UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

maszyna

Chronologizacja

SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

internac.

ang. machine

fr. machine

niem. Maschine

z łac. māchina

1. budowlana

Definicja

urządzenie składające się z połączonych ze sobą mechanizmów, wykonujące określoną pracę

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

urządzenie

Połączenia

biurowa, fabryczna; produkcyjna; elektroniczna, elektryczna; bezduszna, inteligentna; ciężka, lekka; nowoczesna, prymitywna, przestarzała, skomplikowana, specjalistyczna, współczesna; olbrzymia, potężna, wielka; precyzyjna, wydajna; naoliwiona, zaprogramowana; kosztowna maszyna; maszyna budowlana, drogowa, górnicza, rolnicza; drukarska, dziewiarska, oblężnicza, papiernicza, tkacka, włókiennicza, żniwna; parowa, przemysłowa, robocza, rotacyjna, wyciągowa; analogowa, matematyczna; offsetowa; grająca; losująca, szyfrująca
maszyna Singera; jakiejś marki, jakiejś firmy; jakiegoś typu; czyjejś produkcji; czasu, wroga
maszyny dla przemysłu (spożywczego, tekstylnego, zbrojeniowego…); maszyna do gry, do kawy, do lodów, do pisania, do szycia; do czyszczenia, do liczenia, do mielenia, do obróbki (drewna, szkła, śniegu…), do prania, do produkcji (asfaltu, broni, serków…), do robót (drogowych, kolejowych, ziemnych…)
maszyna na pieniądze
maszyna z procesorem
maszyny i aparatura, maszyny i narzędzia, maszyny i roboty, maszyny i sprzęt, maszyny i technologie, maszyny i urządzenia
klawisz, napęd, tryby; konstruktor, wynalazca; projekt; możliwości, sprawność, wydajność; awaria, konserwacja, remont; huk, łoskot, stukot maszyny; modernizacja, naprawa; amortyzacja, eksploatacja; mechanik, operator; fabryka maszyn
panowanie nad maszyną
maszyna drukuje coś, szyje; działa, pracuje, psuje się, ruszyła, poszła w ruch, zepsuła się
używać maszyn
siadać, zasiąść do maszyny
budować, konstruować, skonstruować, stworzyć, wymyślić, wynaleźć, zbudować; naprawiać, uruchomić, uszkodzić, zepsuć; obsługiwać maszynę; stosować maszyny
napisać coś, pisać coś, przepisać/przepisywać coś, stukać, szyć coś, wystukać coś na maszynie; usiąść przy maszynie

Cytaty

	W ośrodku jest także maszyna do szycia i mały warsztat stolarski. źródło: NKJP: (bea): Maroko we wspomnieniach, Tygodnik Rybnicki, 2008-11-04
	Dużą szafę, w której ukryte były magnetofony i maszyna do pisania, starannie zamknąłem. źródło: NKJP: Zygmunt Miłoszewski: Domofon, 2005
	Dociekliwi i bezczelni operatorzy maszyn rozpoznawali przeniesione skądinąd rozwiązania techniczne i porównywali ich jakość z mitycznym oryginałem. źródło: NKJP: Magdalena Tulli: Sny i kamienie, 1999
	Znaczącą grupę przyczyn wypadków są tzw. pochwycenia i uderzenia ruchomymi częściami maszyn rolniczych. źródło: NKJP: K.Kowalski: Siewnik też potrafi poharatać, Tygodnik Ciechanowski, 2007-08-26
	Planuje się wysłanie na miesięczną praktykę programowania i obsługi maszyn CNC dwóch grup po 10 osób każda, w okresie od maja 2008 do maja 2009 roku. źródło: NKJP: (JaGA): Zagraniczne praktyki uczą, Nowiny Raciborskie, 2008-02-26

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	maszyna	maszyny
D.	maszyny	maszyn

C.	maszynie	maszynom
B.	maszynę	maszyny
N.	maszyną	maszynami
Ms.	maszynie	maszynach
W.	maszyno	maszyny

Składnia

	+	maszyna	+	JAKA
	+	maszyna	+	do CZEGO

2. środek transportu

Definicja

pot.

pojazd mechaniczny lub samolot

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny rodzaje urządzeń i maszyn

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport lądowy

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport powietrzny

Połączenia

rozpoznawcza, transportowa; doskonała, nowoczesna, piekielna, potężna, przestarzała, seryjna, specjalna; sprawna, szybka; lekka, ogromna, olbrzymia, wielka, wspaniała; kosztowna maszyna; maszyna bojowa, myśliwska, wojskowa; latająca
napęd, nos, pokład, silnik; pilot, załoga; projekt; konstruktor; możliwości, sprawność; awaria, lot, modernizacja, start; łoskot, warkot maszyny; eksploatacja, park maszyn
maszyna leciała, ruszyła/rusza, spadła, uderzyła w coś, wylądowała, zatrzymała się, zepsuła się
pilotować, poderwać, wyprowadzić, zatrzymać; stracić, uszkodzić, zestrzelić; opuścić; budować, skonstruować, zbudować maszynę
dysponować maszyną

Cytaty

	Huk, dym, warkot silników powracających maszyn. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Wieże z kamienia, 2004
	Nie, nie, samochód to paskudna maszyna, tacy młodzi jak wy mogą się w tym telepać, ale ja jestem na to za stara. źródło: NKJP: Jacek Dehnel: Rynek w Smyrnie, 2007
	Dali pewnie zbyt mało mocy na sieć trakcyjną, bo maszyna nie mogła podjechać nawet pod niewielkie wzniesienie i przed każdą górką ludzie musieli wychodzić i pchać trolejbus. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Dobre miejsce do umierania, 2005
	W barwach sambijskiego lotnictwa latało sporo takich partyzanckich maszyn. źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Kisuny, 2008
	Do akcji ruszyło 10 maszyn z Powiatowego Zarządu Dróg i o pięć mniej z Przedsiębiorstwa Komunalnego. źródło: NKJP: (ma.w): Jazda figurowa, Nowiny Raciborskie, 2005-02-01

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	maszyna	maszyny
D.	maszyny	maszyn

C.	maszynie	maszynom
B.	maszynę	maszyny
N.	maszyną	maszynami
Ms.	maszynie	maszynach
W.	maszyno	maszyny

3. osoba

Definicja

pejorat.

osoba wykonująca coś automatycznie, bezmyślnie, ale wydajnie i nie okazując zmęczenia

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca organizacja i hierarchia w pracy, stosunki służbowe

Połączenia

skomplikowana, zaprogramowana maszyna; maszyna biologiczna
maszyna bez uczuć; maszyna do zabijania
być maszyną

Cytaty

Inni wspinacze mówią o nim, że jest maszyną do wygrywania zawodów.

źródło: NKJP: NKJP: Marcin Jamkowski: Piknik pod sztuczną skałą, Dodatek do Gazety Wyborczej, 1997-10-24

Arnold Schwarzenegger jako kapitan straży pożarnej i jako aktor nie oszczędza się tutaj ani przez moment. Na szczęście nie jest już dawną maszyną do zabijania ani bezduszną konstrukcją muskułów służącą unicestwianiu przeciwnika [...]

źródło: NKJP: „Na własną rękę”, Dziennik Polski, 2002-05-10

Przedstawicielami zostają najczęściej młodzi ludzie, tuż po studiach.[...] Preferowani są lekarze lub farmaceuci, znający świetnie obce języki, obyci. I atrakcyjni. Z tej plasteliny najwyższej jakości lepi się, za pomocą manipulacji, pozbawioną oporów maszynę do sprzedawania.

źródło: NKJP: Joannna Sieradzka, Łowcy doktorów, Dziennik Polski , 2001-06-02

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	maszyna	maszyny
D.	maszyny	maszyn

C.	maszynie	maszynom
B.	maszynę	maszyny
N.	maszyną	maszynami
Ms.	maszynie	maszynach
W.	maszyno	maszyny

Składnia

maszyna

(do CZEGO)

4. biurokracji

Definicja

złożona struktura organizacyjna wykonująca określone działania

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa urzędy i ich funkcjonowanie

Relacje znaczeniowe

synonimy:

machina

Połączenia

bezduszna, piekielna; naoliwiona, sprawna; ogromna, potężna, wielka maszyna; maszyna biurokratyczna, rządowa
maszyna biurokracji; terroru
sprawność, tryb maszyny
maszyna działa, ruszyła
być maszyną

Cytaty

	Ten, kto twierdzi, że te 18 zwłok i gigantyczna maszyna propagandy faszystowskiej to żadna sprawa, właściwie staje po stronie przemocy. źródło: NKJP: Mikołaj Lizut, Gazeta Wyborcza, 1996-11-08
	Chester A. Arthur zawdzięcza całą swą karierę polityczną maszynie Partii Republikańskiej. Sam osobiście był częścią tej maszyny i lojalnie realizował jej dyrektywy. źródło: NKJP: Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki, 1999
	Londyn i terrorystyczna maszyna państwowa Rosji są ze sobą od dawna powiązane, koordynują swe działania i mają te same cele. źródło: NKJP: Krystyna Kurczab-Redlich: Głową o mur Kremla, 2007
	Czy rzeczywiście rodzimy się z poczuciem winy? Myślę, że nie, gdyż inaczej piekielna maszyna jezuicka nie miałaby uzasadnienia. źródło: NKJP: Adam Czerniawski: Narracje ormiańskie, 2003
	Państwo i zorganizowane w nim społeczeństwo to maszyna, którą kierują politycy, ale nad jej działaniem czuwają mechanicy biurokraci. źródło: NKJP: Edwin Bendyk: Zatruta studnia. Rzecz o władzy i wolności, 2002

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	maszyna	maszyny
D.	maszyny	maszyn

C.	maszynie	maszynom
B.	maszynę	maszyny
N.	maszyną	maszynami
Ms.	maszynie	maszynach
W.	maszyno	maszyny

Składnia

	+	maszyna	+	JAKA
	+	maszyna	+	CZEGO

Frazeologizmy

maszyna cyfrowa
maszyna matematyczna
elektroniczna maszyna cyfrowa
trybik w maszynie
śrubka w maszynie

Data ostatniej modyfikacji: 11.12.2013