UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

wykuć

Chronologizacja

SJPXVII, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

Zob. kuć

1. z żelaza

Definicja

wytworzyć określony przedmiot z metalu, stosując wielokrotne uderzanie ciężkim narzędziem w metal, a czasem działając także wysoką temperaturą

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

CZŁOWIEK I TECHNIKA Przemysł rzemiosło

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

uformować

Połączenia

kowal wykuł coś
wykuć broń, miecz, zbroję
wykuć w brązie, w metalu, w żelazie
wykuć z metalu, ze srebra, z żelaza
wykuć własnoręcznie
wykuty i odlany w czymś

Cytaty

	Podpatrywałem ulanowskiego kowala Zdzicha Nikolasa, czytałem fachową literaturę. W końcu sam spróbowałem wykuć broń. źródło: NKJP: (bp): Uzbroił bohaterów „Starej baśni”, Sztafeta, 2003, nr 41
	Powiedział, że odda Kasię, ale jak Wojciech wykuje dla niego bramę, która zachwyci wszystkich. źródło: NKJP: Wit Szostak: Oberki do końca świata, 2007
	- Dobrze, ruszamy za trzy dni. Kowale wykują przez ten czas resztę mieczy i tarcz, wrócą z wywiadu Polluks i Kastor. źródło: NKJP: Halina Rudnicka: Uczniowie Spartakusa, 1996
	Z metalu potrafi wykuć wszystko - świeczniki, kraty, lampy, balustrady, akcesoria liturgiczne, ale także paprocie, koty i kaczki. źródło: NKJP: Klucznik i tatrzański gazda, Gazeta Wyborcza, 1993-11-19

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	wykuję	wykujemy
2 os.	wykujesz	wykujecie
3 os.	wykuje	wykują

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	wykułem +(e)m wykuł	wykułam +(e)m wykuła	wykułom +(e)m wykuło	wykuliśmy +(e)śmy wykuli	wykułyśmy +(e)śmy wykuły
2 os.	wykułeś +(e)ś wykuł	wykułaś +(e)ś wykuła	wykułoś +(e)ś wykuło	wykuliście +(e)ście wykuli	wykułyście +(e)ście wykuły
3 os.	wykuł	wykuła	wykuło	wykuli	wykuły

bezosobnik: wykuto

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		wykujmy
2 os.	wykuj	wykujcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	wykułbym bym wykuł	wykułabym bym wykuła	wykułobym bym wykuło	wykulibyśmy byśmy wykuli	wykułybyśmy byśmy wykuły
2 os.	wykułbyś byś wykuł	wykułabyś byś wykuła	wykułobyś byś wykuło	wykulibyście byście wykuli	wykułybyście byście wykuły
3 os.	wykułby by wykuł	wykułaby by wykuła	wykułoby by wykuło	wykuliby by wykuli	wykułyby by wykuły

bezosobnik: wykuto by

bezokolicznik: wykuć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: wykuwszy

gerundium: wykucie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	wykucie	wykucia
D.	wykucia	wykuć
C.	wykuciu	wykuciom
B.	wykucie	wykucia
N.	wykuciem	wykuciami
Ms.	wykuciu	wykuciach
W.	wykucie	wykucia

imiesłów przymiotnikowy bierny: wykuty

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	wykuty	wykuty	wykuty	wykute	wykuta
D.	wykutego	wykutego	wykutego	wykutego	wykutej
C.	wykutemu	wykutemu	wykutemu	wykutemu	wykutej
B.	wykutego	wykutego	wykuty	wykute	wykutą
N.	wykutym	wykutym	wykutym	wykutym	wykutą
Ms.	wykutym	wykutym	wykutym	wykutym	wykutej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	wykuci	wykuci	wykute	wykute
D.	wykutych	wykutych	wykutych	wykutych
C.	wykutym	wykutym	wykutym	wykutym
B.	wykutych	wykutych	wykutych	wykute
N.	wykutymi	wykutymi	wykutymi	wykutymi
Ms.	wykutych	wykutych	wykutych	wykutych

odpowiedniki aspektowe: wykuwać , kuć

Składnia

Rz_osobowy

wykuć

CO + (w CZYM|z CZEGO)

2. w ścianie

Definicja

rozkruszywszy twardy materiał, wydrążyć go lub nadać mu jakiś kształt

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo czynności związane z budową

Połączenia

wykuć dziurę, grotę, grób, korytarz, otwór, pomnik, posąg, przerębel, schody, stopnie (schodów); datę, napis, nazwiska
wykuć na płycie, na ścianie
wykuć w kamieniu, w marmurze, w murze, w piaskowcu, w skale, w ścianie, w zboczu (góry)
wykuć z kamienia; z jednego kawałka czegoś
wykuć samodzielnie
kazać, potrafić wykuć

Cytaty

W połowie lat 80. [...] mudżahedini umocnili bazę, wykuli nowe korytarze [...] i zbudowali sieć bunkrów.

źródło: NKJP: Marcin Przewoźniak: Dyplomacja i wojna, Życie Warszawy, 2001, nr 30/11

Wszyscy świadkowie byli zgodni: kiedy wykuli otwór, ciała były już w środku.

źródło: NKJP: Elżbieta Hajnicz: Przekraczając światło, 1996

Najciekawszym jednak obiektem jest baptysterium wykute bezpośrednio w podłożu na planie prostokąta.

źródło: NKJP: Jan Gać: Ziemia Święta. Kulturowy przewodnik śladami Jezusa, 2009

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	wykuję	wykujemy
2 os.	wykujesz	wykujecie
3 os.	wykuje	wykują

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	wykułem +(e)m wykuł	wykułam +(e)m wykuła	wykułom +(e)m wykuło	wykuliśmy +(e)śmy wykuli	wykułyśmy +(e)śmy wykuły
2 os.	wykułeś +(e)ś wykuł	wykułaś +(e)ś wykuła	wykułoś +(e)ś wykuło	wykuliście +(e)ście wykuli	wykułyście +(e)ście wykuły
3 os.	wykuł	wykuła	wykuło	wykuli	wykuły

bezosobnik: wykuto

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		wykujmy
2 os.	wykuj	wykujcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	wykułbym bym wykuł	wykułabym bym wykuła	wykułobym bym wykuło	wykulibyśmy byśmy wykuli	wykułybyśmy byśmy wykuły
2 os.	wykułbyś byś wykuł	wykułabyś byś wykuła	wykułobyś byś wykuło	wykulibyście byście wykuli	wykułybyście byście wykuły
3 os.	wykułby by wykuł	wykułaby by wykuła	wykułoby by wykuło	wykuliby by wykuli	wykułyby by wykuły

bezosobnik: wykuto by

bezokolicznik: wykuć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: wykuwszy

gerundium: wykucie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	wykucie	wykucia
D.	wykucia	wykuć
C.	wykuciu	wykuciom
B.	wykucie	wykucia
N.	wykuciem	wykuciami
Ms.	wykuciu	wykuciach
W.	wykucie	wykucia

imiesłów przymiotnikowy bierny: wykuty

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	wykuty	wykuty	wykuty	wykute	wykuta
D.	wykutego	wykutego	wykutego	wykutego	wykutej
C.	wykutemu	wykutemu	wykutemu	wykutemu	wykutej
B.	wykutego	wykutego	wykuty	wykute	wykutą
N.	wykutym	wykutym	wykutym	wykutym	wykutą
Ms.	wykutym	wykutym	wykutym	wykutym	wykutej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	wykuci	wykuci	wykute	wykute
D.	wykutych	wykutych	wykutych	wykutych
C.	wykutym	wykutym	wykutym	wykutym
B.	wykutych	wykutych	wykutych	wykute
N.	wykutymi	wykutymi	wykutymi	wykutymi
Ms.	wykutych	wykutych	wykutych	wykutych

odpowiedniki aspektowe: wykuwać , kuć

Składnia

Rz_osobowy

wykuć

CO + (w CZYM | z CZEGO)

3. na pamięć

Definicja

pot.

nauczyć się dobrze, starając się opanować treść pamięciowo i bezrefleksyjnie, oraz wkładając w to wiele wysiłku

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	wkuć, wykuć się, wyryć
	hiperonimy:	nauczyć się

Połączenia

wykuć formułki, lekcję, materiał, regułki; wszystko
wykuć na pamięć
móc, musieć wykuć
wykuć i zapomnieć, wykuć i zdać

Cytaty

	Stanisław Kula miał się odtąd nazywać Antoni Kobiałko. Do tego każdy otrzymał kartkę z nowym życiorysem, który miał wykuć na pamięć. źródło: NKJP: Alfons Filar: Śladami tatrzańskich kurierów, 1995
	Wykuł wcale porządnie taktykę, naukę o broni, ba, nawet pogardzaną musztrę miał [...] w małym palcu. źródło: NKJP: Roman Bratny: Kolumbowie — rocznik 20, 1977
	Nowa matura ma sprawdzać nie tyle wiedzę (wykute formułki), ile jej wykorzystywanie (konkretne umiejętności). źródło: NKJP: Wojciech Staszewski: Wszyscy byli odwróceni, Gazeta Wyborcza, 1996-10-14
	Mimo tak wielu lat spędzonych w szkołach, [...] wykucia na pamięć miliona wzorów z fizyki i opanowania umiejętności obliczania pola graniastosłupa, w ogóle z tej wiedzy nie korzystasz. źródło: NKJP: Waniek Henryk: Opis podróży mistycznej z Oświęcimia do Zgorzelca 1257-1957, 1996

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	wykuję	wykujemy
2 os.	wykujesz	wykujecie
3 os.	wykuje	wykują

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	wykułem +(e)m wykuł	wykułam +(e)m wykuła	wykułom +(e)m wykuło	wykuliśmy +(e)śmy wykuli	wykułyśmy +(e)śmy wykuły
2 os.	wykułeś +(e)ś wykuł	wykułaś +(e)ś wykuła	wykułoś +(e)ś wykuło	wykuliście +(e)ście wykuli	wykułyście +(e)ście wykuły
3 os.	wykuł	wykuła	wykuło	wykuli	wykuły

bezosobnik: wykuto

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		wykujmy
2 os.	wykuj	wykujcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	wykułbym bym wykuł	wykułabym bym wykuła	wykułobym bym wykuło	wykulibyśmy byśmy wykuli	wykułybyśmy byśmy wykuły
2 os.	wykułbyś byś wykuł	wykułabyś byś wykuła	wykułobyś byś wykuło	wykulibyście byście wykuli	wykułybyście byście wykuły
3 os.	wykułby by wykuł	wykułaby by wykuła	wykułoby by wykuło	wykuliby by wykuli	wykułyby by wykuły

bezosobnik: wykuto by

bezokolicznik: wykuć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: wykuwszy

gerundium: wykucie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	wykucie	wykucia
D.	wykucia	wykuć
C.	wykuciu	wykuciom
B.	wykucie	wykucia
N.	wykuciem	wykuciami
Ms.	wykuciu	wykuciach
W.	wykucie	wykucia

imiesłów przymiotnikowy bierny: wykuty

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	wykuty	wykuty	wykuty	wykute	wykuta
D.	wykutego	wykutego	wykutego	wykutego	wykutej
C.	wykutemu	wykutemu	wykutemu	wykutemu	wykutej
B.	wykutego	wykutego	wykuty	wykute	wykutą
N.	wykutym	wykutym	wykutym	wykutym	wykutą
Ms.	wykutym	wykutym	wykutym	wykutym	wykutej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	wykuci	wykuci	wykute	wykute
D.	wykutych	wykutych	wykutych	wykutych
C.	wykutym	wykutym	wykutym	wykutym
B.	wykutych	wykutych	wykutych	wykute
N.	wykutymi	wykutymi	wykutymi	wykutymi
Ms.	wykutych	wykutych	wykutych	wykutych

odpowiednik aspektowy: wykuwać

Składnia

Rz_osobowy

wykuć

4. los

Definicja

książk.

długotrwałym wysiłkiem spowodować, że coś zaczyna istnieć lub przyjmuje określony kształt albo przebieg

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Połączenia

wykuć los
(nie) potrafić wykuć

Cytaty

Konie podkuwał, pługi przekuwał, ludzkie losy wykuwał. I była w tym złośliwość losu, bo własnego Wojciech nie potrafił wykuć.

źródło: NKJP: Wit Szostak: Oberki do końca świata, 2007

Witaj, życie! Po raz milionowy ruszam na spotkanie prawdziwego doświadczenia, by w kuźni duszy swej wykuć nie urodzone jeszcze poczucie swej rasy.

źródło: NKJP: Zygmunt Kubiak: Przestrzeń dzieł wiecznych: eseje o tradycji kultury śródziemnomorskiej, 1993

To sami Niemcy mieli wykuć zwycięstwo, a nie jacyś tam sojusznicy.

źródło: NKJP: Jerzy Besala: Czy Hitler mógł wygrać?, Polityka, 2005, nr 1

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	wykuję	wykujemy
2 os.	wykujesz	wykujecie
3 os.	wykuje	wykują

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	wykułem +(e)m wykuł	wykułam +(e)m wykuła	wykułom +(e)m wykuło	wykuliśmy +(e)śmy wykuli	wykułyśmy +(e)śmy wykuły
2 os.	wykułeś +(e)ś wykuł	wykułaś +(e)ś wykuła	wykułoś +(e)ś wykuło	wykuliście +(e)ście wykuli	wykułyście +(e)ście wykuły
3 os.	wykuł	wykuła	wykuło	wykuli	wykuły

bezosobnik: wykuto

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		wykujmy
2 os.	wykuj	wykujcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	wykułbym bym wykuł	wykułabym bym wykuła	wykułobym bym wykuło	wykulibyśmy byśmy wykuli	wykułybyśmy byśmy wykuły
2 os.	wykułbyś byś wykuł	wykułabyś byś wykuła	wykułobyś byś wykuło	wykulibyście byście wykuli	wykułybyście byście wykuły
3 os.	wykułby by wykuł	wykułaby by wykuła	wykułoby by wykuło	wykuliby by wykuli	wykułyby by wykuły

bezosobnik: wykuto by

bezokolicznik: wykuć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: wykuwszy

gerundium: wykucie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	wykucie	wykucia
D.	wykucia	wykuć
C.	wykuciu	wykuciom
B.	wykucie	wykucia
N.	wykuciem	wykuciami
Ms.	wykuciu	wykuciach
W.	wykucie	wykucia

imiesłów przymiotnikowy bierny: wykuty

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	wykuty	wykuty	wykuty	wykute	wykuta
D.	wykutego	wykutego	wykutego	wykutego	wykutej
C.	wykutemu	wykutemu	wykutemu	wykutemu	wykutej
B.	wykutego	wykutego	wykuty	wykute	wykutą
N.	wykutym	wykutym	wykutym	wykutym	wykutą
Ms.	wykutym	wykutym	wykutym	wykutym	wykutej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	wykuci	wykuci	wykute	wykute
D.	wykutych	wykutych	wykutych	wykutych
C.	wykutym	wykutym	wykutym	wykutym
B.	wykutych	wykutych	wykutych	wykute
N.	wykutymi	wykutymi	wykutymi	wykutymi
Ms.	wykutych	wykutych	wykutych	wykutych

odpowiednik aspektowy: wykuwać

Składnia

Rz_osobowy

wykuć

Frazeologizmy

ktoś wykuł na blachę coś

Data ostatniej modyfikacji: 04.03.2014