Chronologizacja
Odmiana
część mowy: przysłówek
| stopień równy | czarno |
|---|---|
| stopień wyższy | czarniej |
Pochodzenie
1. ubrany
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło
Połączenia
- czarno od dymu, od kurzu
- lśnić, połyskiwać czarno
- malować; ufarbować, ufarbować się; wypastować; dymić; nosić się, ubierać się na czarno
- czarno ubarwiony; lakierowany, wymalowany; znakowany; lśniący, połyskujący; cętkowany, pręgowany; upierzony; odziany, przyodziany, ubrany
- zabarwiony; lakierowany, malowany, pomalowany, zamalowany; farbowany, przefarbowany; znakowany; oksydowany; wysmarowany; odziany, ubrany, umundurowany, wystrojony na czarno
Cytaty
|
Wszyscy na wojnę się malują, jedni na czarno, inni na karmazynową czerwień: niewolnicy od ust w górę, ludzie wolni poniżej ust. źródło: NKJP: Adam Elbanowski: Nowe królestwo Grenady. Historia naturalna, obyczajowa i domniemana, 2006 |
|
|
Przed dwoma laty zaczął ubierać się na czarno, czytał satanistyczne książki. źródło: NKJP: Bogdan Wasztyl: Sidła szatana, Dziennik Polski, 1999-03-08 |
|
|
[...] Gina, świńska blondynka farbująca sobie włosy na czarno, która myśli, że nikt o tym nie wie. Ukradła jej, przez złość, złotą papierośnicę, którą Renée dostała od pewnego Amerykanina. źródło: KWSJP: Stanisław Dygat: Jezioro Bodeńskie, 1946 |
|
|
W słabym, migotliwym świetle widzę we wnęce zamurowanego okienka pod stropem wielkiego, burego, czarno pręgowanego kota o zmrużonych w ukośne szpareczki ślepiach. źródło: KWSJP: Witold Szołginia: Dom pod Żelaznym Lwem, 1989 |
2. w piwnicy
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | ciemno |
Połączenia
- było, jest; robi się, zrobiło się czarno
Cytaty
|
[...] całe niebo i ziemia zaryczały pod chmurą samolotów, po czym się Sylwii wydało, że zgasł i księżyc, i otaczające go świetliste obręcze, że się czarno zrobiło nad niską ulicą [...]. źródło: KWSJP: Maria Klimas-Błachutowa: Skandal w niebie, 1969 |
|
|
W piwnicy było zupełnie czarno, wiało zewsząd wilgotnym chłodem. źródło: KWSJP: Bogdan Wojdowski: Chleb rzucony umarłym, 1971 |
|
|
Już leżąc, przymykającymi się oczyma ogarnął jeszcze zarys sylwetki oddalającej się niezgrabnymi, śmiesznymi skokami. [...] A potem było już tylko ciemno, zupełnie czarno... Odnalazła go nad ranem Anitka śpiesząca do szkoły. źródło: KWSJP: Eugeniusz Paukszta: Po burzy jest pogoda, 1966 |
|
|
Brat był i opowiadał, że po ciemku ludzie się dźgali nożami o skrzynki z tymi najdroższymi cygarami. W papierosach się brodziło po kostki, czarno niby w grobie, tylko te papierosy pod butami szeleściły suchutko, jakbyś szurał nogami po ściernisku. źródło: KWSJP: Maria Jarochowska: Najgorsza chwila życia, 1959 |
|
|
Nawet jeśli, czego nie wykluczał, dziś przypada polski rekord wszech czasów w pochmurności listopada, to nie powinno być tak ciemno. Tak czarno. źródło: NKJP: Zygmunt Miłoszewski: Domofon, 2005 |
Składnia
| tylko Cz | + | czarno | + |
|
3. na tle nieba
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło
Połączenia
- odcinać się czarno
Cytaty
|
[...] spośród drzew wynurzył się podjazd, masyw domu, ze sterczącymi w górę czarno kominami, i gdy zbliżył się jeszcze bardziej, ukazał się fronton, obrośnięty zwiędłym jesienią pnączem winobluszczu [...]. źródło: KWSJP: Włodzimierz Odojewski: Zasypie wszystko, zawieje..., 1967 |
|
|
Słupy i druty telegraficzne odcinają się ostro i czarno na tle jasnogranatowego nieba i nie nazbyt ciemnej równiny. źródło: KWSJP: Sławomir Mrożek: Teatr 2, 1980 |
|
|
[...] strzelista skała i wysoki dom na szczycie turni odcinają się czarno i osobliwie na tle tych nadnaturalnych zórz. źródło: Internet |
4. przedstawiać coś
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | pesymistycznie | |
| antonimy: | optymistycznie, różowo |
Połączenia
- coś rysuje się, wygląda czarno
- myśleć; patrzeć czarno; malować, przedstawiać, widzieć coś czarno; ocenić/oceniać coś; wypaść; zapisać się czarno;
Cytaty
|
- Chyba przesadziłem. Ostatecznie nie ma się czym przejmować... Jestem dzisiaj w złym sosie, miewam takie napady, kiedy wszystko widzę na czarno. Minie mi... źródło: KWSJP: Eugeniusz Paukszta: Ich trzech i dziewczyna, 1978 |
|
|
Publiusz słuchał zasępiony podnosząc od czasu do czasu głowę, jakby chciał przeczyć. Kiedy prefekt skończył, odezwał się: - Zbyt czarno malujesz stan pogranicza. źródło: KWSJP: Teodor Jeske-Choiński: Gasnące słońce, 1958 |
|
|
Już nie wierzą. Krótko mówiąc: pójdą zawsze za tym, kto im sypnie pełną garść złota, a uciekną, gdy zobaczą podniesiony bicz. Była zdumiona ich surowym wyrokiem: - Dlaczego tak czarno patrzysz na swój naród. źródło: KWSJP: Mieczysław Maliński: Matka Jezusa, 1981 |
|
|
A przyszłość? Ta dzięki waszym staraniom rysuje się czarniej, niż to nawet można ocenić. Raz podkopane zaufanie długo trzeba odbudowywać. źródło: KWSJP: Władysław Terlecki: Dwie głowy ptaka. Powrót z Carskiego Sioła, 1975 |
|
|
Czy jest pan rad ze wszystkiego? - Trudno jest, będąc optymistą, patrzeć czarno na rzeczy, które są do załatwienia. źródło: KWSJP: Jan Bijak: Piekłem nie postraszy, 1982 |