UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

rozszerzyć

Chronologizacja

2 połowa XIV w., SStp

Pochodzenie

ogsł. *orz-širiti

Zob.  szeroki 

1. źrenice

Definicja

spowodować, że szerokość, średnica lub powierzchnia czegoś zwiększy się

Wymowa

[rosszerzyć] lub  pot.  [roszszerzyć]

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii wielkość,

Połączenia

  • rozszerzyć naczynia krwionośne; oczy, źrenice; dziurę, pory, otwór, wlot
  • minimalnie rozszerzyć

Cytaty

Osłabione naczynka krwionośne bez odpowiedniej pielęgnacji szybko przekształcą się w trwale rozszerzone naczynia włosowate.

źródło: KWSJP: Marta Rudowicz: Twarz bez skazy, Cosmopolitan, 2000

[...] widziała rozszerzone strachem oczy dziewczyn.

źródło: KWSJP: Andrzej Sapkowski: Chrzest ognia, 1996

Podczas marszu należy: odprężyć ramiona, trzymać szyję prosto, a podbródek równolegle do gruntu [...], unieść i rozszerzyć klatkę piersiową, nie zginać kręgosłupa, wciągnąć brzuch.

źródło: NKJP: Marzena Uselis: Sport dla każdego, Dziennik Zachodni, 2007-06-16

Wpadali czasem na przepustkę w tych swoich szerokich, rozszerzonych dołem spodniach, pasiastych koszulkach i okrągłych, granatowych czapkach ze wstążeczkami.

źródło: NKJP: Marek Nowakowski: Powidoki, 2010

[...] wsadziłem cichutko głowę między drzwi. Buchnęło mi w twarz ciepłem [...]. Wolniuteńko rozszerzyłem tę świetlistą szparę. Drzwi skrzypnęły, ale matka chyba nie słyszała.

źródło: NKJP: Wiesław Myśliwski: Kamień na kamieniu, 2008

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. rozszerzę
 rozszerzymy
2 os. rozszerzysz
 rozszerzycie
3 os. rozszerzy
 rozszerzą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. rozszerzyłem
+(e)m rozszerzył
 rozszerzyłam
+(e)m rozszerzyła
 rozszerzyłom
+(e)m rozszerzyło
 rozszerzyliśmy
+(e)śmy rozszerzyli
 rozszerzyłyśmy
+(e)śmy rozszerzyły
2 os. rozszerzyłeś
+(e)ś rozszerzył
 rozszerzyłaś
+(e)ś rozszerzyła
 rozszerzyłoś
+(e)ś rozszerzyło
 rozszerzyliście
+(e)ście rozszerzyli
 rozszerzyłyście
+(e)ście rozszerzyły
3 os. rozszerzył
 rozszerzyła
 rozszerzyło
 rozszerzyli
 rozszerzyły

bezosobnik: rozszerzono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. rozszerzmy
2 os. rozszerz
 rozszerzcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. rozszerzyłbym
bym rozszerzył
 rozszerzyłabym
bym rozszerzyła
 rozszerzyłobym
bym rozszerzyło
 rozszerzylibyśmy
byśmy rozszerzyli
 rozszerzyłybyśmy
byśmy rozszerzyły
2 os. rozszerzyłbyś
byś rozszerzył
 rozszerzyłabyś
byś rozszerzyła
 rozszerzyłobyś
byś rozszerzyło
 rozszerzylibyście
byście rozszerzyli
 rozszerzyłybyście
byście rozszerzyły
3 os. rozszerzyłby
by rozszerzył
 rozszerzyłaby
by rozszerzyła
 rozszerzyłoby
by rozszerzyło
 rozszerzyliby
by rozszerzyli
 rozszerzyłyby
by rozszerzyły

bezosobnik: rozszerzono by

bezokolicznik: rozszerzyć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: rozszerzywszy

gerundium: rozszerzenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: rozszerzony

odpowiednik aspektowy: rozszerzać

Składnia

bez ograniczeń + rozszerzyć +
CO

2. zakres

Definicja

zwiększyć zakres lub wielkość czegoś, włączając nowe elementy lub osoby

Wymowa

[rosszerzyć] lub  pot.  [roszszerzyć]

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie ogólne określenia ilości

Połączenia

  • rozszerzyć działalność, jurysdykcję, wpływy; grono, katalog, kontakty, krąg (zagadnień, przyjaciół...), listę, ofertę, skład, zestaw, zbiór; klasyfikację, typologię; wiedzę, wykształcenie
  • rozszerzyć o dodatkowe komponenty
  • rozszerzona matura

Cytaty

Założył księgarnię polską w centrum Tel Avivu, z czasem rozszerzył ją o antykwariat i czytelnię.

źródło: KWSJP: Krzysztof Urbański: Leksykon dziejów ludności żydowskiej Kielc 1789-1999, 2000

Należy rozszerzyć zakres informacji, jakie będzie zawierał roczny raport prezesa.

źródło: KWSJP: Sprawozdania stenograficzne Sejmu RP, 2003-06-11

Ustawa [...] rozszerzyła krąg osób uprawnionych do tzw. dziedziczenia ustawowego, a więc dziedziczących majątek zmarłego wówczas, gdy nie pozostawił on testamentu.

źródło: NKJP: Patrycja Wacławska: Jakie są najnowsze zmiany w prawie, Dziennik Zachodni, 2009-07-08

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. rozszerzę
 rozszerzymy
2 os. rozszerzysz
 rozszerzycie
3 os. rozszerzy
 rozszerzą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. rozszerzyłem
+(e)m rozszerzył
 rozszerzyłam
+(e)m rozszerzyła
 rozszerzyłom
+(e)m rozszerzyło
 rozszerzyliśmy
+(e)śmy rozszerzyli
 rozszerzyłyśmy
+(e)śmy rozszerzyły
2 os. rozszerzyłeś
+(e)ś rozszerzył
 rozszerzyłaś
+(e)ś rozszerzyła
 rozszerzyłoś
+(e)ś rozszerzyło
 rozszerzyliście
+(e)ście rozszerzyli
 rozszerzyłyście
+(e)ście rozszerzyły
3 os. rozszerzył
 rozszerzyła
 rozszerzyło
 rozszerzyli
 rozszerzyły

bezosobnik: rozszerzono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. rozszerzmy
2 os. rozszerz
 rozszerzcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. rozszerzyłbym
bym rozszerzył
 rozszerzyłabym
bym rozszerzyła
 rozszerzyłobym
bym rozszerzyło
 rozszerzylibyśmy
byśmy rozszerzyli
 rozszerzyłybyśmy
byśmy rozszerzyły
2 os. rozszerzyłbyś
byś rozszerzył
 rozszerzyłabyś
byś rozszerzyła
 rozszerzyłobyś
byś rozszerzyło
 rozszerzylibyście
byście rozszerzyli
 rozszerzyłybyście
byście rozszerzyły
3 os. rozszerzyłby
by rozszerzył
 rozszerzyłaby
by rozszerzyła
 rozszerzyłoby
by rozszerzyło
 rozszerzyliby
by rozszerzyli
 rozszerzyłyby
by rozszerzyły

bezosobnik: rozszerzono by

bezokolicznik: rozszerzyć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: rozszerzywszy

gerundium: rozszerzenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: rozszerzony

odpowiednik aspektowy: rozszerzać

Składnia

bez ograniczeń + rozszerzyć +
CO

Frazeologizmy

samobójstwo rozszerzone
Data ostatniej modyfikacji: 17.07.2018
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN