Chronologizacja
Pochodzenie
z psł. *smьjati sę, *smějǫ sę
Współczesna postać bezokolicznika śmiać się z wcześniejszej *śmiejać się (przez analogię do 3. os czasu teraźniejszego śmieje się < psł. *smějetь sę), ze ściągnięciem -ěja > -å > -a (Bor).
1. wesoło
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | lać się | |
| antonimy: | łzawić się, płakać, skwierczeć |
Połączenia
- śmiać się z dowcipów, z żartów; ze szczęścia
- śmiać się bezgłośnie, całą gębą, cicho, cichutko, dobrotliwie, dziko, głośno, głupawo, głupio, głupkowato, gorączkowo, grubiańsko, hałaśliwie, histerycznie, hucznie, na całe gardło, nerwowo, perliście, piskliwie, przeraźliwie, przymilnie, pusto, radośnie, serdecznie, spazmatycznie, szaleńczo, szczerze, szeroko, w głos, wesoło, z całego serca, z całej duszy, zaraźliwie, życzliwie
- śmiać się jak szalony, jak wariat
- śmiać się i płakać, śmiać się i żartować
Cytaty
|
Lubię z nim żartować, śmiać się i w ogóle. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Śmieję się, że sprzątaczka ma różowe kapcie. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Teraz, po dwu dniach, śmieję się sam z siebie, widząc moją naiwność czy głupotę, lecz wówczas, leżąc przy otwartym oknie w ciemnościach, brałem wszystko na serio. źródło: KWSJP: Andrzej Kuśniewicz: Król Obojga Sycylii, 1970 |
|
|
Bez przerwy przynoszę jakieś znakomite, podkreślam, znakomite kawały, takie, z których ja śmieję się przez tydzień, a moja żona słucha i patrzy na mnie z dość dużym politowaniem. źródło: KWSJP: Maciej Stuhr: Pierwszy wierny, Glamour, 2003 |
|
|
Ludzie śmiali się do nas z chodników, pozdrawiali przyjaznymi gestami, a zgrabne pensjonarki w satynowych fartuszkach i białych kołnierzykach podbiegały ku nam z dzbankami pełnymi wody z malinowym sokiem. źródło: KWSJP: Jan Józef Szczepański: Polska jesień, 1955 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: niedokonany
Tryb oznajmujący
Czas teraźniejszy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
śmieję się |
śmiejemy się |
|||
| 2 os. |
śmiejesz się |
śmiejecie się |
|||
| 3 os. |
śmieje się |
śmieją się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
śmiałem się +(e)m się śmiał |
śmiałam się +(e)m się śmiała |
śmiałom się +(e)m się śmiało |
śmialiśmy się +(e)śmy się śmiali reg. śmieliśmy się reg. +(e)śmy się śmieli |
śmiałyśmy się +(e)śmy się śmiały |
| 2 os. |
śmiałeś się +(e)ś się śmiał |
śmiałaś się +(e)ś się śmiała |
śmiałoś się +(e)ś się śmiało |
śmialiście się +(e)ście się śmiali reg. śmieliście się reg. +(e)ście się śmieli |
śmiałyście się +(e)ście się śmiały |
| 3 os. |
śmiał się |
śmiała się |
śmiało się |
śmiali się reg. śmieli się |
śmiały się |
bezosobnik: śmiano się
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
będę się śmiał będę się śmiać |
będę się śmiała będę się śmiać |
będę się śmiało będę się śmiać |
będziemy się śmiali będziemy się śmiać reg. będziemy się śmieli |
będziemy się śmiały będziemy się śmiać |
| 2 os. |
będziesz się śmiał będziesz się śmiać |
będziesz się śmiała będziesz się śmiać |
będziesz się śmiało będziesz się śmiać |
będziecie się śmiali będziecie się śmiać reg. będziecie się śmieli |
będziecie się śmiały będziecie się śmiać |
| 3 os. |
będzie się śmiał będzie się śmiać |
będzie się śmiała będzie się śmiać |
będzie się śmiało będzie się śmiać |
będą się śmiali będą się śmiać reg. będą się śmieli |
będą się śmiały będą się śmiać |
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
śmiejmy się |
|
| 2 os. |
śmiej się |
śmiejcie się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
śmiałbym się bym się śmiał |
śmiałabym się bym się śmiała |
śmiałobym się bym się śmiało |
śmialibyśmy się byśmy się śmiali reg. śmielibyśmy się reg. byśmy się śmieli |
śmiałybyśmy się byśmy się śmiały |
| 2 os. |
śmiałbyś się byś się śmiał |
śmiałabyś się byś się śmiała |
śmiałobyś się byś się śmiało |
śmialibyście się byście się śmiali reg. śmielibyście się reg. byście się śmieli |
śmiałybyście się byście się śmiały |
| 3 os. |
śmiałby się by się śmiał |
śmiałaby się by się śmiała |
śmiałoby się by się śmiało |
śmialiby się by się śmiali reg. śmieliby się reg. by się śmieli |
śmiałyby się by się śmiały |
bezosobnik: śmiano by się
bezokolicznik: śmiać się
imiesłów przysłówkowy współczesny:
śmiejąc się
gerundium: śmianie się
rodzaj gramatyczny: ndk
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | śmianie się |
śmiania się |
| D. | śmiania się |
śmiań się |
| C. | śmianiu się |
śmianiom się |
| B. | śmianie się |
śmiania się |
| N. | śmianiem się |
śmianiami się |
| Ms. | śmianiu się |
śmianiach się |
| W. | śmianie się |
śmiania się |
imiesłów przymiotnikowy czynny: śmiejący się
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | śmiejący się |
śmiejący się |
śmiejący się |
śmiejące się |
śmiejąca się |
| D. | śmiejącego się |
śmiejącego się |
śmiejącego się |
śmiejącego się |
śmiejącej się |
| C. | śmiejącemu się |
śmiejącemu się |
śmiejącemu się |
śmiejącemu się |
śmiejącej się |
| B. | śmiejącego się |
śmiejącego się |
śmiejący się |
śmiejące się |
śmiejącą się |
| N. | śmiejącym się |
śmiejącym się |
śmiejącym się |
śmiejącym się |
śmiejącą się |
| Ms. | śmiejącym się |
śmiejącym się |
śmiejącym się |
śmiejącym się |
śmiejącej się |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | śmiejący się |
śmiejący się |
śmiejące się |
śmiejące się |
| D. | śmiejących się |
śmiejących się |
śmiejących się |
śmiejących się |
| C. | śmiejącym się |
śmiejącym się |
śmiejącym się |
śmiejącym się |
| B. | śmiejących się |
śmiejących się |
śmiejących się |
śmiejące się |
| N. | śmiejącymi się |
śmiejącymi się |
śmiejącymi się |
śmiejącymi się |
| Ms. | śmiejących się |
śmiejących się |
śmiejących się |
śmiejących się |
Składnia
| Rzosobowy | + | śmiać się | + |
(z KOGO/CZEGO) +
(że ZDANIE)
|
| Rzosobowy | + | śmiać się | + |
(do KOGO)
|
2. z kogoś
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | drwić, szydzić, wyśmiewać się, zlewać się | |
| hiperonimy: | żartować |
Połączenia
- śmiać się z kolegów, z koleżanek, z siebie, z polityków
- śmiać się gorzko, ironicznie, szyderczo, zgryźliwie, zjadliwie, zuchwale, życzliwie
Cytaty
|
Wtedy ona powiedziała: - Bije! - Bije - powtórzył Karol. Śmiali się. Kpili. Złośliwi, ale rozbawieni. źródło: KWSJP: Witold Gombrowicz: Pornografia, 1960 |
|
|
Śmieje się z jego fantazji. źródło: KWSJP: Jerzy Mielniczuk: Kłopoty z pamięcią, prasa, 2006 |
|
|
Złośliwie mrużąc oczy, śmiejąc się urągliwie, patrzył na Kaliasa. źródło: KWSJP: Halina Rudnicka: Uczniowie Spartakusa, 1951 |
|
|
Dziwne, że ludzie mogą bezkarnie mówić różne rzeczy, tak opluwać, śmiać się z innych. źródło: KWSJP: Przemysław Szubartowicz: Poczta, prasa, 2006 |
|
|
A o piżamce na zimę to wolę nie wspominać, bo wszyscy się śmieją, że jak kaftan wygląda. źródło: NKJP: Internet |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: niedokonany
Tryb oznajmujący
Czas teraźniejszy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
śmieję się |
śmiejemy się |
|||
| 2 os. |
śmiejesz się |
śmiejecie się |
|||
| 3 os. |
śmieje się |
śmieją się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
śmiałem się +(e)m się śmiał |
śmiałam się +(e)m się śmiała |
śmiałom się +(e)m się śmiało |
śmialiśmy się +(e)śmy się śmiali reg. śmieliśmy się reg. +(e)śmy się śmieli |
śmiałyśmy się +(e)śmy się śmiały |
| 2 os. |
śmiałeś się +(e)ś się śmiał |
śmiałaś się +(e)ś się śmiała |
śmiałoś się +(e)ś się śmiało |
śmialiście się +(e)ście się śmiali reg. śmieliście się reg. +(e)ście się śmieli |
śmiałyście się +(e)ście się śmiały |
| 3 os. |
śmiał się |
śmiała się |
śmiało się |
śmiali się reg. śmieli się |
śmiały się |
bezosobnik: śmiano się
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
będę się śmiał będę się śmiać |
będę się śmiała będę się śmiać |
będę się śmiało będę się śmiać |
będziemy się śmiali będziemy się śmiać reg. będziemy się śmieli |
będziemy się śmiały będziemy się śmiać |
| 2 os. |
będziesz się śmiał będziesz się śmiać |
będziesz się śmiała będziesz się śmiać |
będziesz się śmiało będziesz się śmiać |
będziecie się śmiali będziecie się śmiać reg. będziecie się śmieli |
będziecie się śmiały będziecie się śmiać |
| 3 os. |
będzie się śmiał będzie się śmiać |
będzie się śmiała będzie się śmiać |
będzie się śmiało będzie się śmiać |
będą się śmiali będą się śmiać reg. będą się śmieli |
będą się śmiały będą się śmiać |
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
śmiejmy się |
|
| 2 os. |
śmiej się |
śmiejcie się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
śmiałbym się bym się śmiał |
śmiałabym się bym się śmiała |
śmiałobym się bym się śmiało |
śmialibyśmy się byśmy się śmiali reg. śmielibyśmy się reg. byśmy się śmieli |
śmiałybyśmy się byśmy się śmiały |
| 2 os. |
śmiałbyś się byś się śmiał |
śmiałabyś się byś się śmiała |
śmiałobyś się byś się śmiało |
śmialibyście się byście się śmiali reg. śmielibyście się reg. byście się śmieli |
śmiałybyście się byście się śmiały |
| 3 os. |
śmiałby się by się śmiał |
śmiałaby się by się śmiała |
śmiałoby się by się śmiało |
śmialiby się by się śmiali reg. śmieliby się reg. by się śmieli |
śmiałyby się by się śmiały |
bezosobnik: śmiano by się
bezokolicznik: śmiać się
imiesłów przysłówkowy współczesny:
śmiejąc się
gerundium: śmianie się
rodzaj gramatyczny: ndk
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | śmianie się |
śmiania się |
| D. | śmiania się |
śmiań się |
| C. | śmianiu się |
śmianiom się |
| B. | śmianie się |
śmiania się |
| N. | śmianiem się |
śmianiami się |
| Ms. | śmianiu się |
śmianiach się |
| W. | śmianie się |
śmiania się |
imiesłów przymiotnikowy czynny: śmiejący się
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | śmiejący się |
śmiejący się |
śmiejący się |
śmiejące się |
śmiejąca się |
| D. | śmiejącego się |
śmiejącego się |
śmiejącego się |
śmiejącego się |
śmiejącej się |
| C. | śmiejącemu się |
śmiejącemu się |
śmiejącemu się |
śmiejącemu się |
śmiejącej się |
| B. | śmiejącego się |
śmiejącego się |
śmiejący się |
śmiejące się |
śmiejącą się |
| N. | śmiejącym się |
śmiejącym się |
śmiejącym się |
śmiejącym się |
śmiejącą się |
| Ms. | śmiejącym się |
śmiejącym się |
śmiejącym się |
śmiejącym się |
śmiejącej się |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | śmiejący się |
śmiejący się |
śmiejące się |
śmiejące się |
| D. | śmiejących się |
śmiejących się |
śmiejących się |
śmiejących się |
| C. | śmiejącym się |
śmiejącym się |
śmiejącym się |
śmiejącym się |
| B. | śmiejących się |
śmiejących się |
śmiejących się |
śmiejące się |
| N. | śmiejącymi się |
śmiejącymi się |
śmiejącymi się |
śmiejącymi się |
| Ms. | śmiejących się |
śmiejących się |
śmiejących się |
śmiejących się |
Składnia
| Rzosobowy | + | śmiać się | + |
(z KOGO/CZEGO) +
(że ZDANIE)
|
Informacja normatywna
Uznawane za niepoprawne: śmiać się nad kimś/czymś
3. z niebezpieczeństwa
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | bimbać, ktoś nic sobie nie robi z czegoś/kogoś |
Cytaty
|
Niektórzy nawet uwierzyli, że to wszystko były zjawiska naturalne albo przywidzenia. I nawet śmiali się z nich. źródło: KWSJP: Andrzej Sapkowski: Wieża Jaskółki, 1997 |
|
|
Wiadomo zresztą, że kto śmieje się z losu, będzie przez los ukarany. źródło: NKJP: Jarosław Marek Rymkiewicz: Rozmowy polskie w latach 1995-2008 |
|
|
Dużo się uśmiechaj a jak Cię jakaś laska olewa, to śmiej się z tego, życie nie kończy się na jednej dziewczynie, a jeśli będziesz smutny i ponury chodził i taki skryty, to nie będziesz miał dziewczyny. źródło: NKJP: Internet |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: niedokonany
Tryb oznajmujący
Czas teraźniejszy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
śmieję się |
śmiejemy się |
|||
| 2 os. |
śmiejesz się |
śmiejecie się |
|||
| 3 os. |
śmieje się |
śmieją się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
śmiałem się +(e)m się śmiał |
śmiałam się +(e)m się śmiała |
śmiałom się +(e)m się śmiało |
śmialiśmy się +(e)śmy się śmiali reg. śmieliśmy się reg. +(e)śmy się śmieli |
śmiałyśmy się +(e)śmy się śmiały |
| 2 os. |
śmiałeś się +(e)ś się śmiał |
śmiałaś się +(e)ś się śmiała |
śmiałoś się +(e)ś się śmiało |
śmialiście się +(e)ście się śmiali reg. śmieliście się reg. +(e)ście się śmieli |
śmiałyście się +(e)ście się śmiały |
| 3 os. |
śmiał się |
śmiała się |
śmiało się |
śmiali się reg. śmieli się |
śmiały się |
bezosobnik: śmiano się
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
będę się śmiał będę się śmiać |
będę się śmiała będę się śmiać |
będę się śmiało będę się śmiać |
będziemy się śmiali będziemy się śmiać reg. będziemy się śmieli |
będziemy się śmiały będziemy się śmiać |
| 2 os. |
będziesz się śmiał będziesz się śmiać |
będziesz się śmiała będziesz się śmiać |
będziesz się śmiało będziesz się śmiać |
będziecie się śmiali będziecie się śmiać reg. będziecie się śmieli |
będziecie się śmiały będziecie się śmiać |
| 3 os. |
będzie się śmiał będzie się śmiać |
będzie się śmiała będzie się śmiać |
będzie się śmiało będzie się śmiać |
będą się śmiali będą się śmiać reg. będą się śmieli |
będą się śmiały będą się śmiać |
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
śmiejmy się |
|
| 2 os. |
śmiej się |
śmiejcie się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
śmiałbym się bym się śmiał |
śmiałabym się bym się śmiała |
śmiałobym się bym się śmiało |
śmialibyśmy się byśmy się śmiali reg. śmielibyśmy się reg. byśmy się śmieli |
śmiałybyśmy się byśmy się śmiały |
| 2 os. |
śmiałbyś się byś się śmiał |
śmiałabyś się byś się śmiała |
śmiałobyś się byś się śmiało |
śmialibyście się byście się śmiali reg. śmielibyście się reg. byście się śmieli |
śmiałybyście się byście się śmiały |
| 3 os. |
śmiałby się by się śmiał |
śmiałaby się by się śmiała |
śmiałoby się by się śmiało |
śmialiby się by się śmiali reg. śmieliby się reg. by się śmieli |
śmiałyby się by się śmiały |
bezosobnik: śmiano by się
bezokolicznik: śmiać się
imiesłów przysłówkowy współczesny:
śmiejąc się
gerundium: śmianie się
rodzaj gramatyczny: ndk
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | śmianie się |
śmiania się |
| D. | śmiania się |
śmiań się |
| C. | śmianiu się |
śmianiom się |
| B. | śmianie się |
śmiania się |
| N. | śmianiem się |
śmianiami się |
| Ms. | śmianiu się |
śmianiach się |
| W. | śmianie się |
śmiania się |
imiesłów przymiotnikowy czynny: śmiejący się
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | śmiejący się |
śmiejący się |
śmiejący się |
śmiejące się |
śmiejąca się |
| D. | śmiejącego się |
śmiejącego się |
śmiejącego się |
śmiejącego się |
śmiejącej się |
| C. | śmiejącemu się |
śmiejącemu się |
śmiejącemu się |
śmiejącemu się |
śmiejącej się |
| B. | śmiejącego się |
śmiejącego się |
śmiejący się |
śmiejące się |
śmiejącą się |
| N. | śmiejącym się |
śmiejącym się |
śmiejącym się |
śmiejącym się |
śmiejącą się |
| Ms. | śmiejącym się |
śmiejącym się |
śmiejącym się |
śmiejącym się |
śmiejącej się |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | śmiejący się |
śmiejący się |
śmiejące się |
śmiejące się |
| D. | śmiejących się |
śmiejących się |
śmiejących się |
śmiejących się |
| C. | śmiejącym się |
śmiejącym się |
śmiejącym się |
śmiejącym się |
| B. | śmiejących się |
śmiejących się |
śmiejących się |
śmiejące się |
| N. | śmiejącymi się |
śmiejącymi się |
śmiejącymi się |
śmiejącymi się |
| Ms. | śmiejących się |
śmiejących się |
śmiejących się |
śmiejących się |
Składnia
| Rzosobowy | + | śmiać się | + |
(z KOGO/CZEGO)
|