Chronologizacja
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | palec |
palce |
|
| D. | palca |
palców |
|
| C. | palcowi |
palcom |
|
| B. | palec |
palce |
|
| N. | palcem |
palcami |
|
| Ms. | palcu |
palcach |
|
| W. | palcu |
palce |
Pochodzenie
psł. *palьcь 'kciuk'
Psł. *palьcь prawdopodobnie od niezachowanego psł. przymiotnika *palъ 'gruby' z przyrostkiem *-ьcь, który urzeczownikowiał pierwotny przymiotnik (Bor).
1.a dłoni
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
Połączenia
- czwarty, drugi; najmniejszy, średni, środkowy; mój, swój, twój; własny; brudny; kościsty; krzywy, wyprostowany, zgięty; amputowany; kontuzjowany, odmrożony, pęknięty, skaleczony, obcięty, odcięty, ucięty, wybity, złamany, zwichnięty; każdy palec; długie, smukłe, szczupłe, wychudłe, wysmukłe; drżące, zaciśnięte, zgrabiałe; wszystkie palce
- jeden palec; dwa, trzy, cztery palce; pięć, dziesięć... palców
- palce dłoni, rąk
- palec u dłoni, u ręki
- człon, kawałek; czubek, koniec, opuszka; długość, grubość, wielkość; brak; amputacja, operacja; ból, kontuzja, uraz, złamanie, zwichnięcie; odcisk; nacisk, ruch palca; w kształcie palca; za dotknięciem palca; koniuszki, końcówka, kości, nasada, stawy; układ; odmrożenie, przykurcze palców; za pomocą palców
- krew z palca
- skóra między/pomiędzy palcami
- obrączka, pierścień, pierścionek, sygnet; kurzajka na palcu; dłoń o grubych palcach
- gruby na palec, na pół palca; gruby, szeroki na dwa palce
- palec boli, obiera; zrósł się
- podnieść/podnosić, unosić; wycelować w kogoś; przykładać, przyłożyć, przytknąć do ust; kłaść, położyć, trzymać na ustach; oblizać/oblizywać, poślinić, ślinić, ssać; skaleczyć, uciąć, wybić, złamać (sobie); stracić; umoczyć w czymś; wetknąć, wkładać, włożyć, wsadzić w coś, wsunąć w coś palec; stracić; podnieść do góry, rozcapierzyć; zamoczyć, zanurzyć w czymś; zacisnąć/zaciskać na czymś palce
- dotknąć/dotykać czegoś; kiwnąć/kiwać, skinąć; popukać, puknąć/pukać, postukać, stuknąć/stukać, uderzyć/uderzać w coś; pokazać/pokazywać, wskazać/wskazywać, wycelować w kogoś/coś palcem; pociągnąć po czymś, pocierać, przesunąć, wodzić po czymś; przycisnąć, przytrzymać palcem; bębnić, pstryknąć/pstrykać, strzelić, zabębnić; kręcić młynka, poruszać, przebierać po czymś, strzepnąć, szarpać; czesać, czochrać, dotykać, gładzić, głaskać, macać, muskać, obmacywać, pieścić, rozczesać/rozczesywać; jeść; sprawdzić, wyczuć/wyczuwać; bębnić o coś palcami
- włożyć na palec; skaleczyć się, ugryźć w palec
- ścisnąć/ściskać między palcami; czuć/poczuć pod palcami
- liczyć, policzyć, wyliczać, zliczyć; gwizdać na palcach; gnieść, obracać, trzymać, zgnieść; czuć w palcach
- palce jak szpony
Cytaty
|
Ojciec przymrużył oko, przyłożył palec do ust i jak mógł najciszej, powiedział: źródło: NKJP: Marek Ławrynowicz: Diabeł na dzwonnicy, 1998 |
|
|
Pasażer fiata 126p doznał urazu głowy, złamania palca i kości śródręcza. źródło: NKJP: (BH): Policjant przed sądem, Dziennik Polski, 2001-04-06 |
|
|
Przy okazji będzie można podziwiać wytwory zręcznych palców tkaczek ludowych, rękodzieło artystyczne oraz miniwystawę sprzętu, jaki przed laty wypełniał polskie chałupiny pod strzechą. źródło: NKJP: Babskie rządy na wesoło, Dziennik Polski, 2001-03-31 |
|
|
[...] bramkarz gości końcami palców wybił zmierzającą w okienko piłkę na rzut rożny. źródło: NKJP: Wymarzony początek, Dziennik Polski, 2000-10-02 |
|
|
To już czwarta wojna w moim życiu - obliczyła na palcach. źródło: NKJP: Andrzej Mularczyk: Sami swoi, 1997 |
1.b w rękawiczce
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie rodzaje i części ubrań
Połączenia
- rękawiczki bez palców
- rękawiczka z jednym palcem; z obciętymi palcami
- dziura na palcu; rękawiczka o jednym palcu
Cytaty
|
[...] będę robiła rękawiczki z jednym palcem, bo tylko takie umiem. źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Monografia grzechów z dziennika 1978-1989, 2006 |
|
|
Nowinki pojawiły się także w dziale rękawiczek. Jedna z nich to rękawiczki z czterema palcami, nie do końca zakrytymi. Rozwiązanie takie ułatwia manewrowanie przy zapinaniu klamer, butów itp. źródło: NKJP: (ECZ): Może być ciepło i wygodnie, Dzienik Polski, 2003-01-31 |
|
|
Była gruba, owinięta chustą i miała rękawiczki z obciętymi palcami. źródło: NKJP: Teresa Bogucka: Biedni i bogaci, Gazeta Wyborcza - Dodatek, 1997-03-28 |
|
|
Nie wiemy, jak zimno jest już na zewnątrz, bo zgubiliśmy termometr. Może minus 25 albo minus 30 stopni. [...] Na cienkie rękawice polarowe z pięcioma palcami trzeba było naciągnąć grube rękawice z jednym palcem. źródło: NKJP: Adam Warjak: Warjak na Spitsbergenie, Gazeta Wyborcza - Dodatek, 1996-07-26 |
|
|
Nosi wytarte dżinsy, T-shirty, ciemne okulary, skórzane rękawiczki bez palców. źródło: NKJP: Paweł Smoliński: Ludzie drogi, Gazeta Wyborcza - Dodatek, 1996-11-22 |
2.a stopy
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
Połączenia
- brudny; wystający; kontuzjowany, stłuczony, wybity, złamany palec
- palec stopy; palce nóg; (tylnych) kończyn
- palec u nogi, u stopy
- koniec; amputacja; ból; kontuzja, uraz, złamanie, zwichnięcie palca; czubki, kości, nasada, stawy; odmrożenie, zniekształcenie palców
- błona (pławna/pływna) między palcami; skóra między/pomiędzy palcami
- nagniotek, odcisk na palcu
- wybić, złamać (sobie) palec
- wspiąć się/wspinać się na palce; skaleczyć się w palec
- chodzić, iść, podejść/podchodzić, przejść, skradać się, zbliżyć się, wejść, wyjść...; stanąć, unieść się/unosić się, wspiąć się/wspinać się na palcach; deptać po palcach
Cytaty
|
Podczas mierzenia butów należy zwrócić uwagę na to, czy domykają się klamry, noga jest dokładnie opięta przez but, a pięta unieruchomiona przy jednoczesnej możliwości poruszania palcami. źródło: NKJP: Czas na śnieżne szaleństwo, Dziennik Polski, 2002-11-09 |
|
|
Z jednym partnerem tańczysz tak, jakbyście się oboje urodzili tylko do tego, z innym nie możesz złapać rytmu i wciąż depczecie sobie po palcach - na parkiecie jest jak w życiu. źródło: NKJP: Miłosna szkoła tańca, Cosmopolitan, 2000 |
|
|
[...] zarówno psy, jak i koty (i ich bliżsi i dalsi kuzyni) mają silnie zredukowany lub całkowicie zanikły pierwszy palec obu par kończyn. źródło: NKJP: Marcin Ryszkiewicz: Przepis na człowieka, 1996 |
|
|
Wstaję cicho, nakładam pantofle, wyciągam z walizki pamiętnik i na palcach wychodzę na korytarz. źródło: NKJP: Stanisław Dygat: Jezioro Bodeńskie, 1995 |
|
|
Grzybica stóp jest chorobą bardzo często lekceważoną. Zdeformowane paznokcie i łuszcząca się skóra na palcach stóp uważane są za defekty wyłącznie kosmetyczne, a wielu osobom te nieestetyczne zmiany w ogóle nie przeszkadzają. źródło: NKJP: (SIE): Nie tylko moda, Dziennik Polski, 2001-06-05 |
2.b w skarpecie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie rodzaje i części ubrań
Połączenia
- skarpetki, skarpety z (pięcioma) palcami
Cytaty
|
Osobiście bym nie nakładał skarpet, ale ostatnio widziałem w sklepie skarpety z osobnym „dużym palcem” i pewnie by to pasowało do sandałów ... źródło: Internet |
|
|
[...] bardzo podobają mi się skarpetki z rozdzielonymi palcami, takie jak rękawiczki. źródło: Internet |
|
|
W sklepie bieliźniarskim w Katowicach przy ul. Kościuszki można kupić skarpetki na wielkie mrozy. Są z bawełny i jak rękawiczki mają pięć palców. źródło: Internet |
|
|
[...] chodzę po domu cały rok w klapeczkach japonkach, a kiedy mi zimno zimą, to nabyłam takie skarpety z palcami i ew. do tych klapeczek zakładam [...]. źródło: NKJP: Skarpetkofobia, Usenet -- pl.soc.dzieci, 2005-07-23 |
3. w urządzeniu
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny budowa urządzeń i maszyn
Połączenia
- palec rozdzielacza
Cytaty
|
Sprawdźmy więc sprawność alternatora, a także doładujmy przed zimą akumulator. Następnie możemy oczyścić lub wymienić kopułkę i palec rozdzielacza. źródło: NKJP: WM: Nadchodzi zima, Dziennik Polski, 2000-12-04 |
|
|
W skład zespołu supłacza wchodzą ponadto śruby regulacji chwytacza i palca supłacza. źródło: Internet |
|
|
Zamontowane blisko siebie, zakrzywione palce gwarantują skuteczne i szybkie przenoszenie zebranej masy do podawacza, co zwiększa wydajność pracy. źródło: Internet |
|
|
Modele BR7000 z podajnikiem widłowym mają długie palce mechanizmu zbierającego, które gwarantują sięganie na sam spód wału słomy lub siana i transport całości materiału na dno komory prasy. źródło: Internet |
|
|
Wyrzucona przez wytrząsacze słoma była podawana sprężystymi palcami nagarniacza pod tłok prasy. źródło: Internet |
Składnia
|
+ | palec | + |
CZEGO
|