UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

opanowywać

Chronologizacja

SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

Zob. panować

1. miasto

Definicja

zdobywać kontrolę lub władzę nad jakimś terenem

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa władza państwowa

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna czynności, przedmioty, miejsca związane z wojskiem i wojną

Połączenia

opanowywać miasto, obszar, państwo
opanowywać stopniowo

Cytaty

Oddziały AK wypierały okupanta, zdobywały miasta, opanowywały regiony.

źródło: NKJP: Andrzej Chmielarz: Burza przed potopem, Gazeta Wyborcza, 1994-07-16

Partyzanci stopniowo opanowywali teren, ustanawiali władze miejscowe, brali rekruta, ogłaszali zniesienie poddaństwa, przecinali komunikację wojsk carskich.

źródło: NKJP: Stefan Kieniewicz: Historia Polski 1795-1918, 1996

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	opanowuję	opanowujemy
2 os.	opanowujesz	opanowujecie
3 os.	opanowuje	opanowują

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	opanowywałem +(e)m opanowywał	opanowywałam +(e)m opanowywała	opanowywałom +(e)m opanowywało	opanowywaliśmy +(e)śmy opanowywali	opanowywałyśmy +(e)śmy opanowywały
2 os.	opanowywałeś +(e)ś opanowywał	opanowywałaś +(e)ś opanowywała	opanowywałoś +(e)ś opanowywało	opanowywaliście +(e)ście opanowywali	opanowywałyście +(e)ście opanowywały
3 os.	opanowywał	opanowywała	opanowywało	opanowywali	opanowywały

bezosobnik: opanowywano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę opanowywał będę opanowywać	będę opanowywała będę opanowywać	będę opanowywało będę opanowywać	będziemy opanowywali będziemy opanowywać	będziemy opanowywały będziemy opanowywać
2 os.	będziesz opanowywał będziesz opanowywać	będziesz opanowywała będziesz opanowywać	będziesz opanowywało będziesz opanowywać	będziecie opanowywali będziecie opanowywać	będziecie opanowywały będziecie opanowywać
3 os.	będzie opanowywał będzie opanowywać	będzie opanowywała będzie opanowywać	będzie opanowywało będzie opanowywać	będą opanowywali będą opanowywać	będą opanowywały będą opanowywać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		opanowujmy
2 os.	opanowuj	opanowujcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	opanowywałbym bym opanowywał	opanowywałabym bym opanowywała	opanowywałobym bym opanowywało	opanowywalibyśmy byśmy opanowywali	opanowywałybyśmy byśmy opanowywały
2 os.	opanowywałbyś byś opanowywał	opanowywałabyś byś opanowywała	opanowywałobyś byś opanowywało	opanowywalibyście byście opanowywali	opanowywałybyście byście opanowywały
3 os.	opanowywałby by opanowywał	opanowywałaby by opanowywała	opanowywałoby by opanowywało	opanowywaliby by opanowywali	opanowywałyby by opanowywały

bezosobnik: opanowywano by

bezokolicznik: opanowywać

imiesłów przysłówkowy współczesny: opanowując

gerundium: opanowywanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	opanowywanie	opanowywania
D.	opanowywania	opanowywań
C.	opanowywaniu	opanowywaniom
B.	opanowywanie	opanowywania
N.	opanowywaniem	opanowywaniami
Ms.	opanowywaniu	opanowywaniach
W.	opanowywanie	opanowywania

imiesłów przymiotnikowy czynny: opanowujący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	opanowujący	opanowujący	opanowujący	opanowujące	opanowująca
D.	opanowującego	opanowującego	opanowującego	opanowującego	opanowującej
C.	opanowującemu	opanowującemu	opanowującemu	opanowującemu	opanowującej
B.	opanowującego	opanowującego	opanowujący	opanowujące	opanowującą
N.	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującą
Ms.	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	opanowujący	opanowujący	opanowujące	opanowujące
D.	opanowujących	opanowujących	opanowujących	opanowujących
C.	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującym
B.	opanowujących	opanowujących	opanowujących	opanowujące
N.	opanowującymi	opanowującymi	opanowującymi	opanowującymi
Ms.	opanowujących	opanowujących	opanowujących	opanowujących

imiesłów przymiotnikowy bierny: opanowywany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	opanowywany	opanowywany	opanowywany	opanowywane	opanowywana
D.	opanowywanego	opanowywanego	opanowywanego	opanowywanego	opanowywanej
C.	opanowywanemu	opanowywanemu	opanowywanemu	opanowywanemu	opanowywanej
B.	opanowywanego	opanowywanego	opanowywany	opanowywane	opanowywaną
N.	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywaną
Ms.	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	opanowywani	opanowywani	opanowywane	opanowywane
D.	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych
C.	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym
B.	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych	opanowywane
N.	opanowywanymi	opanowywanymi	opanowywanymi	opanowywanymi
Ms.	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych

odpowiednik aspektowy: opanować

Składnia

Rz_osobowy

opanowywać

2. rynek

Definicja

zdobywać przewagę ilościową w jakiejś dziedzinie działalności

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Biznes funkcjonowanie firm i przedsiębiorstw

Połączenia

mafia opanowuje coś
opanowywać handel, rynek

Cytaty

Wysoka akcyza prowadzi [...] do zamknięcia wielu małych browarów i rynek opanowują tylko duże koncerny.

źródło: NKJP: Smakowanie, nie upijanie, Dziennik Polski, 2001-11-26

W dniu 18.04.2000 r. pan Olejnik, zastępca prokuratora generalnego, w rozmowie z dziennikarzami ujawnił podobno pogląd, że mafia opanowuje polską gospodarkę.

źródło: NKJP: Stenogram z 70. posiedzenia Komisji Śledczej 10 maja 2005 r.

Tworzy się oligarchia finansowa, złożona między innymi z rodzin Rockefellerów, Morganów, Mellonów. Oligarchia ta opanowuje nie tylko gospodarkę, ale swoim interesom stara się podporządkować również politykę.

źródło: NKJP: Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki, 2002

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	opanowuję	opanowujemy
2 os.	opanowujesz	opanowujecie
3 os.	opanowuje	opanowują

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	opanowywałem +(e)m opanowywał	opanowywałam +(e)m opanowywała	opanowywałom +(e)m opanowywało	opanowywaliśmy +(e)śmy opanowywali	opanowywałyśmy +(e)śmy opanowywały
2 os.	opanowywałeś +(e)ś opanowywał	opanowywałaś +(e)ś opanowywała	opanowywałoś +(e)ś opanowywało	opanowywaliście +(e)ście opanowywali	opanowywałyście +(e)ście opanowywały
3 os.	opanowywał	opanowywała	opanowywało	opanowywali	opanowywały

bezosobnik: opanowywano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę opanowywał będę opanowywać	będę opanowywała będę opanowywać	będę opanowywało będę opanowywać	będziemy opanowywali będziemy opanowywać	będziemy opanowywały będziemy opanowywać
2 os.	będziesz opanowywał będziesz opanowywać	będziesz opanowywała będziesz opanowywać	będziesz opanowywało będziesz opanowywać	będziecie opanowywali będziecie opanowywać	będziecie opanowywały będziecie opanowywać
3 os.	będzie opanowywał będzie opanowywać	będzie opanowywała będzie opanowywać	będzie opanowywało będzie opanowywać	będą opanowywali będą opanowywać	będą opanowywały będą opanowywać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		opanowujmy
2 os.	opanowuj	opanowujcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	opanowywałbym bym opanowywał	opanowywałabym bym opanowywała	opanowywałobym bym opanowywało	opanowywalibyśmy byśmy opanowywali	opanowywałybyśmy byśmy opanowywały
2 os.	opanowywałbyś byś opanowywał	opanowywałabyś byś opanowywała	opanowywałobyś byś opanowywało	opanowywalibyście byście opanowywali	opanowywałybyście byście opanowywały
3 os.	opanowywałby by opanowywał	opanowywałaby by opanowywała	opanowywałoby by opanowywało	opanowywaliby by opanowywali	opanowywałyby by opanowywały

bezosobnik: opanowywano by

bezokolicznik: opanowywać

imiesłów przysłówkowy współczesny: opanowując

gerundium: opanowywanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	opanowywanie	opanowywania
D.	opanowywania	opanowywań
C.	opanowywaniu	opanowywaniom
B.	opanowywanie	opanowywania
N.	opanowywaniem	opanowywaniami
Ms.	opanowywaniu	opanowywaniach
W.	opanowywanie	opanowywania

imiesłów przymiotnikowy czynny: opanowujący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	opanowujący	opanowujący	opanowujący	opanowujące	opanowująca
D.	opanowującego	opanowującego	opanowującego	opanowującego	opanowującej
C.	opanowującemu	opanowującemu	opanowującemu	opanowującemu	opanowującej
B.	opanowującego	opanowującego	opanowujący	opanowujące	opanowującą
N.	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującą
Ms.	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	opanowujący	opanowujący	opanowujące	opanowujące
D.	opanowujących	opanowujących	opanowujących	opanowujących
C.	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującym
B.	opanowujących	opanowujących	opanowujących	opanowujące
N.	opanowującymi	opanowującymi	opanowującymi	opanowującymi
Ms.	opanowujących	opanowujących	opanowujących	opanowujących

imiesłów przymiotnikowy bierny: opanowywany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	opanowywany	opanowywany	opanowywany	opanowywane	opanowywana
D.	opanowywanego	opanowywanego	opanowywanego	opanowywanego	opanowywanej
C.	opanowywanemu	opanowywanemu	opanowywanemu	opanowywanemu	opanowywanej
B.	opanowywanego	opanowywanego	opanowywany	opanowywane	opanowywaną
N.	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywaną
Ms.	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	opanowywani	opanowywani	opanowywane	opanowywane
D.	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych
C.	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym
B.	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych	opanowywane
N.	opanowywanymi	opanowywanymi	opanowywanymi	opanowywanymi
Ms.	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych

odpowiednik aspektowy: opanować

Składnia

Rz_osobowy

opanowywać

3. gniew

Definicja

panować nad negatywnymi uczuciami, starając się ich nie okazywać

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne

Relacje znaczeniowe

synonimy:

powściągać, tłumić

Połączenia

opanowywać emocje, lęk, nerwy, strach, wściekłość, wzruszenie; drżenie głosu, mdłości
opanowywać z trudem

Cytaty

Piotr z trudem opanowywał złość. Przed chwilą był o krok od uderzenia w twarz własnego dziecka.

źródło: NKJP: Mariusz Kaszyński: Martwe światło, 2009

Nauczyłem się opanowywać lęk do tego stopnia, że zdarzało mi się wyzywać niebezpieczeństwo, by móc stawić mu czoło.

źródło: NKJP: Pod gwiazdą przygody, Dziennik Polski, 2003-11-22

Przyzwyczajony do wojskowego drylu Maschadow z coraz większym trudem opanowywał wściekłość, gdy podwładni kwestionowali jego decyzje albo wręcz odmawiali ich wykonania.

źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Wieże z kamienia, 2004

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	opanowuję	opanowujemy
2 os.	opanowujesz	opanowujecie
3 os.	opanowuje	opanowują

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	opanowywałem +(e)m opanowywał	opanowywałam +(e)m opanowywała	opanowywałom +(e)m opanowywało	opanowywaliśmy +(e)śmy opanowywali	opanowywałyśmy +(e)śmy opanowywały
2 os.	opanowywałeś +(e)ś opanowywał	opanowywałaś +(e)ś opanowywała	opanowywałoś +(e)ś opanowywało	opanowywaliście +(e)ście opanowywali	opanowywałyście +(e)ście opanowywały
3 os.	opanowywał	opanowywała	opanowywało	opanowywali	opanowywały

bezosobnik: opanowywano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę opanowywał będę opanowywać	będę opanowywała będę opanowywać	będę opanowywało będę opanowywać	będziemy opanowywali będziemy opanowywać	będziemy opanowywały będziemy opanowywać
2 os.	będziesz opanowywał będziesz opanowywać	będziesz opanowywała będziesz opanowywać	będziesz opanowywało będziesz opanowywać	będziecie opanowywali będziecie opanowywać	będziecie opanowywały będziecie opanowywać
3 os.	będzie opanowywał będzie opanowywać	będzie opanowywała będzie opanowywać	będzie opanowywało będzie opanowywać	będą opanowywali będą opanowywać	będą opanowywały będą opanowywać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		opanowujmy
2 os.	opanowuj	opanowujcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	opanowywałbym bym opanowywał	opanowywałabym bym opanowywała	opanowywałobym bym opanowywało	opanowywalibyśmy byśmy opanowywali	opanowywałybyśmy byśmy opanowywały
2 os.	opanowywałbyś byś opanowywał	opanowywałabyś byś opanowywała	opanowywałobyś byś opanowywało	opanowywalibyście byście opanowywali	opanowywałybyście byście opanowywały
3 os.	opanowywałby by opanowywał	opanowywałaby by opanowywała	opanowywałoby by opanowywało	opanowywaliby by opanowywali	opanowywałyby by opanowywały

bezosobnik: opanowywano by

bezokolicznik: opanowywać

imiesłów przysłówkowy współczesny: opanowując

gerundium: opanowywanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	opanowywanie	opanowywania
D.	opanowywania	opanowywań
C.	opanowywaniu	opanowywaniom
B.	opanowywanie	opanowywania
N.	opanowywaniem	opanowywaniami
Ms.	opanowywaniu	opanowywaniach
W.	opanowywanie	opanowywania

imiesłów przymiotnikowy czynny: opanowujący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	opanowujący	opanowujący	opanowujący	opanowujące	opanowująca
D.	opanowującego	opanowującego	opanowującego	opanowującego	opanowującej
C.	opanowującemu	opanowującemu	opanowującemu	opanowującemu	opanowującej
B.	opanowującego	opanowującego	opanowujący	opanowujące	opanowującą
N.	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującą
Ms.	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	opanowujący	opanowujący	opanowujące	opanowujące
D.	opanowujących	opanowujących	opanowujących	opanowujących
C.	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującym
B.	opanowujących	opanowujących	opanowujących	opanowujące
N.	opanowującymi	opanowującymi	opanowującymi	opanowującymi
Ms.	opanowujących	opanowujących	opanowujących	opanowujących

imiesłów przymiotnikowy bierny: opanowywany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	opanowywany	opanowywany	opanowywany	opanowywane	opanowywana
D.	opanowywanego	opanowywanego	opanowywanego	opanowywanego	opanowywanej
C.	opanowywanemu	opanowywanemu	opanowywanemu	opanowywanemu	opanowywanej
B.	opanowywanego	opanowywanego	opanowywany	opanowywane	opanowywaną
N.	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywaną
Ms.	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	opanowywani	opanowywani	opanowywane	opanowywane
D.	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych
C.	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym
B.	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych	opanowywane
N.	opanowywanymi	opanowywanymi	opanowywanymi	opanowywanymi
Ms.	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych

odpowiednik aspektowy: opanować

Składnia

Rz_osobowy

opanowywać

4. pożar

Definicja

uzyskiwać kontrolę nad czymś groźnym

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

Połączenia

opanowywać ogień, pożar; przyrodę; kryzys; sytuację

Cytaty

Po raz kolejny strażacy miechowskiej Komendy Powiatowej PSP musieli opanowywać pożar metalowego kontenera ze śmieciami na parkingu [...].

źródło: NKJP: (WOJ): Pożar śmieci, Dziennik Polski, 2003-12-09

Firma informuje, że powoli opanowuje sytuację i serwery pracują stabilnie nawet przy 17 tys. podłączonych osób [...].

źródło: NKJP: Piotr Cygan: StarWars Galaxies i kłopoty techniczne, Dziennik Internautów, 2003-07-01

[...] skuteczność wojskowa wychodzi naprzeciw nowym zadaniom w dziedzinie bezpieczeństwa, takim jak opanowywanie kryzysów i utrzymywanie pokoju.

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 20.11.1998

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	opanowuję	opanowujemy
2 os.	opanowujesz	opanowujecie
3 os.	opanowuje	opanowują

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	opanowywałem +(e)m opanowywał	opanowywałam +(e)m opanowywała	opanowywałom +(e)m opanowywało	opanowywaliśmy +(e)śmy opanowywali	opanowywałyśmy +(e)śmy opanowywały
2 os.	opanowywałeś +(e)ś opanowywał	opanowywałaś +(e)ś opanowywała	opanowywałoś +(e)ś opanowywało	opanowywaliście +(e)ście opanowywali	opanowywałyście +(e)ście opanowywały
3 os.	opanowywał	opanowywała	opanowywało	opanowywali	opanowywały

bezosobnik: opanowywano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę opanowywał będę opanowywać	będę opanowywała będę opanowywać	będę opanowywało będę opanowywać	będziemy opanowywali będziemy opanowywać	będziemy opanowywały będziemy opanowywać
2 os.	będziesz opanowywał będziesz opanowywać	będziesz opanowywała będziesz opanowywać	będziesz opanowywało będziesz opanowywać	będziecie opanowywali będziecie opanowywać	będziecie opanowywały będziecie opanowywać
3 os.	będzie opanowywał będzie opanowywać	będzie opanowywała będzie opanowywać	będzie opanowywało będzie opanowywać	będą opanowywali będą opanowywać	będą opanowywały będą opanowywać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		opanowujmy
2 os.	opanowuj	opanowujcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	opanowywałbym bym opanowywał	opanowywałabym bym opanowywała	opanowywałobym bym opanowywało	opanowywalibyśmy byśmy opanowywali	opanowywałybyśmy byśmy opanowywały
2 os.	opanowywałbyś byś opanowywał	opanowywałabyś byś opanowywała	opanowywałobyś byś opanowywało	opanowywalibyście byście opanowywali	opanowywałybyście byście opanowywały
3 os.	opanowywałby by opanowywał	opanowywałaby by opanowywała	opanowywałoby by opanowywało	opanowywaliby by opanowywali	opanowywałyby by opanowywały

bezosobnik: opanowywano by

bezokolicznik: opanowywać

imiesłów przysłówkowy współczesny: opanowując

gerundium: opanowywanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	opanowywanie	opanowywania
D.	opanowywania	opanowywań
C.	opanowywaniu	opanowywaniom
B.	opanowywanie	opanowywania
N.	opanowywaniem	opanowywaniami
Ms.	opanowywaniu	opanowywaniach
W.	opanowywanie	opanowywania

imiesłów przymiotnikowy czynny: opanowujący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	opanowujący	opanowujący	opanowujący	opanowujące	opanowująca
D.	opanowującego	opanowującego	opanowującego	opanowującego	opanowującej
C.	opanowującemu	opanowującemu	opanowującemu	opanowującemu	opanowującej
B.	opanowującego	opanowującego	opanowujący	opanowujące	opanowującą
N.	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującą
Ms.	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	opanowujący	opanowujący	opanowujące	opanowujące
D.	opanowujących	opanowujących	opanowujących	opanowujących
C.	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującym
B.	opanowujących	opanowujących	opanowujących	opanowujące
N.	opanowującymi	opanowującymi	opanowującymi	opanowującymi
Ms.	opanowujących	opanowujących	opanowujących	opanowujących

imiesłów przymiotnikowy bierny: opanowywany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	opanowywany	opanowywany	opanowywany	opanowywane	opanowywana
D.	opanowywanego	opanowywanego	opanowywanego	opanowywanego	opanowywanej
C.	opanowywanemu	opanowywanemu	opanowywanemu	opanowywanemu	opanowywanej
B.	opanowywanego	opanowywanego	opanowywany	opanowywane	opanowywaną
N.	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywaną
Ms.	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	opanowywani	opanowywani	opanowywane	opanowywane
D.	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych
C.	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym
B.	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych	opanowywane
N.	opanowywanymi	opanowywanymi	opanowywanymi	opanowywanymi
Ms.	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych

odpowiednik aspektowy: opanować

Składnia

Rz_osobowy

opanowywać

5. pojazd

Definicja

radzić sobie z kierowaniem jakimś urządzeniem

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport lądowy

Cytaty

A w rajdzie w drugi dzień, mówiąc w skrócie, założyłem na dwa pierwsze OS-y opony deszczowe i tylko cudem opanowywałem auto na niespodziewanym lodzie, nie mogłem podjechać pod górę.

źródło: NKJP: Bartłomiej Henryk Czekański: Po Rajdzie Zimowym. Czy Kuzaj jest większym idolem niż Hołowczyc? Tłumy wariują, Gazeta Wrocławska nr 22/02, 2000

[...] kierowca Sikh wydawał się przygotowany na wszelkie ewentualności. Z uśmiechem opanowywał pojazd, gdy wydawało się, że niebezpiecznie się rozkołysał.

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	opanowuję	opanowujemy
2 os.	opanowujesz	opanowujecie
3 os.	opanowuje	opanowują

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	opanowywałem +(e)m opanowywał	opanowywałam +(e)m opanowywała	opanowywałom +(e)m opanowywało	opanowywaliśmy +(e)śmy opanowywali	opanowywałyśmy +(e)śmy opanowywały
2 os.	opanowywałeś +(e)ś opanowywał	opanowywałaś +(e)ś opanowywała	opanowywałoś +(e)ś opanowywało	opanowywaliście +(e)ście opanowywali	opanowywałyście +(e)ście opanowywały
3 os.	opanowywał	opanowywała	opanowywało	opanowywali	opanowywały

bezosobnik: opanowywano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę opanowywał będę opanowywać	będę opanowywała będę opanowywać	będę opanowywało będę opanowywać	będziemy opanowywali będziemy opanowywać	będziemy opanowywały będziemy opanowywać
2 os.	będziesz opanowywał będziesz opanowywać	będziesz opanowywała będziesz opanowywać	będziesz opanowywało będziesz opanowywać	będziecie opanowywali będziecie opanowywać	będziecie opanowywały będziecie opanowywać
3 os.	będzie opanowywał będzie opanowywać	będzie opanowywała będzie opanowywać	będzie opanowywało będzie opanowywać	będą opanowywali będą opanowywać	będą opanowywały będą opanowywać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		opanowujmy
2 os.	opanowuj	opanowujcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	opanowywałbym bym opanowywał	opanowywałabym bym opanowywała	opanowywałobym bym opanowywało	opanowywalibyśmy byśmy opanowywali	opanowywałybyśmy byśmy opanowywały
2 os.	opanowywałbyś byś opanowywał	opanowywałabyś byś opanowywała	opanowywałobyś byś opanowywało	opanowywalibyście byście opanowywali	opanowywałybyście byście opanowywały
3 os.	opanowywałby by opanowywał	opanowywałaby by opanowywała	opanowywałoby by opanowywało	opanowywaliby by opanowywali	opanowywałyby by opanowywały

bezosobnik: opanowywano by

bezokolicznik: opanowywać

imiesłów przysłówkowy współczesny: opanowując

gerundium: opanowywanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	opanowywanie	opanowywania
D.	opanowywania	opanowywań
C.	opanowywaniu	opanowywaniom
B.	opanowywanie	opanowywania
N.	opanowywaniem	opanowywaniami
Ms.	opanowywaniu	opanowywaniach
W.	opanowywanie	opanowywania

imiesłów przymiotnikowy czynny: opanowujący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	opanowujący	opanowujący	opanowujący	opanowujące	opanowująca
D.	opanowującego	opanowującego	opanowującego	opanowującego	opanowującej
C.	opanowującemu	opanowującemu	opanowującemu	opanowującemu	opanowującej
B.	opanowującego	opanowującego	opanowujący	opanowujące	opanowującą
N.	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującą
Ms.	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	opanowujący	opanowujący	opanowujące	opanowujące
D.	opanowujących	opanowujących	opanowujących	opanowujących
C.	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującym
B.	opanowujących	opanowujących	opanowujących	opanowujące
N.	opanowującymi	opanowującymi	opanowującymi	opanowującymi
Ms.	opanowujących	opanowujących	opanowujących	opanowujących

imiesłów przymiotnikowy bierny: opanowywany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	opanowywany	opanowywany	opanowywany	opanowywane	opanowywana
D.	opanowywanego	opanowywanego	opanowywanego	opanowywanego	opanowywanej
C.	opanowywanemu	opanowywanemu	opanowywanemu	opanowywanemu	opanowywanej
B.	opanowywanego	opanowywanego	opanowywany	opanowywane	opanowywaną
N.	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywaną
Ms.	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	opanowywani	opanowywani	opanowywane	opanowywane
D.	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych
C.	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym
B.	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych	opanowywane
N.	opanowywanymi	opanowywanymi	opanowywanymi	opanowywanymi
Ms.	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych

odpowiednik aspektowy: opanować

Składnia

Rz_osobowy

opanowywać

6. gniew opanowuje kogoś

Definicja

przenikać kogoś i wpływać na jego zachowanie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka

Połączenia

gorączka, zazdrość opanowuje kogoś

Cytaty

Na kilka tygodni przed egzaminami wszystkich opanowuje gorączka uczenia się, wszelkie ciche zakątki trzeba wcześniej rezerwować.

źródło: NKJP: Maciej T. Cuchra: Szkoły, Dodatek do Gazety Wyborczej, 1995-01-06

[...] im bliżej końca sezonu - tym większe emocje opanowują piłkarzy walczących o awans.

źródło: NKJP: Michał Sarosiek: Nieobliczalni, 2006

Innymi celami terapeutycznymi są: [...] uczenie opanowywania złości, nabywanie umiejętności postępowania z ujawnionymi zaburzeniami.

źródło: NKJP: Uraz i nadzieja, Dziennik Polski, 1999-11-15

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	opanowuję	opanowujemy
2 os.	opanowujesz	opanowujecie
3 os.	opanowuje	opanowują

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	opanowywałem +(e)m opanowywał	opanowywałam +(e)m opanowywała	opanowywałom +(e)m opanowywało	opanowywaliśmy +(e)śmy opanowywali	opanowywałyśmy +(e)śmy opanowywały
2 os.	opanowywałeś +(e)ś opanowywał	opanowywałaś +(e)ś opanowywała	opanowywałoś +(e)ś opanowywało	opanowywaliście +(e)ście opanowywali	opanowywałyście +(e)ście opanowywały
3 os.	opanowywał	opanowywała	opanowywało	opanowywali	opanowywały

bezosobnik: opanowywano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę opanowywał będę opanowywać	będę opanowywała będę opanowywać	będę opanowywało będę opanowywać	będziemy opanowywali będziemy opanowywać	będziemy opanowywały będziemy opanowywać
2 os.	będziesz opanowywał będziesz opanowywać	będziesz opanowywała będziesz opanowywać	będziesz opanowywało będziesz opanowywać	będziecie opanowywali będziecie opanowywać	będziecie opanowywały będziecie opanowywać
3 os.	będzie opanowywał będzie opanowywać	będzie opanowywała będzie opanowywać	będzie opanowywało będzie opanowywać	będą opanowywali będą opanowywać	będą opanowywały będą opanowywać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		opanowujmy
2 os.	opanowuj	opanowujcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	opanowywałbym bym opanowywał	opanowywałabym bym opanowywała	opanowywałobym bym opanowywało	opanowywalibyśmy byśmy opanowywali	opanowywałybyśmy byśmy opanowywały
2 os.	opanowywałbyś byś opanowywał	opanowywałabyś byś opanowywała	opanowywałobyś byś opanowywało	opanowywalibyście byście opanowywali	opanowywałybyście byście opanowywały
3 os.	opanowywałby by opanowywał	opanowywałaby by opanowywała	opanowywałoby by opanowywało	opanowywaliby by opanowywali	opanowywałyby by opanowywały

bezosobnik: opanowywano by

bezokolicznik: opanowywać

imiesłów przysłówkowy współczesny: opanowując

gerundium: opanowywanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	opanowywanie	opanowywania
D.	opanowywania	opanowywań
C.	opanowywaniu	opanowywaniom
B.	opanowywanie	opanowywania
N.	opanowywaniem	opanowywaniami
Ms.	opanowywaniu	opanowywaniach
W.	opanowywanie	opanowywania

imiesłów przymiotnikowy czynny: opanowujący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	opanowujący	opanowujący	opanowujący	opanowujące	opanowująca
D.	opanowującego	opanowującego	opanowującego	opanowującego	opanowującej
C.	opanowującemu	opanowującemu	opanowującemu	opanowującemu	opanowującej
B.	opanowującego	opanowującego	opanowujący	opanowujące	opanowującą
N.	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującą
Ms.	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	opanowujący	opanowujący	opanowujące	opanowujące
D.	opanowujących	opanowujących	opanowujących	opanowujących
C.	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującym
B.	opanowujących	opanowujących	opanowujących	opanowujące
N.	opanowującymi	opanowującymi	opanowującymi	opanowującymi
Ms.	opanowujących	opanowujących	opanowujących	opanowujących

imiesłów przymiotnikowy bierny: opanowywany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	opanowywany	opanowywany	opanowywany	opanowywane	opanowywana
D.	opanowywanego	opanowywanego	opanowywanego	opanowywanego	opanowywanej
C.	opanowywanemu	opanowywanemu	opanowywanemu	opanowywanemu	opanowywanej
B.	opanowywanego	opanowywanego	opanowywany	opanowywane	opanowywaną
N.	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywaną
Ms.	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	opanowywani	opanowywani	opanowywane	opanowywane
D.	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych
C.	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym
B.	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych	opanowywane
N.	opanowywanymi	opanowywanymi	opanowywanymi	opanowywanymi
Ms.	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych

odpowiednik aspektowy: opanować

Składnia

Rz_nieżywotny

opanowywać

KOGO

7. język obcy

Definicja

poznawać coś w takim stopniu, aby móc sprawnie wykorzystywać nabytą wiedzę lub umiejętność

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata

Relacje znaczeniowe

synonimy:

przyswajać, uczyć się

Połączenia

dziecko opanowuje coś
opanowywać język; wiedzę; sztukę czegoś, technikę czegoś, umiejętność
opanowywać szybko

Cytaty

Okazuje się jednak, że dzieci uczą się bardzo szybko i opanowują umiejętność kierowania innymi, zwłaszcza gdy daje im to poczucie bezpieczeństwa.

źródło: NKJP: Barbara Jakubowska: Jak mądrze kochać dzieci, 2001

Królowa-matka [...] nie potrzebuje tłumacza, by rozmawiać ze swymi pracownikami. Szybko opanowuje język migowy.

źródło: NKJP: Joanna Solska: Biznes na kołku, Polityka, 2006-08-05

Malował szybko, do perfekcji opanowując technikę akwareli [...].

źródło: NKJP: Zmarł Piotr Drobiecki, Dziennik Polski, 2003-09-18

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	opanowuję	opanowujemy
2 os.	opanowujesz	opanowujecie
3 os.	opanowuje	opanowują

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	opanowywałem +(e)m opanowywał	opanowywałam +(e)m opanowywała	opanowywałom +(e)m opanowywało	opanowywaliśmy +(e)śmy opanowywali	opanowywałyśmy +(e)śmy opanowywały
2 os.	opanowywałeś +(e)ś opanowywał	opanowywałaś +(e)ś opanowywała	opanowywałoś +(e)ś opanowywało	opanowywaliście +(e)ście opanowywali	opanowywałyście +(e)ście opanowywały
3 os.	opanowywał	opanowywała	opanowywało	opanowywali	opanowywały

bezosobnik: opanowywano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę opanowywał będę opanowywać	będę opanowywała będę opanowywać	będę opanowywało będę opanowywać	będziemy opanowywali będziemy opanowywać	będziemy opanowywały będziemy opanowywać
2 os.	będziesz opanowywał będziesz opanowywać	będziesz opanowywała będziesz opanowywać	będziesz opanowywało będziesz opanowywać	będziecie opanowywali będziecie opanowywać	będziecie opanowywały będziecie opanowywać
3 os.	będzie opanowywał będzie opanowywać	będzie opanowywała będzie opanowywać	będzie opanowywało będzie opanowywać	będą opanowywali będą opanowywać	będą opanowywały będą opanowywać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		opanowujmy
2 os.	opanowuj	opanowujcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	opanowywałbym bym opanowywał	opanowywałabym bym opanowywała	opanowywałobym bym opanowywało	opanowywalibyśmy byśmy opanowywali	opanowywałybyśmy byśmy opanowywały
2 os.	opanowywałbyś byś opanowywał	opanowywałabyś byś opanowywała	opanowywałobyś byś opanowywało	opanowywalibyście byście opanowywali	opanowywałybyście byście opanowywały
3 os.	opanowywałby by opanowywał	opanowywałaby by opanowywała	opanowywałoby by opanowywało	opanowywaliby by opanowywali	opanowywałyby by opanowywały

bezosobnik: opanowywano by

bezokolicznik: opanowywać

imiesłów przysłówkowy współczesny: opanowując

gerundium: opanowywanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	opanowywanie	opanowywania
D.	opanowywania	opanowywań
C.	opanowywaniu	opanowywaniom
B.	opanowywanie	opanowywania
N.	opanowywaniem	opanowywaniami
Ms.	opanowywaniu	opanowywaniach
W.	opanowywanie	opanowywania

imiesłów przymiotnikowy czynny: opanowujący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	opanowujący	opanowujący	opanowujący	opanowujące	opanowująca
D.	opanowującego	opanowującego	opanowującego	opanowującego	opanowującej
C.	opanowującemu	opanowującemu	opanowującemu	opanowującemu	opanowującej
B.	opanowującego	opanowującego	opanowujący	opanowujące	opanowującą
N.	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującą
Ms.	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	opanowujący	opanowujący	opanowujące	opanowujące
D.	opanowujących	opanowujących	opanowujących	opanowujących
C.	opanowującym	opanowującym	opanowującym	opanowującym
B.	opanowujących	opanowujących	opanowujących	opanowujące
N.	opanowującymi	opanowującymi	opanowującymi	opanowującymi
Ms.	opanowujących	opanowujących	opanowujących	opanowujących

imiesłów przymiotnikowy bierny: opanowywany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	opanowywany	opanowywany	opanowywany	opanowywane	opanowywana
D.	opanowywanego	opanowywanego	opanowywanego	opanowywanego	opanowywanej
C.	opanowywanemu	opanowywanemu	opanowywanemu	opanowywanemu	opanowywanej
B.	opanowywanego	opanowywanego	opanowywany	opanowywane	opanowywaną
N.	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywaną
Ms.	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	opanowywani	opanowywani	opanowywane	opanowywane
D.	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych
C.	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym	opanowywanym
B.	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych	opanowywane
N.	opanowywanymi	opanowywanymi	opanowywanymi	opanowywanymi
Ms.	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych	opanowywanych

odpowiednik aspektowy: opanować

Składnia

Rz_osobowy

opanowywać

Data ostatniej modyfikacji: 11.02.2011