UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

oprzeć

Chronologizacja

1428, SStp

Pochodzenie

psł. *o(b)perti

Zob.  przeć  (przed siebie)

1. drabinę o ścianę

Definicja

umieścić dany obiekt w taki sposób, aby dotykał do czegoś innego i nie miał możliwości przewrócenia się lub osunięcia

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni ułożenie względem siebie

Relacje znaczeniowe

synonimy:  wesprzeć

Połączenia

  • oprzeć brodę, czoło, dłonie, głowę, łokcie, nogi, plecy; łapy; drabinę; chorego
  • oprzeć na łokciach; na ramionach
  • oprzeć o drzewo, o mur, o ścianę; o poduszki

Cytaty

Wyciągnęła z krzaków swój rower i oparła o ścianę.

źródło: NKJP: Aleksander Minkowski: Szaleństwo Majki Skowron, 1972

Zasnął z głową opartą o skraj łóżka.

źródło: NKJP: Stanisław Mrożek: Jak zostałem filmowcem, 1975

To miał być jej prezent dla nich. [...] Dwie szykowne koperty oparte o świecznik, a w nich bilety na samolot i skierowania do hotelu.

źródło: NKJP: Zbigniew Górniak: Siostra i byk, 2009

Splótł ręce na kolanach i oparł na nich podbródek.

źródło: NKJP: Ewa Białołęcka: Naznaczeni błękitem, 2005

Mock oparł dłonie na ramionach chłopca i obrócił go ku sobie.

źródło: NKJP: Marek Krajewski: Festung Breslau, 2006

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. oprę
 oprzemy
2 os. oprzesz
 oprzecie
3 os. oprze
 oprą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. oparłem
+(e)m oparł
 oparłam
+(e)m oparła
 oparłom
+(e)m oparło
 oparliśmy
+(e)śmy oparli
 oparłyśmy
+(e)śmy oparły
2 os. oparłeś
+(e)ś oparł
 oparłaś
+(e)ś oparła
 oparłoś
+(e)ś oparło
 oparliście
+(e)ście oparli
 oparłyście
+(e)ście oparły
3 os. oparł
 oparła
 oparło
 oparli
 oparły

bezosobnik: oparto

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. oprzyjmy
2 os. oprzyj
 oprzyjcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. oparłbym
bym oparł
 oparłabym
bym oparła
 oparłobym
bym oparło
 oparlibyśmy
byśmy oparli
 oparłybyśmy
byśmy oparły
2 os. oparłbyś
byś oparł
 oparłabyś
byś oparła
 oparłobyś
byś oparło
 oparlibyście
byście oparli
 oparłybyście
byście oparły
3 os. oparłby
by oparł
 oparłaby
by oparła
 oparłoby
by oparło
 oparliby
by oparli
 oparłyby
by oparły

bezosobnik: oparto by

bezokolicznik: oprzeć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: oparłszy

gerundium: oparcie

imiesłów przymiotnikowy bierny: oparty

odpowiednik aspektowy: opierać

Składnia

Rzżywotny + oprzeć +
KOGO/CO + o CO | na CZYM

2. film na faktach

Definicja

wziąć coś za podstawę

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka

Połączenia

  • oprzeć rozumowanie, przypuszczenie, sąd, scenariusz, taktykę na czymś
  • oprzeć na faktach, na przesłankach, na wynikach, na założeniu, na zeznaniach
  • oparty na technologii, na wytycznych

Cytaty

Dodaje, że sprawdzi nasze informacje o starych mapach, na których oparto raport.

źródło: NKJP: Bogdan Dondajewski: Wyścig z czasem na S5, Gazeta Pomorska, 2009-07-08

[...] dla dobrobytu amerykańskiego rynek wewnętrzny już nie wystarcza i trzeba potęgę Ameryki oprzeć na [...] dostępie do rynków zagranicznych.

źródło: NKJP: Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki, 1999

W Górnej Nubii nadal czczono egipskich bogów i posługiwano się pismem opartym na egipskim.

źródło: NKJP: Tomasz Mirkowicz: Pielgrzymka do Ziemi Świętej Egiptu, 1999

[...] jego nauka, oparta na nauce Chrzciciela, wywoływała nadal zamieszanie i niepokój.

źródło: NKJP: Jan Dobraczyński: Święty miecz, 1949

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. oprę
 oprzemy
2 os. oprzesz
 oprzecie
3 os. oprze
 oprą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. oparłem
+(e)m oparł
 oparłam
+(e)m oparła
 oparłom
+(e)m oparło
 oparliśmy
+(e)śmy oparli
 oparłyśmy
+(e)śmy oparły
2 os. oparłeś
+(e)ś oparł
 oparłaś
+(e)ś oparła
 oparłoś
+(e)ś oparło
 oparliście
+(e)ście oparli
 oparłyście
+(e)ście oparły
3 os. oparł
 oparła
 oparło
 oparli
 oparły

bezosobnik: oparto

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. oprzyjmy
2 os. oprzyj
 oprzyjcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. oparłbym
bym oparł
 oparłabym
bym oparła
 oparłobym
bym oparło
 oparlibyśmy
byśmy oparli
 oparłybyśmy
byśmy oparły
2 os. oparłbyś
byś oparł
 oparłabyś
byś oparła
 oparłobyś
byś oparło
 oparlibyście
byście oparli
 oparłybyście
byście oparły
3 os. oparłby
by oparł
 oparłaby
by oparła
 oparłoby
by oparło
 oparliby
by oparli
 oparłyby
by oparły

bezosobnik: oparto by

bezokolicznik: oprzeć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: oparłszy

gerundium: oparcie

imiesłów przymiotnikowy bierny: oparty

odpowiednik aspektowy: opierać

Inne uwagi

Zwykle imb

Składnia

Rzosobowy + oprzeć +
CO + na CZYM

Frazeologizmy

ktoś oparł sprawę o bufet
Data ostatniej modyfikacji: 15.10.2018
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN