UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

jasno

Chronologizacja

SStp, SKN, SJPXVII, STR: jaśno, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

Zob.  jasny 

1. świecić

Definicja

jaskrawo i mocno świecąc

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Połączenia

  • jasno błysnąć, błyszczeć, lśnić, migotać, rozbłysnąć, zalśnić; oświetlać, świecić, świecić się; palić się, płonąć
  • jasno oświetlony, rozświetlony, świecący; gorejący, palący się, płonący; rozgwieżdżony

Cytaty

Świece w mosiężnych i kryształowych lichtarzach płonęły jasno, rzucając różowe, migotliwe światło, w którym wszystko wygląda ślicznie i nieprawdziwie jak sen.

źródło: KWSJP: Maria Krüger: Godzina pąsowej róży, 1960

Bocznymi ulicami przedostaje się do alei Lenina, okrąża rondo z pomnikiem i pozostawiając po prawej stronie kilkunastopiętrowy hotel, jasno oświetlony reklamami, pędzi w stronę robotniczego przedmieścia, gdzie znajduje się klub.

źródło: KWSJP: Ryszard Lassota: Tajemnica, 1978

Nagle rozwiewają się chmury, coraz więcej błękitu, tego afrykańskiego, przedziwnie czystego błękitu, przebija się przez perłową szarzyznę obłoków. Słońce zaczyna świecić jasno i cienie kładą się miękko.

źródło: KWSJP: Ada Wińcza: Opowieści z sawanny i buszu, 1981

Potem niepotrzebne już były flary: dość jasno świeciły pożary wzniecone na stacji, a słup dymu i kurzu wznosił się na wieleset metrów nad Darnicą.

źródło: KWSJP: Zbigniew Załuski: Czterdziesty czwarty, 1968

Kiedy dorzucono chrustu, a płomienie buchnęły jaśniej, wyżej, iskrzyściej, poznał Dołgiego.

źródło: KWSJP: Franciszek Fenikowski: Długie morze, 1963

Odmiana

część mowy: przysłówek

stopień równy jasno
stopień wyższy jaśniej

2. w pokoju

Definicja

tak jak tam, gdzie jest dużo światła

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Relacje znaczeniowe

synonimy:  widno
antonimy:  ciemno, mrocznie

Połączenia

  • całkowicie, zupełnie; przeraźliwie jasno
  • jasno od gwiazd, od księżyca, od ogni, od pożarów, od rakiet, od słońca, od świateł; jasno na ulicy, na podwórku; w domu, w pokoju, w pomieszczeniu; jasno pod oknem
  • jasno i ciepło; jasno i ładnie; jasno i pogodnie; jasno i słonecznie
  • było, jest; robi się, zrobiło się jasno
  • jasno jak w dzień; jasno jak od błyskawicy

Cytaty

W tej samej chwili zabłysło światło. Jasno, przeraźliwie jasno zrobiło się wkoło.

źródło: KWSJP: Eugeniusz Paukszta: Po burzy jest pogoda, 1966

Na podwórzu było jasno od księżyca.

źródło: KWSJP: Julian Stryjkowski: Austeria, 1966

Siedzę w pokoju przy oknie, gdzie jest najjaśniej, mam przed sobą zeszyt, książkę i kałamarz.

źródło: KWSJP: Witold Szołginia: Dom pod Żelaznym Lwem

Idzie omackiem do okna, szarpie zasłoną - od razu robi się jaśniej.

źródło: KWSJP: Elżbieta Szemplińska-Sobolewska: Potrójny ślad, 1984

Nazajutrz pogoda się nagle przetarła, zrobiło się słonecznie i jasno. Niebo stało przejrzyste, niebieskie i bez żadnego obłoczka.

źródło: KWSJP: Jarosław Iwaszkiewicz: Sława i chwała, 1962

Odmiana

część mowy: przysłówek

stopień równy jasno
stopień wyższy jaśniej

Składnia

tylko Cz+ + jasno + bez ograniczeń

3. ubrany

Definicja

w kolorze o delikatnym, słabym nasyceniu

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Relacje znaczeniowe

antonimy:  ciemno

Połączenia

  • barwić się; ubierać się jasno
  • jasno malowany; otynkowany, tynkowany, wytapetowany; palony; ubarwiony, umaszczony; prążkowany; ubrany

Cytaty

[...] w całej ich gromadce wyróżniało się zwłaszcza dwoje szczeniąt: duża wysmukła suczka o rdzawo-czarnym karku i ciemnej prędze wzdłuż grzbietu oraz jasno umaszczony samczyk przysadzisty i krępy, lecz najbardziej zadziorny z całego rodzeństwa.

źródło: KWSJP: Piotr Korda: Wadera, 1968

[...] Ola ubierała się jasno, czesała się u fryzjera, chodziła w szlafrokach z koronkami [...].

źródło: KWSJP: Jarosław Iwaszkiewicz: Sława i chwała, 1962

Naprzeciwko znajdował się niski ceglany kościółek gminy Katolicko-Apostolskiej, a nieco dalej uczęszczali do swego jasno otynkowanego kościółka menonici.

źródło: KWSJP: Brunon Zwarra: Wspomnienia gdańskiego bówki, 1984

Cytoplazma komórek gruczołowych barwi się jaśniej i ma wygląd piankowaty w preparatach, w których w czasie obróbki wydzielina się rozpuszcza.

źródło: KWSJP: Jan Zarzycki, Jan Kuryszko: Anatomia mikroskopowa zwierząt domowych i człowieka, 1995

Odmiana

część mowy: przysłówek

stopień równy jasno
stopień wyższy jaśniej

4. dzwonić

Definicja

brzmiąc czysto i dźwięcznie

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii dźwięki

Połączenia

  • brzmieć, dźwięczeć, dzwonić, wibrować jasno
  • jasno brzmiący

Cytaty

Na ulicach ruch i gwar, w mroźnym powietrzu niosą się jasno i dźwięcznie głosy, okrzyki i dzwonienie sanek.

źródło: KWSJP: Witold Szołginia: Dom pod Żelaznym Lwem, 1989

Nacisnęła mocniej dzwonek. Dzwonił tam wewnątrz, jasno, metalicznie, niemal wesoło.

źródło: KWSJP: Barbara Nawrocka-Dońska: Stolik z fotografią, 1975

- Nie mógłbyś. Nie moglibyśmy - staram się, żeby mój głos brzmiał czysto i jasno i żeby ten głupi rumieniec nie wypełzał z policzków na czoło.

źródło: KWSJP: Ewa Nowacka: Emilia z kwiatem lilii leśnej, 1993

- Tak jest, dostojny kapitanie - powiedział chłopięcym, niezwykle jasno wibrującym głosem.

źródło: KWSJP: Jerzy Andrzejewski: Ciemności kryją ziemię, 1957

Odmiana

część mowy: przysłówek

stopień równy jasno
stopień wyższy jaśniej

5. na duszy

Definicja

pogodnie i radośnie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne

Relacje znaczeniowe

antonimy:  ciemno

Połączenia

  • jasno na duszy
  • oczy patrzą jasno; uśmiechnąć się/uśmiechać się jasno

Cytaty

Droga, kochana Ewita. No, nareszcie zdobyła się na trochę dowcipu i poczucia humoru. Andzie zaraz jaśniej robi się na duszy.

źródło: KWSJP: Maria Krüger: Godzina pąsowej róży, 1960

Błękitne oczy patrzyły jasno i szczerze.

źródło: KWSJP: Hanna Kostyrko: Klechdy domowe, 1960

Zosia zwróciła się do Janusza okręcając się na toaletowym taborecie i nareszcie uśmiechnęła się do niego jasno i po prostu.

źródło: KWSJP: Jarosław Iwaszkiewicz: Sława i chwała, 1962

Odmiana

część mowy: przysłówek

stopień równy jasno
stopień wyższy jaśniej

6. mówić

Definicja

zrozumiale, prosto, wyraźnie i w sposób oczywisty

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

Relacje znaczeniowe

synonimy:  prosto, zrozumiale
antonimy:  ciemno, mętnie

Połączenia

  • jasno i bez ogródek; jasno i dobitnie; jasno i dokładnie; jasno i klarownie; jasno i konkretnie; jasno i niedwuznacznie; jasno i treściwie; jasno i wyraźnie; jasno i zrozumiale; jasno i zwięźle
  • formułować, mówić, odpowiadać, oznajmić, powiedzieć, pytać, tłumaczyć, wyjaśniać, wyrazić się/wyrażać się; podawać coś, przedstawiać coś, sygnalizować coś, wyłożyć coś; deklarować coś, opowiedzieć się; postawić, stawiać (pytanie, sprawę...); definiować, określić, precyzować, zdefiniować; widzieć jasno
  • coś jasno wynika; rysuje się; dociera
  • dać jasno do zrozumienia; zdać/zdawać sobie jasno sprawę
  • jasno określony, sformułowany, sprecyzowany, skrystalizowany, wytyczony

Cytaty

Proszę cię, nie gadaj tak szybko jak kulomiot i wyrażaj się jasno. Błagam cię. Przecież ja nie wiem, co to jest mełamed? Wielbłąd? Góra lodowa?

źródło: KWSJP: Kazimierz Dębnicki: Życie jak życie, 1986

A co będzie w dorosłym życiu, kiedy trzeba jasno określić swoje stanowisko, opowiedzieć się po stronie uciśnionych lub walczyć ze złem?

źródło: KWSJP: Małgorzata Musierowicz: Szósta klepka, 1977

Legenda ta dowodzi zupełnie jasno, że Ulawa pojawiła się na skutek ruchów tektonicznych morza.

źródło: KWSJP: Kamil Giżycki: Listy z Archipelagu Salomona, 1969

Marecki nie miał jasno uświadomionego planu wobec tej dziewczyny, gdy spotkał ją po raz pierwszy i później w Lublinie.

źródło: KWSJP: Włodzimierz Kowalski: Zakręt '44, 1985

Postanowiłem więc przemówić niniejszym dekretem do wszystkich ludów i oznajmić im jasno, że nie wolno knować wespół z klerem lub ulegając mu brać kamienie i okazywać nieposłuszeństwo władzom [...].

źródło: KWSJP: Aleksander Krawczuk: Julian Apostata, 1987

Odmiana

część mowy: przysłówek

stopień równy jasno
stopień wyższy jaśniej

7. myśleć

Definicja

rozsądnie i precyzyjnie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

Połączenia

  • (instynkt, umysł) pracuje, (myśli) pracują jasno; myśleć jasno; mieć jasno w głowie; spojrzeć jasno na coś

Cytaty

Myśli pracowały coraz jaśniej i ze wstrętem, z bólem, z ochotą do wymiotowania na wszystkie „wypada” i „obowiązki wobec Ojczyzny”, zdecydowałem się na to, co najgorsze.

źródło: KWSJP: Andrzej Bobkowski: Szkice piórkiem: (Francja 1940-1944), 1957

Zarazem jednak umysł pracował jasno, przeraźliwie jasno, szukając w zarzutach oskarżenia wszelkich możliwych furtek.

źródło: KWSJP: Eugeniusz Paukszta: Ich trzech i dziewczyna, 1978

Rozumne postępowanie rozjaśnia myśl, lecz nawet człowiek bojaźliwy może nauczyć się myśleć jasno.

źródło: KWSJP: Laurence J. Peter: Recepta Petera. Jak być twórczym, pewnym siebie i kompetentnym, 1975

Myśl trochę, bo przegrasz.[...] Owszem, myślę, nawet bardzo jasno myślę, tylko że zupełnie o czym innym.

źródło: KWSJP: Aleksander Ziemny: Opowiadania dawne i nowe, 1984

– Proszę, proszę, osobiście nasz słynny pan Jan, przedmiot licznych sympozjów naukowych, maskotka polityków, skryta miłość gospodyń domowych o umysłach tak zapchanych tandetą, że potrzebują wybielacza, by jasno spojrzeć na świat.

źródło: KWSJP: Marek Ławrynowicz: Pogoda dla wszystkich, 2003

Odmiana

część mowy: przysłówek

stopień równy jasno
stopień wyższy jaśniej
Data ostatniej modyfikacji: 11.12.2010
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN