Chronologizacja
1. o nodze
Definicja
Pochodzenie
psł. *bolěti, *boljǫ 'cierpieć, być chorym; sprawiać ból, cierpienie'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie przyczyny, objawy i skutki chorób
Połączenia
- brzuch, głowa, kolano, noga boli
Cytaty
Noga bolała mnie coraz bardziej. Zgłosiłem się do kliniki i przyjęli mnie na oddział. źródło: NKJP: Barbara Sadłowska: Przegrał z bólem, Gazeta Poznańska, 2005-02-26 |
|
Wroński wrócił do domu roztrzęsiony, z bolącą głową i głodny. źródło: NKJP: Krystyna Jagiełło: Dziedzice bezprawnej wolności, 2007 |
|
Błaga pan te palce, ściska, siłą próbuje zginać, a one jakby martwe. Niechby najgorzej bolały, niechby nie do wytrzymania bolały, niechby rwały, piekły, kłuły, ale niechby się zginały. źródło: NKJP: Wiesław Myśliwski: Traktat o łuskaniu fasoli, 2007 |
|
Konie kilometrami pędziły równym kłusem, a oczy bolały od olśniewającej bieli śniegu. źródło: NKJP: Krystyna Uniechowska: Apokryf wenecki, 2004 |
|
Rozczarowanie boli tym bardziej, im mocniej się wierzyło. Niestety. źródło: NKJP: Ewa Białołęcka: Tkacz iluzji, 2004 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: niedokonany
Tryb oznajmujący
Czas teraźniejszy
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
1 os. |
bolę |
bolimy |
|||
2 os. |
bolisz |
bolicie |
|||
3 os. |
boli |
bolą |
Czas przeszły
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
m | ż | n | mo | -mo | |
1 os. |
bolałem +(e)m bolał |
bolałam +(e)m bolała |
bolałom +(e)m bolało |
boleliśmy +(e)śmy boleli |
bolałyśmy +(e)śmy bolały |
2 os. |
bolałeś +(e)ś bolał |
bolałaś +(e)ś bolała |
bolałoś +(e)ś bolało |
boleliście +(e)ście boleli |
bolałyście +(e)ście bolały |
3 os. |
bolał |
bolała |
bolało |
boleli |
bolały |
bezosobnik: bolano
Czas przyszły
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
m | ż | n | mo | -mo | |
1 os. |
będę bolał będę boleć |
będę bolała będę boleć |
będę bolało będę boleć |
będziemy boleli będziemy boleć |
będziemy bolały będziemy boleć |
2 os. |
będziesz bolał będziesz boleć |
będziesz bolała będziesz boleć |
będziesz bolało będziesz boleć |
będziecie boleli będziecie boleć |
będziecie bolały będziecie boleć |
3 os. |
będzie bolał będzie boleć |
będzie bolała będzie boleć |
będzie bolało będzie boleć |
będą boleli będą boleć |
będą bolały będą boleć |
Tryb rozkazujący
liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
---|---|---|
1 os. |
bólmy |
|
2 os. |
ból |
bólcie |
Tryb warunkowy
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
m | ż | n | mo | -mo | |
1 os. |
bolałbym bym bolał |
bolałabym bym bolała |
bolałobym bym bolało |
bolelibyśmy byśmy boleli |
bolałybyśmy byśmy bolały |
2 os. |
bolałbyś byś bolał |
bolałabyś byś bolała |
bolałobyś byś bolało |
bolelibyście byście boleli |
bolałybyście byście bolały |
3 os. |
bolałby by bolał |
bolałaby by bolała |
bolałoby by bolało |
boleliby by boleli |
bolałyby by bolały |
bezosobnik: bolano by
bezokolicznik: boleć
imiesłów przysłówkowy współczesny:
boląc
gerundium: bolenie
rodzaj gramatyczny: ndk
liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
---|---|---|
M. | bolenie |
bolenia |
D. | bolenia |
boleń |
C. | boleniu |
boleniom |
B. | bolenie |
bolenia |
N. | boleniem |
boleniami |
Ms. | boleniu |
boleniach |
W. | bolenie |
bolenia |
imiesłów przymiotnikowy czynny: bolący
liczba pojedyncza | |||||
---|---|---|---|---|---|
m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
M. | bolący |
bolący |
bolący |
bolące |
boląca |
D. | bolącego |
bolącego |
bolącego |
bolącego |
bolącej |
C. | bolącemu |
bolącemu |
bolącemu |
bolącemu |
bolącej |
B. | bolącego |
bolącego |
bolący |
bolące |
bolącą |
N. | bolącym |
bolącym |
bolącym |
bolącym |
bolącą |
Ms. | bolącym |
bolącym |
bolącym |
bolącym |
bolącej |
liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|
p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
M. | bolący |
bolący |
bolące |
bolące |
D. | bolących |
bolących |
bolących |
bolących |
C. | bolącym |
bolącym |
bolącym |
bolącym |
B. | bolących |
bolących |
bolących |
bolące |
N. | bolącymi |
bolącymi |
bolącymi |
bolącymi |
Ms. | bolących |
bolących |
bolących |
bolących |
Inne uwagi
Używane są tylko formy 3 os. lp i lm
Składnia
Rznieżywotny | + | boleć | + |
KOGO
|
2. nad stratą
Definicja
Pochodzenie
psł. *bolěti, bolějǫ 'doznawać bólu, cierpieć, chorować; marwić się, troszczyć się'
Forma prasłowiańska jest czasownikiem odrzeczownikowym od psł. *bolь 'cierpienie' (Bor); zob. ból
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia
Relacje znaczeniowe
synonimy: | ubolewać | |
hiperonimy: | martwić się |
Połączenia
- boleć nad czyimś losem, nad stratą czegoś, nad czyjąś śmiercią
Cytaty
Futbolowi kibice w Oświęcimiu boleją nad losem najstarszego klubu w mieście. Piłkarze Soły znajdują się na głębokim dnie V ligi wadowickiej. źródło: NKJP: Andrzej Rzycki: Wsteczny nurt Soły, Gazeta Krakowska, 2002-09-19 |
|
Obok katedry wznosił się zamek, pamiętający czasy Piastów i Jagiellonów. [...] Powszechnie bolano nad jego stanem. źródło: NKJP: Michał Rożek: Symbolika i magia Krakowa, 2000 |
|
Jan Paweł II szczególnie boleje nad uzależnioną młodzieżą, ponieważ młodość jest czasem otwierania się na życie, czasem wielkich ideałów, szczerej i ofiarnej miłości. źródło: WSJP: Duszpasterska posługa wśród narkomanów , 1998, prasa |
|
- Ach, wielce szanowny doktorze Hohenheim - zaczął z udaną troską w głosie - jakże boleję nad tym, co się stało. Wskutek niedbalstwa tego oto nicponia - huknął na swego pomocnika - niektóre moje zioła były źle przechowywane i uległy częściowemu zepsuciu. źródło: WSJP: Wacław Gołembowicz: Wędrowiec , 1963 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: niedokonany
Tryb oznajmujący
Czas teraźniejszy
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
1 os. |
boleję |
bolejemy |
|||
2 os. |
bolejesz |
bolejecie |
|||
3 os. |
boleje |
boleją |
Czas przeszły
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
m | ż | n | mo | -mo | |
1 os. |
bolałem +(e)m bolał |
bolałam +(e)m bolała |
bolałom +(e)m bolało |
boleliśmy +(e)śmy boleli |
bolałyśmy +(e)śmy bolały |
2 os. |
bolałeś +(e)ś bolał |
bolałaś +(e)ś bolała |
bolałoś +(e)ś bolało |
boleliście +(e)ście boleli |
bolałyście +(e)ście bolały |
3 os. |
bolał |
bolała |
bolało |
boleli |
bolały |
bezosobnik: bolano
Czas przyszły
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
m | ż | n | mo | -mo | |
1 os. |
będę bolał będę boleć |
będę bolała będę boleć |
będę bolało będę boleć |
będziemy boleli będziemy boleć |
będziemy bolały będziemy boleć |
2 os. |
będziesz bolał będziesz boleć |
będziesz bolała będziesz boleć |
będziesz bolało będziesz boleć |
będziecie boleli będziecie boleć |
będziecie bolały będziecie boleć |
3 os. |
będzie bolał będzie boleć |
będzie bolała będzie boleć |
będzie bolało będzie boleć |
będą boleli będą boleć |
będą bolały będą boleć |
Tryb rozkazujący
liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
---|---|---|
1 os. |
bolejmy |
|
2 os. |
bolej |
bolejcie |
Tryb warunkowy
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
m | ż | n | mo | -mo | |
1 os. |
bolałbym bym bolał |
bolałabym bym bolała |
bolałobym bym bolało |
bolelibyśmy byśmy boleli |
bolałybyśmy byśmy bolały |
2 os. |
bolałbyś byś bolał |
bolałabyś byś bolała |
bolałobyś byś bolało |
bolelibyście byście boleli |
bolałybyście byście bolały |
3 os. |
bolałby by bolał |
bolałaby by bolała |
bolałoby by bolało |
boleliby by boleli |
bolałyby by bolały |
bezosobnik: bolano by
bezokolicznik: boleć
imiesłów przysłówkowy współczesny:
bolejąc
gerundium: bolenie
rodzaj gramatyczny: ndk
liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
---|---|---|
M. | bolenie |
bolenia |
D. | bolenia |
boleń |
C. | boleniu |
boleniom |
B. | bolenie |
bolenia |
N. | boleniem |
boleniami |
Ms. | boleniu |
boleniach |
W. | bolenie |
bolenia |
imiesłów przymiotnikowy czynny: bolejący
liczba pojedyncza | |||||
---|---|---|---|---|---|
m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
M. | bolejący |
bolejący |
bolejący |
bolejące |
bolejąca |
D. | bolejącego |
bolejącego |
bolejącego |
bolejącego |
bolejącej |
C. | bolejącemu |
bolejącemu |
bolejącemu |
bolejącemu |
bolejącej |
B. | bolejącego |
bolejącego |
bolejący |
bolejące |
bolejącą |
N. | bolejącym |
bolejącym |
bolejącym |
bolejącym |
bolejącą |
Ms. | bolejącym |
bolejącym |
bolejącym |
bolejącym |
bolejącej |
liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|
p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
M. | bolejący |
bolejący |
bolejące |
bolejące |
D. | bolejących |
bolejących |
bolejących |
bolejących |
C. | bolejącym |
bolejącym |
bolejącym |
bolejącym |
B. | bolejących |
bolejących |
bolejących |
bolejące |
N. | bolejącymi |
bolejącymi |
bolejącymi |
bolejącymi |
Ms. | bolejących |
bolejących |
bolejących |
bolejących |
Składnia
Rzosobowy | + | boleć | + |
nad KIM/CZYM
|
Rzosobowy | + | boleć | + |
ZDANIE PYTAJNOZALEŻNE
|