tur. tiftik, diftik

Z osm. tiftik 'koza angorska', a to z pers..

1.a tkanina

Definicja

dawna wzorzysta, cienka i miękka tkanina pochodząca z Turcji, wykorzystywana do wyrobu ubrań, czapraków końskich i obić

Warianty

  • rzadziej dyftyk
  • rzadziej dywdyk

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie czynności, przedmioty i osoby związane z robieniem i noszeniem ubrań

Relacje znaczeniowe

synonimy:  tkanina

Cytaty

Garderoba prababek jest znacznie bogatsza. Obok sukni [...] i stylowego kostiumu z frakowym żakietem oglądamy dziesiątki dopełnień ubioru [...]. No i można zobaczyć, jak wygląda tyftyk - tkanina znana nam już tylko z literatury z przełomu stuleci [...].

źródło: NKJP: (AN): Moda z przełomu stuleci, Dziennik Polski, 2008-11-06

W wielkiej sali wystawowej na parterze Gmachu Głównego Muzeum Narodowego królują brokaty i muśliny, fulary i aksamity, tarlatany i adamaszki, tyftyki, jedwabie wszelakie, koronki, hafty, a wszystko cudnie krojone i szyte w ciągu paru stuleci, od XVII do XX wieku.

źródło: NKJP: Duch mód polskich, Dziennik Polski, 2003-10-10

W latach dwudziestych przyszła z Zachodu moda na zawoje-turbany z cienkiego tyftyku wschodniego, [...] odzywał się tu znów pogłos owej sarmackiej skłonności do orientalizacji.

źródło: Tadeusz Chranowski: Sztuka w Polsce od I do III Rzeczypospolitej, 1998 (books.google.pl)

Dyplomacja mocarstw starała się oplątać ormiańskich katolikosów w dyftyki i bisiory, omotać w haftowane srebrem i naszywane drogimi kamieniami kapy.

źródło: Twórczość, 1968 (books.google.pl)

Tu, pod Ratuszem sprzedawano zamorskie przyprawy i specjały - pieprz, szafran, imbir, goździki, migdały i rodzynki. Tu również można było napatrzeć się na kramy pełne najwyszukańszych materii: adamaszków, altembasów, batystów, czamletów, dywdyków, muślinów i teletów.

źródło: Internet: biblioteka.teatrnn.pl

1.b ubranie

Definicja

ubranie uszyte z tyftyku - tkaniny

Noty o użyciu

Wyraz często odnoszony do dużego szala lub chusty z tureckim wzorem.

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie rodzaje i części ubrań

Cytaty

Płonęło miasto od barwnych spódnic i nabijanych gęsto cekinami gorsetów bronowickich piękności. Wschodni przepych rozścielały wzorzyste tyftyki bieńczyckich gospodyń.

źródło: Tadeusz Socha: W kręgu naftowej lampy, 1962 (books.google.pl)

Portretowana ubrana jest w ciemnogranatową, fałdowaną suknię z błękitnym kołnierzem. Z ramion jej opada biały, wełniany tyftyk z granatowo - czerwonym deseniem, na głowie ma czepek biały koronkowy, przybrany wstążkami w niebiesko-białe paski.

źródło: Biuletyn Historii Sztuki, 1955 (books.google.pl)

„Babcia” siedziała zwykle w kącie ceratowej czarnej sofy przed stołem, owinięta w tyftyk rakowego koloru, z koronką czarną na głowie i w ogromnych okularach [...].

źródło: Maryla Wolska, Beata Obertyńska, Wspomnienia, 1974 (books.google.pl)

1.c czaprak

Definicja

dawne okrycie nakładane na koński grzbiet, wykonane z tyftyku - tkaniny

Warianty

  • dywdyk
  • rzadziej dyftyk

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt hodowla i opieka nad zwierzętami; człowiek wobec zwierząt

Cytaty

[...] prowadzili tuzin bojowych rumaków, okrytych zdobycznymi tyftykami.

źródło: Andrzej Stojowski: W ręku Boga, 1997 (books.google.pl)

[...] polscy rezydenci na Krymie poszukiwali i kupowali, specjalnie dla króla, piękną broń i oporządzenie jeździeckie (wschodnie jarczaki, terlice, kulbaki, dywdyki, ogłowia czy też ozdobne trzęsienia).

źródło: NKJP: Włodzimierz Kwaśniewicz,: Dzieje szabli w Polsce 1993

Od XII wieku, przed upowszechnieniem czapraka, jako podobne okrycia często wykorzystywano kosztowne, wyszywane złotem, srebrem i jedwabiem okrycia, zwane kropierzem, czołdarem lub dyftykiem (dywdykiem).

źródło: Joanna Dziura: U źródeł założenia museum w Tomaszowie Lubelskim, 2002 (journals.indexcopernicus.com)

Data ostatniej modyfikacji: 05.11.2025
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN
Open toolbar

Menu dostępności

  • Powiększ tekst

  • Zmniejsz tekst

  • Wysoki kontrast

  • Resetuj