UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

zegar

Chronologizacja

1500, SStp
W postaci: zeger

Pochodzenie

śr.-w.-niem. seigære

Por. niem. Seiger 'waga; zegar'; pierwotnie 'zegar wodny lub piaskowy, klepsydra'

1. czasu

Definicja

urządzenie mierzące upływ czasu i pokazujące, która jest godzina

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny rodzaje urządzeń i maszyn

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu kalendarz i miary czasu

Relacje znaczeniowe

synonimy:

chronometr, czasomierz

Połączenia

dworcowy, kościelny, kuchenny, miejski, ratuszowy, ścienny; cyfrowy, elektroniczny, elektryczny; dokładny, precyzyjny; stary, zabytkowy zegar; zegar kominkowy, szachowy, szafkowy, wieżowy; wahadłowy, wskazówkowy, kurantowy; kwarcowy, mechaniczny
zegar satelity
zegar z budzikiem, z kukułką, z kurantem, z sekundnikiem, z wahadłem, ze wskazówkami
zegar na dworcu, na ratuszu, na ścianie, na tablicy rozdzielczej, na wieży; zegary w rakiecie
zegar i kalendarz
cyferblat, mechanizm, strzałka, tarcza, wahadło, wskazówki, wyświetlacz; naprawa; bicie, dźwięk, tykanie zegara; synchronizacja zegarów
kukułka z zegara
zegar bije, cyka, dzwoni, tyka, wybił, wydzwonił/wydzwania (godzinę); chodzi, pędzi, ruszył, spóźnia, stanął/stoi, zatrzymał się, zwalnia; mierzy (czas), odlicza (czas, dni, sekundy...), odmierza (czas, godziny...), pokazuje (siódmą, siedemnastą piętnaście, 45 minutę i 10 sekundę...), wskazał/wskazuje (wpół do dwunastej, ostatnią minutę meczu, upływ 12 minut...)
słuchać zegara
cofnąć, nakręcić, nastawić, przestawić/przestawiać, przesunąć/przesuwać, ustawić/ustawiać, wyregulować; naprawić, uruchomić, włączyć/włączać, zatrzymać/zatrzymywać; mieć, skonstruować; słyszeć zegar; zsynchronizować zegary
patrzyć, spojrzeć/spoglądać, zerknąć na zegar

Cytaty

	Mławianie są pewni, że czas pokazywany przez ratuszowy zegar jest mierzony wyjątkowo dokładnie za sprawą elektronicznego urządzenia połączonego z satelitą. źródło: NKJP: W.Hagedorny: Skarb ukryty na wieżyczce ratusza, Tygodnik Ciechanowski, 2008-01-15
	Do lata pozostało jeszcze 225 dni, 19 godzin, 28 minut i 30 sekund - komunikuje zegar zniecierpliwionym mewom, co już nie mogą się doczekać powrotu dokarmiającej je ciżby letników. źródło: NKJP: Kamila Sławińska: Nowy Jork. Przewodnik niepraktyczny, 2008
	Boisko posiada już 125 miejsc siedzących i oświetlenie, pozwalające na organizację treningów zimą i jesienią a także nowoczesny zegar boiskowy, ufundowany przez byłego mieszkańca Krzyżanowic. źródło: NKJP: Wieści gminne, Nowiny Raciborskie, 2004-07-13
	Wygrałbym na czas, jednakże zachowałem się fair play i zatrzymałem zegar. źródło: NKJP: TR: MIĘDZYNARODOWY TURNIEJ SZACHOWY, Nakielski Czas, 2002-08-28
	– Wasz zegar spóźnia się o pięć minut – odezwał się cierpko do woźnicy. źródło: NKJP: Magdalena Tulli: W czerwieni, 1999

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zegar	zegary
D.	zegara	zegarów
C.	zegarowi	zegarom
B.	zegar	zegary
N.	zegarem	zegarami
Ms.	zegarze	zegarach
W.	zegarze	zegary

2. kontrolny

Definicja

urządzenie sterujące działaniem innych urządzeń, przypominające zegar do mierzenia czasu

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny budowa urządzeń i maszyn

Połączenia

zegar automatyczny, ciemniowy, kontrolny
słuchać zegara
nastawić, przestawić, wyregulować zegar

Cytaty

	Znajomość zegara molekularnego, określającego tempo zmian genetycznych, pozwala nam spojrzeć wstecz [...]. źródło: NKJP: Agnieszka Krzemińska: Dawno temu z DNA, Polityka, 2009-02-21
	Trzeba także przepatrzeć „pod jesień” oświetlenie uliczne; wkręcić kilka brakujących żarówek i przestawić zegar sterujący. źródło: NKJP: (WOJ.): Sieć do sprzedania, Dziennik Polski, 2006-08-31
	Już w czasach licealnych zaczął poważnie zajmować się fotografią. Kupił stary powiększalnik, zdobył zegar ciemniowy, kuwety i maskownicę. źródło: NKJP: Agnieszka Malatyńska-Stankiewicz: Utrwalone chwile, Dziennik Polski, 2005-07-08
	Kwestionowano zasady działania zegara molekularnego, na podstawie którego wyliczono wiek Ewy. źródło: NKJP: Sławomir Zagórski: Ewolucja człowieka, Gazeta Wyborcza, 1995-05-30

