UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

sędziwy

Chronologizacja

SStp, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

Przymiotnik z przyrostkiem -iwy od zach.psł. *šěd- (rezultat II palatalizacji wczesnopsł. *choi̯d- 'siwy, posiwiały, (szady)'. Pierwotnie więc szedziwy (poświadczony od XVI w., dziś nadal w gwarach), z regularnym -e- < *ě przed spółgłoską palatalną. Współczesna postać sędziwy (ze spółgłoską s- w nagłosie i nieuzasadnionym -ę-) to wynik mazurzenia i skojarzenia z sędzia .

1. mężczyzna

Definicja

książk.

taki, który bardzo długo żyje i jest bardzo stary

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Bieg życia starzenie się

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

stary I

Połączenia

sędziwy człowiek; mężczyzna, pan; emeryt, starzec, staruszek; król, książę, patriarcha, prezydent, władca, wódz; generał, weteran; mędrzec, profesor, uczony; aktor, artysta, poeta; poseł, senator; ksiądz, mnich; góral, krakowianin, warszawianin...; mieszkaniec; jubilat; sędziwa osoba; dama, kobieta, matrona, pani; emerytka, staruszka; matka; artystka, poetka; jubilatka; sędziwe małżeństwo; sędziwi rodzice

Cytaty

	Gdy podczas gospodarskich wizyt w fabrykach, szpitalach i szkołach dobrotliwie uśmiechnięty ściskał dłonie poddanych i ustawiał się z nimi do okolicznościowych fotografii, wyglądał jak sędziwy patriarcha otoczony czeredą wnucząt. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Dobre miejsce do umierania, 2005
	Odchodzący rok zawsze przedstawiany jest jako sędziwy, niedołężny starzec z długą, siwą brodą, a nowy - jako pyzaty, roześmiany osesek w stylu aniołków buffo. źródło: NKJP: Niech się święci, skoro musi, Dziennik Polski, 2001-12-28
	Musiał doznać niemałych wrażeń w gościnie u czirokeskiego wodza, kiedy sypiał między jego babcią a nie mniej sędziwą ciotką w jednym łożu; musiał to zaliczyć - prócz widoku wodospadów Niagary - do najsilniejszych przeżyć ze swojej amerykańskiej podróży. źródło: NKJP: Zbigniew Teplicki: Wielcy Indianie Ameryki Północnej, 1994
	[...] gdy pewien dziennikarz odwiedzał dom starców, prezentowano mu kolejno co sędziwsze okazy, przy czym dziennikarz zapytywał, jaką drogą doszli do tak wspaniałych wyników. Czcigodni, osiemdziesięcio- i dziewięćdziesięcioletni starcy twierdzili zgodnie, że są to rezultaty wstrzemięźliwości i pielęgnacji. źródło: NKJP: Teodor Krzysztof Toeplitz: Mój wybór: rzeczy mniejsze, 1998
	Chwile strachu przeżyło sędziwe małżeństwo mieszkające na uboczu, na skraju lasu w Pogórskiej Woli. O północy do śpiącego domu wtargnęło trzech lub pięciu zamaskowanych bandytów. źródło: NKJP: (mab): Napad o północy, Dziennik Polski, 2001-06-06

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	sędziwy	sędziwy	sędziwy	sędziwe	sędziwa
D.	sędziwego	sędziwego	sędziwego	sędziwego	sędziwej
C.	sędziwemu	sędziwemu	sędziwemu	sędziwemu	sędziwej
B.	sędziwego	sędziwego	sędziwy	sędziwe	sędziwą
N.	sędziwym	sędziwym	sędziwym	sędziwym	sędziwą
Ms.	sędziwym	sędziwym	sędziwym	sędziwym	sędziwej
W.	sędziwy	sędziwy	sędziwy	sędziwe	sędziwa

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	sędziwi	sędziwi	sędziwe	sędziwe
D.	sędziwych	sędziwych	sędziwych	sędziwych
C.	sędziwym	sędziwym	sędziwym	sędziwym
B.	sędziwych	sędziwych	sędziwych	sędziwe
N.	sędziwymi	sędziwymi	sędziwymi	sędziwymi
Ms.	sędziwych	sędziwych	sędziwych	sędziwych
W.	sędziwi	sędziwi	sędziwe	sędziwe

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	sędziwszy	sędziwszy	sędziwszy	sędziwsze	sędziwsza
D.	sędziwszego	sędziwszego	sędziwszego	sędziwszego	sędziwszej
C.	sędziwszemu	sędziwszemu	sędziwszemu	sędziwszemu	sędziwszej
B.	sędziwszego	sędziwszego	sędziwszy	sędziwsze	sędziwszą
N.	sędziwszym	sędziwszym	sędziwszym	sędziwszym	sędziwszą
Ms.	sędziwszym	sędziwszym	sędziwszym	sędziwszym	sędziwszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	sędziwsi	sędziwsi	sędziwsze	sędziwsze
D.	sędziwszych	sędziwszych	sędziwszych	sędziwszych
C.	sędziwszym	sędziwszym	sędziwszym	sędziwszym
B.	sędziwszych	sędziwszych	sędziwszych	sędziwsze
N.	sędziwszymi	sędziwszymi	sędziwszymi	sędziwszymi
Ms.	sędziwszych	sędziwszych	sędziwszych	sędziwszych

2. wiek

Definicja

książk.

charakterystyczny dla kogoś, kto długo żyje i jest bardzo stary

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Bieg życia starzenie się

Relacje znaczeniowe

synonimy:

stary I

Połączenia

sędziwy wiek; głos; sędziwa głowa, twarz; sędziwe lata

Cytaty

	16 sierpnia, profesor, doskonały gawędziarz, odznaczony Krzyżem Walecznych żołnierz Armii Krajowej, człowiek niesłychanie żywotny i, mimo sędziwego wieku, tryskający humorem, rozpoczął 101 rok życia! źródło: NKJP: K.Kowalski: Profesor Wesołowski honorowym obywatelem Ciechanowa, Tygodnik Ciechanowski, 2008-09-07
	Między Sandrę a Matheo wsunęła się sędziwa głowa Kobiety, siedzącej z tyłu. źródło: NKJP: Witold Horwath: Ultra Montana, 2005
	Niektórzy spośród mnichów Starego Valamo dożyli lat sędziwej starości w nowym, ubogim monasterze trudnych lat powojennych. Jeden z nich liczył już sobie 109 lat [...]. źródło: NKJP: Wacław Hryniewicz: Dialog katolicko prawosławnu w Uusi Valmo, prasa, 1988
	Najstarsza raciborzanka [...] obchodziła 2 grudnia swoje 101 urodziny. [...] Życzeniom i gratulacjom z okazji dożycia tak sędziwych lat nie było końca. źródło: NKJP: E. Halewska: Starsza niż wiek, Nowiny Raciborskie, 2003-12-10

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	sędziwy	sędziwy	sędziwy	sędziwe	sędziwa
D.	sędziwego	sędziwego	sędziwego	sędziwego	sędziwej
C.	sędziwemu	sędziwemu	sędziwemu	sędziwemu	sędziwej
B.	sędziwego	sędziwego	sędziwy	sędziwe	sędziwą
N.	sędziwym	sędziwym	sędziwym	sędziwym	sędziwą
Ms.	sędziwym	sędziwym	sędziwym	sędziwym	sędziwej
W.	sędziwy	sędziwy	sędziwy	sędziwe	sędziwa

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	sędziwi	sędziwi	sędziwe	sędziwe
D.	sędziwych	sędziwych	sędziwych	sędziwych
C.	sędziwym	sędziwym	sędziwym	sędziwym
B.	sędziwych	sędziwych	sędziwych	sędziwe
N.	sędziwymi	sędziwymi	sędziwymi	sędziwymi
Ms.	sędziwych	sędziwych	sędziwych	sędziwych
W.	sędziwi	sędziwi	sędziwe	sędziwe

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	sędziwszy	sędziwszy	sędziwszy	sędziwsze	sędziwsza
D.	sędziwszego	sędziwszego	sędziwszego	sędziwszego	sędziwszej
C.	sędziwszemu	sędziwszemu	sędziwszemu	sędziwszemu	sędziwszej
B.	sędziwszego	sędziwszego	sędziwszy	sędziwsze	sędziwszą
N.	sędziwszym	sędziwszym	sędziwszym	sędziwszym	sędziwszą
Ms.	sędziwszym	sędziwszym	sędziwszym	sędziwszym	sędziwszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	sędziwsi	sędziwsi	sędziwsze	sędziwsze
D.	sędziwszych	sędziwszych	sędziwszych	sędziwszych
C.	sędziwszym	sędziwszym	sędziwszym	sędziwszym
B.	sędziwszych	sędziwszych	sędziwszych	sędziwsze
N.	sędziwszymi	sędziwszymi	sędziwszymi	sędziwszymi
Ms.	sędziwszych	sędziwszych	sędziwszych	sędziwszych

3. zabytek

Definicja

książk.

pochodzący z dawnych czasów, długo istniejący i bardzo stary

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Relacje znaczeniowe

synonimy:

stary I

Połączenia

sędziwy budynek, monument, zabytek; cmentarz; gruchot; tramwaj; wolumin; las, park; dąb; modrzew; rodowód; sędziwa budowla, chałupa; kolejka; mapa; lipa, sosna, topola; sędziwe miasto; drewno, drzewo; sędziwe mury; organy; deski

Cytaty

	5 marca Rada Sołecka w Zalesiu złożyła wniosek do burmistrza Szubina, [...] o uznanie pięciu sędziwych i okazałych dębów rosnących na trasie Ameryczka-Szaradowo za pomniki przyrody. źródło: NKJP: MB: Pomniki przyrody w gminie Szubin, Nakielski Czas, 2003-08-27
	Drewniany piętrowy hotel chwali się w szyldzie, że został zbudowany w 1863 roku. W Australii to bardzo sędziwy zabytek... źródło: NKJP: Dziennik Polski, 2001-11-17
	W szacownych murach pewnych bibliotek, wśród sędziwych woluminów, podrzemują, utrwalone na papierze, produkty tajemnicy. źródło: NKJP: Henryk Waniek: Opis podróży mistycznej z Oświęcimia do Zgorzelca 1257-1957, 1996
	To miejsce winno stać się elementem edukacji Polaków i Ukraińców, podobnie jak założona w sąsiedztwie symboliczna nekropolia Strzelców Siczowych czy wreszcie - sędziwy cmentarz Łyczakowski. źródło: NKJP: Wrony i orlęta, Dziennik Polski, 2002-02-15
	[...] bił od niej taki blask słoneczny, że mrużyli oczy spoglądając na bielejące dwa koronkowe minarety, nad trzema bramami lśniły sędziwe marmury, na ścianach mozaiki w odcieniach błękitu i seledynowe schody, prowadzące do wnętrza [...]. źródło: NKJP: Jerzy Krzysztoń: Wielbłąd na stepie, 1978

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	sędziwy	sędziwy	sędziwy	sędziwe	sędziwa
D.	sędziwego	sędziwego	sędziwego	sędziwego	sędziwej
C.	sędziwemu	sędziwemu	sędziwemu	sędziwemu	sędziwej
B.	sędziwego	sędziwego	sędziwy	sędziwe	sędziwą
N.	sędziwym	sędziwym	sędziwym	sędziwym	sędziwą
Ms.	sędziwym	sędziwym	sędziwym	sędziwym	sędziwej
W.	sędziwy	sędziwy	sędziwy	sędziwe	sędziwa

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	sędziwi	sędziwi	sędziwe	sędziwe
D.	sędziwych	sędziwych	sędziwych	sędziwych
C.	sędziwym	sędziwym	sędziwym	sędziwym
B.	sędziwych	sędziwych	sędziwych	sędziwe
N.	sędziwymi	sędziwymi	sędziwymi	sędziwymi
Ms.	sędziwych	sędziwych	sędziwych	sędziwych
W.	sędziwi	sędziwi	sędziwe	sędziwe

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	sędziwszy	sędziwszy	sędziwszy	sędziwsze	sędziwsza
D.	sędziwszego	sędziwszego	sędziwszego	sędziwszego	sędziwszej
C.	sędziwszemu	sędziwszemu	sędziwszemu	sędziwszemu	sędziwszej
B.	sędziwszego	sędziwszego	sędziwszy	sędziwsze	sędziwszą
N.	sędziwszym	sędziwszym	sędziwszym	sędziwszym	sędziwszą
Ms.	sędziwszym	sędziwszym	sędziwszym	sędziwszym	sędziwszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	sędziwsi	sędziwsi	sędziwsze	sędziwsze
D.	sędziwszych	sędziwszych	sędziwszych	sędziwszych
C.	sędziwszym	sędziwszym	sędziwszym	sędziwszym
B.	sędziwszych	sędziwszych	sędziwszych	sędziwsze
N.	sędziwszymi	sędziwszymi	sędziwszymi	sędziwszymi
Ms.	sędziwszych	sędziwszych	sędziwszych	sędziwszych

Data ostatniej modyfikacji: 25.09.2010