Chronologizacja
Pochodzenie
ogsł. *zakladъ 'położenie czegoś u podstawy, podnóża albo jednego przedmiotu na drugim'
Od: przedrostkowego czasownika *zaklasti, *zakladǫ 'założyć', zob. kłaść
1. przedsiębiorstwo
Definicja
Noty o użyciu
Używane w nazwach własnych, np. Zakład Gospodarki Mieszkaniowej , Zakłady Tłuszczowe „Kruszwica” .
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Biznes funkcjonowanie firm i przedsiębiorstw
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | przedsiębiorstwo |
Połączenia
- duży, mały; amerykański, ciechanowski; budżetowy, państwowy, prywatny zakład; zakład drobiarski, mięsny, wędliniarski; fryzjerski, kosmetyczny, krawiecki; betoniarski, blacharski, kamieniarski, meblarski, mechaniczny, naprawczy, optyczny, pogrzebowy, poligraficzny, rzemieślniczy, stolarski, szewski, szklarski, ślusarski, usługowy, wodociągowy, zegarmistrzowski; energetyczny, przemysłowy; zakłady chemiczne, produkcyjne, tłuszczowe, zbrojeniowe
- zakład demontażu, gospodarki odpadami, napraw, obuwia ortopedycznego, opakowań, produkcji biopaliw, mebli, słodyczy..., przemysłu lotniczego, metalurgicznego, zbrojeniowego..., przetwórstwa mięsnego, rolno-spożywczego, spożywczego..., segregacji (i utylizacji) odpadów, utylizacji (i segregacji) odpadów; pracy
- zakłady z branży cukrowniczej, przetwórczej, spożywczej...; z sektora chemii nieorganicznej, prywatnego, usług...
- zakład z wyrobami mosiężnymi
- zakład na działce, na gruncie gminy, na rynku, na terenie gminy, kraju...; zakład w branży (chemicznej, mleczarskiej,rybnej...); zakłady o renomie światowej, o standardzie europejskim
- zakład i przedsiębiorstwo, zakład i spółka; zakłady i fabryki, zakłady i firmy, zakłady i huty
- administracja, akcjonariusze, dyrekcja, dyrektor, kierownictwo, kierownik, pracownica, pracownik, prezes, przedstawiciel, szef, właściciel, zarząd; działalność, mienie; kupno, sprzedać; brama, budynek, hala, teren zakładu
- grunty, teren pod zakład
- nadzór nad zakładem; negocjacje, rozmowa, umowa, współpraca z zakładem; ziemia pod zakłady
- praca, pracownicy; kontrola, wizyta w zakładzie; awaria, bezpieczeństwo w zakładach
- zakład dostarcza energię, importuje, zamyka produkcję, zatrudnia ileś osób; zakłady bankrutują
- płacić, pomóc/pomagać, przekazać/przekazywać, sprzedać/sprzedawać, umożliwić coś zakładowi
- finansować, prowadzić, ratować zakład; budować, dzierżawić, kupić, otworzyć, przejąć/przejmować, uruchomić, utworzyć, wykupić, zbudować; likwidować; kontrolować, nadzorować, wizytować zakład; oddłużyć/oddłużać zakłady
- dowodzić, kierować, rządzić, współkierować, zarządzać zakładem
- powrócić; przyjęcie do zakładu; otrzymać, wynosić; zwolniony z zakładu
- nakładać na zakład; finansowany przez zakład
Cytaty
|
Żona Barbara prowadzi własny zakład kosmetyczny. źródło: NKJP: (Ema Przem): Słownik biznesmenów polskich, Gazeta Wyborcza, 1993-07-27 |
|
|
Szef zakładu blacharskiego podejmuje niechętnie rozmowę z klientem, który chce zamówić listwę pod dach itd. źródło: NKJP: Na złomowisko, Dziennik Polski, 2002-02-25 |
|
|
Wręcz przeciwnie, była moda na to, żeby likwidować zakłady, a później się martwić o ewentualne przekształcenia. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 27.09.1996 |
|
|
[...] został oskarżony o nadużycia, wynoszenie z zakładu pracy futrzanych resztek i ścinków. źródło: NKJP: Michał Komar: Bestiariusz codzienny, 2003 |
|
|
Staramy się, żeby ktoś pomógł zakładowi sfinansować spalenie amoniaku przez wyspecjalizowaną firmę [...]. źródło: NKJP: R.Nadaj: Chłodnia w ciechanowskiej prokuraturze. Igranie z amoniakiem, Tygodnik Ciechanowski, 2006-04-18 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zakład |
zakłady |
|
| D. | zakładu |
zakładów |
|
| C. | zakładowi |
zakładom |
|
| B. | zakład |
zakłady |
|
| N. | zakładem |
zakładami |
|
| Ms. | zakładzie |
zakładach |
|
| W. | zakładzie |
zakłady |
2. leczniczy
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie miejsca i instytucje związane z leczeniem
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata organizacje/placówki opiekuńcze i kulturalne
Połączenia
- niepubliczny, publiczny; 50-łóżkowy, nowoczesny, zamknięty zakład; zakład leczniczy, odwykowy, psychiatryczny; penitencjarny
- zakład opieki zdrowotnej, paliatywnej, rehabilitacji; Lecznictwa Ambulatoryjnego, Weterynarii, Zaburzeń Osobowości
- zakład dla alkoholików, dla chłopców, dla dzieci, dla dziewcząt, dla kobiet, dla młodzieży, dla nosicieli wirusa HIV, dla osób chorych psychicznie, niewidomych, potrzebujących opieki..., dla sierot, dla starców; dla przestępców, dla recydywistów
- zakład o charakterze niepublicznym, półotwartym, zamkniętym...
- zakłady i ambulatorium, zakłady i laboratoria
- reprezentacja, wychowanek; sala, świetlica zakładu; zespół zakładów
- pomoc dla zakładu; chłopak, więźniowie, wychowawcy; przepustka, ucieczka z zakładu
- nadzór nad zakładem; pobyt, praca poza zakładem; kontrakt, umowa, współpraca z zakładem
- miejsce, pobyt w zakładzie; bezpieczeństwo, wizyta w zakładach
- podarować zakładowi
- opuścić/opuszczać, utworzyć; finansować zakład; wizytować zakłady
- przekazać, trafiać do zakładu; uciec/uciekać, wyjść; zwalniany z zakładu
Cytaty
|
Bardzo rozsądną wychowawczynią wydaje się też matka, która zabiera Henryka do domu dziecka i do zakładu dla dzieci niepełnosprawnych. źródło: NKJP: Zdzisław Pietrasik: Prosto z serca, Polityka, 2008-03-22 |
|
|
Za próbę pomocy [...] w ucieczce z zakładu psychiatrycznego jej ojciec został skazany na rok więzienia. źródło: NKJP: (PAP): Bezzasadne argumenty, Dziennik Polski, 2001-12-04 |
|
|
Czasu pobytu w zakładzie opieki zdrowotnej nie określa się z góry, nie może on jednak być dłuższy niż 2 lata [...]. źródło: NKJP: Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii, Dziennik Ustaw, 2005 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zakład |
zakłady |
|
| D. | zakładu |
zakładów |
|
| C. | zakładowi |
zakładom |
|
| B. | zakład |
zakłady |
|
| N. | zakładem |
zakładami |
|
| Ms. | zakładzie |
zakładach |
|
| W. | zakładzie |
zakłady |
Składnia
|
+ | zakład | + |
(JAKI)
|
3. na uczelni
Definicja
Noty o użyciu
Jako składnik nazw jednostek organizacyjnych wyższych uczelni (np. Zakład Farmakologii , Zakład Filozofii ) pisany wielką literą.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata studia
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka działalność naukowa
Połączenia
- zakład badawczo-rozwojowy, naukowy, naukowo-badawczy
- kierownik, kierownictwo; członkowie, pracownicy zakładu
- objąć zakład
Cytaty
|
Pracuje naukowo w Zakładzie Dziedzictwa Kulturowego i Turystyki Katedry Nauk Humanistycznych SGGW w Warszawie. źródło: NKJP: E.Stangrodzka: Honor to nie tylko słowo, Tygodnik Ciechanowski, 2006-04-06 |
|
|
Trzeba chyba stworzyć instytut, a przynajmniej zakład naukowo-badawczy czy badawczo-rozwojowy, który spełniałby te zadania. źródło: NKJP: Sprawozdanie z 47. posiedzenia Senatu RP w dniu 8 czerwca 1995 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zakład |
zakłady |
|
| D. | zakładu |
zakładów |
|
| C. | zakładowi |
zakładom |
|
| B. | zakład |
zakłady |
|
| N. | zakładem |
zakładami |
|
| Ms. | zakładzie |
zakładach |
|
| W. | zakładzie |
zakłady |
4. szkoła
Definicja
Noty o użyciu
Używane w nazwach własnych, np. Śląskie Techniczne Zakłady Naukowe , Zakład Doskonalenia Zawodowego .
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata szkoła
Połączenia
- zakład kształcenia (nauczycieli)
- uczęszczać do zakładu
Cytaty
|
Solidna edukacja w zakładach kształcenia nauczycieli, ciągłe dokształcanie i doskonalenie oraz zapewnienie odpowiednich warunków prawno-służbowych tej grupie zawodowej może dopiero zaowocować oczekiwanymi zmianami w polskiej oświacie. źródło: NKJP: Grzegorz Michalski: Działalność stowarzyszenia chrześcijańsko-narodowego nauczycielstwa szkół powszechnych 1921-1939, 2001 |
|
|
Po szkole podstawowej trafiła do Zakładu Doskonalenia Rzemiosła Ludowego i Artystycznego. Tam nauczyła się tkactwa, hafciarstwa, robienia gobelinów, chustek, samodziałów. źródło: NKJP: Ewa Czerwieniec: Zawód, który stał się pasją, Dziennik Polski, 2001-11-16 |
|
|
Państwowe Pedagogium w Łodzi, w roku szkolnym 1944/45 ukończyło dwanaście osób uzyskując dyplom nauczyciela szkół powszechnych. Słuchacze ci uczęszczali do Zakładu od dnia 1 września 1938 roku do 20 grudnia 1939 roku oraz od 5 marca do 20 lipca 1945 roku. źródło: NKJP: Tadeusz Jałmużna: Zakłady kształcenia nauczycieli w Łodzi w latach 1918-1998, 2001 |
|
|
W Śląskich Technicznych Zakładach Naukowych, renomowanym technikum, które kończył m.in. syn Edwarda Gierka, zawsze był prymusem; na świadectwie i maturze piątki od góry do dołu. źródło: NKJP: Joanna Podgórska: Na własne oczy, 2004, prasa |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zakład |
zakłady |
|
| D. | zakładu |
zakładów |
|
| C. | zakładowi |
zakładom |
|
| B. | zakład |
zakłady |
|
| N. | zakładem |
zakładami |
|
| Ms. | zakładzie |
zakładach |
|
| W. | zakładzie |
zakłady |
5. o coś
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja zwyczaje i obyczaje
Połączenia
- zakład o beczkę białego wina, o flaszkę, o kratkę browaru; o wynik referendum
- zakład między mechanikami, między pisarzami science fiction; między Bogiem a szatanem, między naukowcem a wierzącym; zakład z Bogiem, z diabłem, z kumplem, z ojcem, z przyjaciółmi, z żoną
- przyjąć zakład
Cytaty
|
Przyjmuję zakład o beczkę białego wina, że tak to właśnie, i poniekąd z ich punktu widzenia słusznie, zrozumieli rzecz sponsorzy. źródło: NKJP: Ludwik Stomma: Wypić z Apollinairem, Polityka, 2006-01-14 |
|
|
Zakład między Bogiem a szatanem dowodzi, iż człowiek bywa „straszliwą i dreszczem przejmującą igraszką” nieznanych, niepojętych potęg [...]. źródło: NKJP: Grzegorz Gazda, Agnieszka Izdebska, Jarosław Płuciennik, Gotycyzm i groza w kulturze, 2003 |
|
|
– Lecę podpisać wstępną umowę. – Zakład, że nie? – włączył jacuzzi – Wejdziesz? – zrobił jej miejsce w obszernej wannie. źródło: NKJP: Manuela Gretkowska, Piotr Pietucha: Sceny z życia pozamałżeńskiego, 2007 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zakład |
zakłady |
|
| D. | zakładu |
zakładów |
|
| C. | zakładowi |
zakładom |
|
| B. | zakład |
zakłady |
|
| N. | zakładem |
zakładami |
|
| Ms. | zakładzie |
zakładach |
|
| W. | zakładzie |
zakłady |
Składnia
|
|
+ | zakład | + |
(o CO) +
(z KIM)
|
|
|
+ | zakład | + |
(że ZDANIE)
|