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zegar	zegary
D.	zegara	zegarów
C.	zegarowi	zegarom
B.	zegar	zegary
N.	zegarem	zegarami
Ms.	zegarze	zegarach
W.	zegarze	zegary

Składnia

zegar

JAKI

3. komputerowy

Definicja

układ elektroniczny sterujący działaniem komputera i jego podzespołów

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny komputery/informatyka

Połączenia

systemowy, wewnętrzny, zewnętrzny; szybki, wolny zegar
zegar pamięci, procesora, szyny
zegar o jakiejś częstotliwości
częstotliwość, mnożnik, prędkość, szybkość zegara
mieć, przyśpieszać, wyregulować zegar
taktować zegarem

Cytaty

	Jej serce stanowił procesor firmy Intel, nazywany 8088, a taktowany zegarem o częstotliwości 4,77 MHz, czyli miliony razy wolniejszym od dzisiejszych. źródło: NKJP: Bogdan Miś: Pecet z myszką, Polityka, 2006-08-12
	Najtańsza wersja Pentium III pracować będzie z zegarem 450 MHz i kosztować przy zakupie 1000 sztuk około 450 dolarów. źródło: NKJP: Wojciech Falęcki, Pentium III już na rynku, Dodatek do Gazety Wyborczej, 1999-03-02
	Jeśli jednak myślimy o procesorze Athlon XP, trzeba upewnić się, że konstrukcja płyty umożliwia pracę ze 133-megahercowym zegarem szyny [...]. źródło: NKJP: Ryszard Sobkowski: Dżungla gniazd i podstawek, Enter, 2002
	Pierwszą zarządza zegar systemowy, włączając oświetlenie w określonych godzinach. źródło: NKJP: Biurowiec, który myśli, Dziennik Polski, 2001-06-27
	Dla procesora P4 o częstotliwości zegara 1,5 GHz, przy bardzo skomplikowanych obliczeniach pobór mocy może wynosić aż 72,9 W. źródło: NKJP: Sawomi: Słaby Pentium, Dziennik Internautów, 2001-04-17

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zegar	zegary
D.	zegara	zegarów
C.	zegarowi	zegarom
B.	zegar	zegary
N.	zegarem	zegarami
Ms.	zegarze	zegarach
W.	zegarze	zegary

Składnia

zegar

CZEGO

4. biologiczny

Definicja

czynnik powodujący zachodzenie określonych zmian wraz z upływem czasu

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu

Połączenia

artystyczny, biologiczny, kobiecy, kosmiczny, naturalny, wewnętrzny zegar
zegar dziejów, historii, śmierci, życia
rytm zegara
zegar bije, tyka, zatrzymał się
przestawić, wyregulować zegar

Cytaty

	Zegar historii tyka najzupełniej niezależnie od obecności czy nieobecności [...] na inauguracji igrzysk. źródło: NKJP: Ludwik Stomma: Bilans olimpiady, Polityka, 2008-09-27
	Jest to jednak decyzja, która wymaga czasu, nie chcę, żeby mnie do tego popychał zegar biologiczny. źródło: NKJP: Manuela Gretkowska: Polka, 2001
	Nasz wewnętrzny zegar bije szybciej niż kiedyś. źródło: NKJP: Dobrze o lekturach, Dziennik Polski, 2008-05-07
	Jeśli nawet nie ma równowagi między wodą z głębi Ziemi i powierzchniową, to jakiekolwiek dostrzegalne zmiany zajść mogą dopiero za miliony lat. Geologiczny zegar tyka bardzo powoli. źródło: NKJP: Mikołaj Korzyński: Geofizyka, Gazeta Wyborcza, 1997-09-09
	Ponadto godzinę zbrojnego zrywu zaczął wybijać nieubłagany zegar dziejów, każący Polakom co 30-40 lat przystępować ponownie do zbrojnej walki o niepodległość. źródło: NKJP: Janusz Tazbir: Silva rerum historicarum, 2002

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zegar	zegary
D.	zegara	zegarów
C.	zegarowi	zegarom
B.	zegar	zegary
N.	zegarem	zegarami
Ms.	zegarze	zegarach
W.	zegarze	zegary

Składnia

	+	zegar	+	JAKI
	+	zegar	+	CZEGO

Frazeologizmy

zegar astronomiczny
zegar atomowy
zegar molekularny
zegar słoneczny

Data ostatniej modyfikacji: 17.04.2024