UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

asceza

Chronologizacja

1902, Bańk

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. asceza
 ascezy
D. ascezy
 ascez
C. ascezie
 ascezom
B. ascezę
 ascezy
N. ascezą
 ascezami
Ms. ascezie
 ascezach
W. ascezo
 ascezy

Inne uwagi

Zwykle lp

Pochodzenie

ang. ascesis

fr. ascèse

niem. Askese

z gr. áskēsis 'ćwiczenie (fizyczne)'

1. religijna

Definicja

rel. 
praktyka religijna polegająca na wyrzeczeniu się w życiu wszelkiego rodzaju przyjemności i wygód oraz poddaniu się surowej dyscyplinie wewnętrznej dla osiągnięcia doskonałości lub zbawienia duszy

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół sakramenty i obrzędy religijne

Relacje znaczeniowe

synonimy:  ascetyzm

Połączenia

  • religijna; surowa asceza
  • asceza i modlitwa; asceza i pokuta, asceza i post
  • zasady; żar ascezy
  • praktykować ascezę

Cytaty

Pod wpływem myśli greckiej, negatywnie odnoszącej się do świata materialnego, wielu ówczesnych opuszczało ośrodki miejskie, udając się na miejsca pustynne, aby poświęcić się całkowicie modlitwie i ascezie.

źródło: NKJP: Zdzisław Józef Kijas: Niebo w domu Ojca, czyściec dla kogo, piekło w oddaleniu, 2010

Jej duchowość również ukształtowała się na wzór ideału franciszkańskiego. Dominowało w niej przekonanie o pożytkach surowej ascezy i doskonałości życia w dziewictwie. Dlatego nakłoniła swego męża - księcia do złożenia wraz z nią ślubów czystości.

źródło: NKJP: Barbara Labuda: Poszukiwania, 2005

Napływ materii „oblepiającej” duszę można zahamować przez powstrzymywanie się od jakichkolwiek działań, przez kontemplację lub przez studia religijne. Służy temu również bardzo radykalnie praktykowana asceza, polegająca na umartwieniach, postach.

źródło: NKJP: Marta Kudelska: Hinduizm - jedność w różnorodności, 2006

Ważnym środkiem ascezy jest również surowy, wykluczający mięso i miód, post, który doprowadza do wycieńczenia, a niekiedy i zgonu, co przez dżinistów uważane jest za najwyższy wyraz doskonałego umartwienia

źródło: NKJP: Katarzyna Sowula: Zero osiemset, 2007

2. życiowa

Definicja

książk. 
prowadzenie z przyczyn innych niż religijne życia pozbawionego określonych wygód, udogodnień lub przyjemności

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Relacje znaczeniowe

synonimy:  ascetyzm

Połączenia

  • asceza seksualna

Cytaty

Jedni szukają radości w użyciu, inni znów w unikaniu przyjemności życia i ascezie, jedni w maksymalnej aktywności, inni w unikaniu aktywności i wewnętrznym skupieniu.

źródło: NKJP: Antoni Kępiński: Melancholia, 1974

Coraz więcej kobiet wybiera samotność. Niekoniecznie, a nawet rzadko, ten rodzaj samotności wiąże się z ascezą seksualną.

źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Gdyby zamilkły kobiety, 2005

Hojny dla innych i nie żałujący dużego nawet grosza na cele ogólne, własnych dzieci nie rozpieszczał, wychowując je surowo i wymagając od nich niemal ascezy w zaspokajaniu potrzeb materialnych.

źródło: NKJP: Jolanta Wachowicz-Makowska: Świat zapamiętany, 2002

Składnia

bez ograniczeń + asceza +
(JAKA)

3. prostota

Definicja

książk. 
cecha czegoś, co spełnia swoją podstawową funkcję, pozbawione jest natomiast elementów urozmaicających oraz ozdobnych

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Relacje znaczeniowe

synonimy:  ascetyzm
antonimy:  barok, barokowość

Cytaty

Otwar­tą na salon wnękę ku­chen­ną urzą­dzo­no mi­ni­ma­li­stycz­nie bia­ły­mi me­bla­mi [...]. Asce­za form i skrom­ność de­ta­li do­peł­ni­ły obraz kuch­ni, która nie chce kon­ku­ro­wać z sa­lo­nem, a je­dy­nie słu­żyć jako funk­cjo­nal­ne miej­sce przy­go­to­wy­wa­nia po­sił­ków.

źródło: Internet: kobieta.onet.pl

Zgodnie z zasadą ascezy artystycznej mimowie często pokrywają twarz szminką, a ręce trzymają nieruchomo wzdłuż korpusu - tak, aby móc wykreować „czyste piękno pantomimy”, by nie odwracać uwagi od tego, co najistotniejsze w sztuce ciała.

źródło: NKJP: Maria Gołaszewska: Estetyka pięciu zmysłów, 1997

Wnętrze nowego Lexusa RX400h jest stonowane, nie kipi luksusem auta sportowego, ale też nie przeraża ascezą terenówki.

źródło: NKJP: Marcin Bójko: Jazda z prądem, Ozon nr 8, 2005

Składnia

bez ograniczeń + asceza +
(CZEGO)
Data ostatniej modyfikacji: 17.01.2016
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN