UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

przymknąć

Chronologizacja

SPXVI, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. przymknę
 przymkniemy
2 os. przymkniesz
 przymkniecie
3 os. przymknie
 przymkną

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. przymknąłem
+(e)m przymknął
 przymknęłam
+(e)m przymknęła
 przymknęłom
+(e)m przymknęło
 przymknęliśmy
+(e)śmy przymknęli
 przymknęłyśmy
+(e)śmy przymknęły
2 os. przymknąłeś
+(e)ś przymknął
 przymknęłaś
+(e)ś przymknęła
 przymknęłoś
+(e)ś przymknęło
 przymknęliście
+(e)ście przymknęli
 przymknęłyście
+(e)ście przymknęły
3 os. przymknął
 przymknęła
 przymknęło
 przymknęli
 przymknęły

bezosobnik: przymknięto

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. przymknijmy
2 os. przymknij
 przymknijcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. przymknąłbym
bym przymknął
 przymknęłabym
bym przymknęła
 przymknęłobym
bym przymknęło
 przymknęlibyśmy
byśmy przymknęli
 przymknęłybyśmy
byśmy przymknęły
2 os. przymknąłbyś
byś przymknął
 przymknęłabyś
byś przymknęła
 przymknęłobyś
byś przymknęło
 przymknęlibyście
byście przymknęli
 przymknęłybyście
byście przymknęły
3 os. przymknąłby
by przymknął
 przymknęłaby
by przymknęła
 przymknęłoby
by przymknęło
 przymknęliby
by przymknęli
 przymknęłyby
by przymknęły

bezosobnik: przymknięto by

bezokolicznik: przymknąć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: przymknąwszy

gerundium: przymknięcie

imiesłów przymiotnikowy bierny: przymknięty

odpowiednik aspektowy: przymykać

Pochodzenie

Zob.  mknąć 

1. okno

Definicja

spowodować, że coś jest prawie zamknięte

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka czynności związane z codziennym życiem w domu

Relacje znaczeniowe

antonimy:  otworzyć, rozewrzeć, roztworzyć

Połączenia

  • przymknąć oczy, powieki, ślepia, usta; drzwi, furtkę, okiennice, przysłonę

Cytaty

Mierzymy tak: kierujemy aparat na centrum tarczy. Ale ostrożnie, bo ryzykujemy zniszczenie elementu światłoczułego! By tak się nie stało, przed pomiarem należy maksymalnie przymknąć przysłonę.

źródło: NKJP: Jak obserwować zaćmienie Słońca?, Gazeta Wyborcza, 1996-10-12

Przymknąłem powieki, udając, że mnie sen morzy.

źródło: KWSJP: Wiesław Myśliwski: Widnokrąg, 1996

Siostra Ingeborg zaniepokoiła się jednak, stała przed stodołą, doszło do niej, co mówiono pod domem, więc się przezornie wycofała do środka i przymknęła wrota, zostawiając szeroką szparę, przez którą mogła obserwować podwórko.

źródło: KWSJP: Maria Klimas-Błachutowa: Skandal w niebie, 1969

Przymknął okno i szybko się po ciemku rozebrawszy, wszedł pod prysznic.

źródło: KWSJP: Jerzy Andrzejewski: Popiół i diament, 1948

Staszek dołożył węgla, przymknął drzwiczki i poszedł do miednicy umyć ręce.

źródło: KWSJP: Maria Józefacka: To co najpiękniejsze, 1977

Składnia

bez ograniczeń + przymknąć +
CO

2. więźnia

Definicja

pot. 
aresztować przestępcę lub kogoś podejrzanego o przestępstwo

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa więzienie i kara

Relacje znaczeniowe

synonimy:  aresztować, osadzić, posadzić, przyskrzynić, ująć, wsadzić, zaaresztować, zadrutować, zamknąć, zgarnąć

Cytaty

Tymczasem on, ledwo wrócił, zamiast przycupnąć gdzieś cicho, zaczął się zaraz obnosić z tą całą swoją historią. Aż go wreszcie przymknęli. I to nie zwykłe UB, lecz Informacja Wojskowa.

źródło: KWSJP: Antoni Libera: Madame, 1998

Myszkowałem po różnych melinach, kantorkach, knajpach i prywatnych warsztacikach. Nawet miałem z tego niejaki połów, przymknąłem paru kombinatorów, złodziejaszków i pośredników, przeważnie upłynniających towary kradzione z dostaw unrrowskich.

źródło: KWSJP: Stanisław Goszczurny: Dwaj przyjaciele, 1971

Cholera, wytłumaczże temu dyżurnemu, o co nam chodzi. Na wszelki wypadek może zechcieć nas przymknąć.

źródło: KWSJP: Eugeniusz Paukszta: Ich trzech i dziewczyna, 1978

Skinął głową i wyprężywszy plecy, ruszył długim krokiem tak spiesznie, jakby obawiał się, żeby go znów nie przymknęli. - Bilewicz w domu, co? - zapytał.

źródło: KWSJP: Henryk Panas: Grzesznicy, 1966

Składnia

bez ograniczeń + przymknąć +
KOGO

3. gaz

Definicja

pot. 
zmniejszyć dopływ czegoś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny funkcjonowanie urządzeń i maszyn

Połączenia

  • przymknąć gaz

Cytaty

Gdy znaleźliśmy się na wysokości 300 stóp, mechanik pokładowy doniósł, że podwozie zostało całkowicie wciągnięte. Wówczas przymknąłem gaz, zdjąłem prawą rękę ze sterów i wyrównałem samolot.

źródło: KWSJP: Olgierd Terlecki: Władysław Sikorski, 1984

Urbanowicz przymknął gaz swej maszyny i pokiwał skrzydłami.

źródło: KWSJP: Arkady Fiedler: Dywizjon 303, 1942

Zmniejszyłem obroty, wykonałem kilka zakrętów, na przymkniętym gazie położyłem maszynę do spirali, skręciłem kilka zwojów, wyrównałem i - przekonawszy się, że ten strach na wróble lata niemal jak prawdziwy samolot - poszukałem wzrokiem lotniska.

źródło: KWSJP: Janusz Meissner: Wiatr w podeszwach, 1976

I najciekawsze: jak działa tutejszy system irygacyjny (podobno lepszego nie wymyślono nawet w Chinach) i jak przez tę wodę jeden sąsiad zależy od drugiego. Kiedy przymknąć dopływ (po czterdziestu dniach, kiedy ryż kwitnie), kiedy nawozić (zaraz po odcięciu wody), kiedy pielić (po nawożeniu), kiedy zakręcić wodę zupełnie [...].

źródło: NKJP: Wojciech Tochman: Córeńka, 2005

Składnia

bez ograniczeń + przymknąć +
CO

Frazeologizmy

ktoś przymknął oko na coś
ktoś przymknął oczy na coś
Data ostatniej modyfikacji: 29.04.2015
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN