UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

zaraza

Chronologizacja

XVI w., SPXVI
Na podstawie indeksu haseł

Pochodzenie

Od: przedrostkowego czasownika zarazić ; zob. razić

1. śmiertelna

Definicja

niebezpieczna dla życia choroba zakaźna występująca w masowej skali na jakimś terenie

Noty o użyciu

Używane głównie w odniesieniu do sytuacji z dalszej przeszłości.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie rodzaje chorób

Połączenia

straszna, wielka zaraza
zaraza i głód
ofiara; ognisko, siedlisko, źródło zarazy
lęk przed zarazą
zaraza dotknęła kogoś; dziesiątkuje, panuje gdzieś, szaleje, szerzy się, wybucha; ustąpiła,
przenosić, roznosić, sprowadzać; przeżyć zarazę;
zwalczanie zarazy
bać się czegoś jak zarazy; unikać czegoś jak zarazy

Cytaty

	XIV wiek może się też kojarzyć z wielką zarazą, która wybiła połowę Europy [...]. źródło: NKJP: Grzegorz Brzozowicz: Wywiad z artystą, Gazeta Wyborcza, 1992-03-27
	W XV i XVI wieku przez Europę przechodzą wielkie zarazy dziesiątkujące ludność. źródło: NKJP: Teresa Bogucka: Czystość, zdrowie i postęp, Gazeta Wyborcza, 1996-11-22
	Lekarze wyodrębnili wirusa i nadali mu nazwę od rzeki Ebola, wzdłuż której szerzyła się zaraza. źródło: NKJP: Olena Skwiecińska: Bakcyl dżumy nigdy nie umiera, Gazeta Wyborcza, 1995-02-03
	Po pewnym czasie w mieście zapanował głód i wybuchła zaraza. źródło: NKJP: Czas krzyżowania, Dziennik Polski, 2002-03-29

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zaraza	zarazy
D.	zarazy	zaraz

C.	zarazie	zarazom
B.	zarazę	zarazy
N.	zarazą	zarazami
Ms.	zarazie	zarazach
W.	zarazo	zarazy

2. faszystowska

Definicja

książk.

zjawisko występujące w dużym nasileniu, oceniane jako niebezpieczne i trudne do opanowania

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

Połączenia

straszna; bolszewicka, czerwona, faszystowska, katolicka; polska, światowa zaraza
zaraza korupcji, nazizmu, terroryzmu; nienawiści
zaraza dotknęła kogoś; się szerzy

Cytaty

	Trzecia wspólnota [...] to Żydzi [...]. Zdumiewać może ich fascynacja kulturą niemiecką mimo rozpoznania już zarazy hitleryzmu. źródło: NKJP: Wojciech Żukrowski: Za kurtyną mroku. Zabawa w chowanego, 1995
	[...] faszystowska zaraza szerzy się w Europie. źródło: NKJP: Franciszek Ryszka: Noc i mgła : Niemcy w okresie hitlerowskim, 1963
	Dziesiątki tysięcy polskich rodzin zostało dotkniętych zarazą moralną niesioną przez sekty [...]. źródło: NKJP: (J.ŚW): Wyrok na „Kata”, Dziennik Polski, 1998-06-18
	Wielki Papież nawoływał do tępienia masońskiej zarazy, sączącej się w żyły społeczeństwa, do zdzierania masek z masonów i ukazywania ich w ich właściwej postaci [...]. źródło: NKJP: Tomasz Mirkowicz: Pielgrzymka do Ziemi Świętej Egiptu, 1999

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zaraza	zarazy
D.	zarazy	zaraz

C.	zarazie	zarazom
B.	zarazę	zarazy
N.	zarazą	zarazami
Ms.	zarazie	zarazach
W.	zarazo	zarazy

Składnia

	+	zaraza	+	(JAKA)
	+	zaraza	+	(CZEGO)

3. o człowieku

Definicja

pot. pejorat.

osoba lub zwierzę, którą mówiący uważa za szkodliwą lub ma do niej negatywny stosunek i chce go wyrazić

Noty o użyciu

Używane także w odniesieniu do grupy osób lub zwierząt, traktowanej jako całość.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Cytaty

	A niedoczekanie twoje, zarazo! Nie będziesz ty mnie teraz kusił i na szwank wystawiał. źródło: NKJP: Anna Brzezińska: Letni deszcz. Sztylet – fragment 2, Esensja, 2009-11-08
	Do sądu podał Pana Doktora Adaś Piekło. Nazwisko, jakie nosił, doskonale do niego pasowało. Był złośliwy, przezywał chore dzieci, dokuczał ułomnym. Doktor zaczął go leczyć metodą „klin klinem”. Nazywał Adasia piekielnikiem, zakałą i zarazą. źródło: NKJP: Kazimiera Cetera, Barbara Sitek: Inscenizacja z okazji Dnia Patrona Szkoły – Janusza Korczaka. Dobry Doktor, Wychowawca, 2009-07
	- A pan to powinien się cieszyć, że ta zaraza wyjechała. [...] Wyszła z pokoju, nie żegnając się i trzaskając drzwiami. źródło: NKJP: Roman Antoszewski: Kariera na trzy karpie morskie, 2000
	Toż głodna zima spłynęła razem ze śniegiem, we wsi byli już ludzie, konie, wozy, a naokoło ziemia, jeszcze niczyja, ale od min już wolna. Prawda, nie wolna od polnych myszy, bo ta zaraza przezimowała najlepiej ze wszystkiego, co żywe. źródło: NKJP: Halina Auderska, Babie lato, 1974

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zaraza	zarazy
D.	zarazy	zaraz

C.	zarazie	zarazom
B.	zarazę	zarazy
N.	zarazą	zarazami
Ms.	zarazie	zarazach
W.	zarazo	zarazy

Frazeologizmy

morowa zaraza
zaraza ogniowa
zaraza ziemniaczana
zaraza ziemniaka
zaraza ziemniaczana
zaraza ziemniaka

Data ostatniej modyfikacji: 11.06.2024