Chronologizacja
XIV w., Bor
Pochodzenie
psł. *orz-umъ 'rozumienie, pojmowanie’ > ‘rozum, umysł'
Zob. rozumieć , umieć .
1. umysł
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka
Połączenia
- ludzki; analityczny; chłodny, zimny rozum
- rozum człowieka
- rozum i serce, rozum i sumienie, rozum i wola; wiara i rozum, zmysły i rozum
- osąd, wskazania; potęga; kult, mit rozumu; wyższość rozumu nad siłą, uczuciem, wiarą...
- wiara w rozum
- sprzeczny, zgodny z rozumem
- rozum dyktuje, podpowiada coś
- odbierać komuś rozum
- ogarnąć, pojąć, poznać coś rozumem
- wierzyć w rozum
Cytaty
|
[...] Jezus-Bóg przychodzi na świat jako słabe, bezradne niemowlę. [...] Takiej tajemnicy rozum ludzki nie jest w stanie ogarnąć. źródło: NKJP: Jan Twardowski: Blisko Jezusa, 1996 |
|
|
Fale tsunami zabiły w Azji ponad ćwierć miliona ludzi. Trudno to objąć rozumem. źródło: NKJP: Sonia Raduńska: Kartki z białego zeszytu, 2008 |
|
|
[...] w swoim własnym mniemaniu byliśmy jednostkami wybitnymi, obdarzonymi ponadprzeciętnymi rozumami [...]. źródło: NKJP: Wczorajszy rozdział, Akant, 2009-01 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | rozum |
rozumy |
|
| D. | rozumu |
rozumów |
|
| C. | rozumowi |
rozumom |
|
| B. | rozum |
rozumy |
|
| N. | rozumem |
rozumami |
|
| Ms. | rozumie |
rozumach |
|
| W. | rozumie |
rozumy |
2. rozsądek
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka cechy charakteru, temperamentu, zdolności i umiejętności
Połączenia
- swój, własny; prosty, trzeźwy, zdrowy rozum
- rozum i doświadczenie; spryt i rozum
- nabrać, nauczyć się rozumu
- mieć; odzyskać, stracić rozum
- wykazać się; (nie) grzeszyć rozumem
Cytaty
|
[...] podrośnie, nabierze rozumu i zrozumie, że w naszych czasach człowiek bez wykształcenia jest jak kaleka [...]. źródło: NKJP: Jerzy Andrzejewski: Apelacja, 1968 |
|
|
Może i ja nie jestem zbyt bystry, ale swój rozum mam i widzę, że to nie jest prawdziwy powód. źródło: NKJP: Dariusz Banek: Samo życie. Odcinek 238, 2010 |
|
|
Kropa - to całodobowe tornado leżało teraz potulnie w koszu na tylnym siedzeniu, jakby przeczuwając swym psim rozumem, że trzeba być cicho, bo państwo mają poważny kłopot. źródło: NKJP: Zbigniew Górniak: Siostra i byk, 2009 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | rozum |
rozumy |
|
| D. | rozumu |
rozumów |
|
| C. | rozumowi |
rozumom |
|
| B. | rozum |
rozumy |
|
| N. | rozumem |
rozumami |
|
| Ms. | rozumie |
rozumach |
|
| W. | rozumie |
rozumy |
Inne uwagi
Zwykle lp