UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

zatykać

Chronologizacja

2 połowa XV w., SStp

Pochodzenie

ogsł. *zatykati

Zob. tykać (poza niezwiązanymi etymologicznie polami ‘wydawać miarowy dźwięk’ oraz ‘mówić do kogoś na ty’), tkać

1. otwór

Definicja

wkładać coś w jakiś otwór, uniemożliwiając dostęp do niego lub przepływ czegoś przez niego

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii

Relacje znaczeniowe

synonimy:

zaślepiać

Połączenia

kurz zatyka (gardło, nos)
zatykać dziury, nos, otwory, rury, usta, uszy
zatykać coś dłonią, korkiem, palcami, papierem, rękami, szmatami, watą

Cytaty

	Posadzka mocno zakurzona, pył unosi się w powietrzu, zatyka płuca. źródło: NKJP: Tadeusz Skutnik: Odbicia, Dziennik Bałtycki, 1999-05-14
	Dawniej panował przesąd, że kosmetyk ten zatyka pory i uniemożliwia skórze twarzy oddychanie. źródło: NKJP: aha: Perfekcyjny makijaż, Trybuna Śląska, 2002-11-26
	Jak tylko był huk, zatykała sobie uszy palcami. źródło: NKJP: Miron Białoszewski: Pamiętnik z Powstania Warszawskiego, 1984
	Przed ułożeniem się do snu, który [...] może trwać nawet do maja, niedźwiedź starannie zatyka otwór wejściowy gałęziami i ubitym śniegiem. źródło: NKJP: Sławomir Orlicki: Wielkie spanie w planie, Dziennik Łódzki, 2006-10-06

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zatykam	zatykamy
2 os.	zatykasz	zatykacie
3 os.	zatyka	zatykają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zatykałem +(e)m zatykał	zatykałam +(e)m zatykała	zatykałom +(e)m zatykało	zatykaliśmy +(e)śmy zatykali	zatykałyśmy +(e)śmy zatykały
2 os.	zatykałeś +(e)ś zatykał	zatykałaś +(e)ś zatykała	zatykałoś +(e)ś zatykało	zatykaliście +(e)ście zatykali	zatykałyście +(e)ście zatykały
3 os.	zatykał	zatykała	zatykało	zatykali	zatykały

bezosobnik: zatykano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę zatykał będę zatykać	będę zatykała będę zatykać	będę zatykało będę zatykać	będziemy zatykali będziemy zatykać	będziemy zatykały będziemy zatykać
2 os.	będziesz zatykał będziesz zatykać	będziesz zatykała będziesz zatykać	będziesz zatykało będziesz zatykać	będziecie zatykali będziecie zatykać	będziecie zatykały będziecie zatykać
3 os.	będzie zatykał będzie zatykać	będzie zatykała będzie zatykać	będzie zatykało będzie zatykać	będą zatykali będą zatykać	będą zatykały będą zatykać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zatykajmy
2 os.	zatykaj	zatykajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zatykałbym bym zatykał	zatykałabym bym zatykała	zatykałobym bym zatykało	zatykalibyśmy byśmy zatykali	zatykałybyśmy byśmy zatykały
2 os.	zatykałbyś byś zatykał	zatykałabyś byś zatykała	zatykałobyś byś zatykało	zatykalibyście byście zatykali	zatykałybyście byście zatykały
3 os.	zatykałby by zatykał	zatykałaby by zatykała	zatykałoby by zatykało	zatykaliby by zatykali	zatykałyby by zatykały

bezosobnik: zatykano by

bezokolicznik: zatykać

imiesłów przysłówkowy współczesny: zatykając

gerundium: zatykanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zatykanie	zatykania
D.	zatykania	zatykań
C.	zatykaniu	zatykaniom
B.	zatykanie	zatykania
N.	zatykaniem	zatykaniami
Ms.	zatykaniu	zatykaniach
W.	zatykanie	zatykania

imiesłów przymiotnikowy czynny: zatykający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	zatykający	zatykający	zatykający	zatykające	zatykająca
D.	zatykającego	zatykającego	zatykającego	zatykającego	zatykającej
C.	zatykającemu	zatykającemu	zatykającemu	zatykającemu	zatykającej
B.	zatykającego	zatykającego	zatykający	zatykające	zatykającą
N.	zatykającym	zatykającym	zatykającym	zatykającym	zatykającą
Ms.	zatykającym	zatykającym	zatykającym	zatykającym	zatykającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	zatykający	zatykający	zatykające	zatykające
D.	zatykających	zatykających	zatykających	zatykających
C.	zatykającym	zatykającym	zatykającym	zatykającym
B.	zatykających	zatykających	zatykających	zatykające
N.	zatykającymi	zatykającymi	zatykającymi	zatykającymi
Ms.	zatykających	zatykających	zatykających	zatykających

imiesłów przymiotnikowy bierny: zatykany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	zatykany	zatykany	zatykany	zatykane	zatykana
D.	zatykanego	zatykanego	zatykanego	zatykanego	zatykanej
C.	zatykanemu	zatykanemu	zatykanemu	zatykanemu	zatykanej
B.	zatykanego	zatykanego	zatykany	zatykane	zatykaną
N.	zatykanym	zatykanym	zatykanym	zatykanym	zatykaną
Ms.	zatykanym	zatykanym	zatykanym	zatykanym	zatykanej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	zatykani	zatykani	zatykane	zatykane
D.	zatykanych	zatykanych	zatykanych	zatykanych
C.	zatykanym	zatykanym	zatykanym	zatykanym
B.	zatykanych	zatykanych	zatykanych	zatykane
N.	zatykanymi	zatykanymi	zatykanymi	zatykanymi
Ms.	zatykanych	zatykanych	zatykanych	zatykanych

odpowiednik aspektowy: zatkać

Składnia

zatykać

CO + (CZYM)

2. kogoś

Definicja

pot.

tracić nagle zdolność mówienia, oddech lub siły

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język mówienie

Połączenia

zatyka kogoś od duchoty, od smrodu
zatyka kogoś z oburzenia, z wrażenia, ze zdumienia, ze szczęścia

Cytaty

Ryszard prowadzi nas w stronę kompleksu World Trade Center. Wchodzimy do jednego z budynków, a mnie lekko zatyka z wrażenia. Ogromny przeszklony hol, z marmurowymi podłogami i schodami, i rosnące tu kilkudziesięciometrowe efektowne palmy.

źródło: NKJP: Krystyna Chwedeńczuk: Nie płącz, Ameryko, Wieści Podwarszawskie, 2001-09-23

Pozamykane szczelnie okna, aż zatykało od duchoty.

źródło: NKJP: Marek Nowakowski: Gdzie jest droga na walne?, 1997

Blok o mieszkaniach poupychanych ciasno jak komórki w plastrze miodu [...]. Ewę zatykało od smrodu kapusty, brudu i kocich szczyn. Wstrzymała oddech i nacisnęła guzik dzwonka.

źródło: NKJP: Joanna Szymczyk: Ewa i złoty kot, 2004

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

zatyka

Czas przeszły

zatykało

Tryb rozkazujący

niech zatyka

Tryb warunkowy

Czas teraźniejszy

zatykałoby

Czas przeszły

byłoby zatykało

bezokolicznik: zatykać

odpowiednik aspektowy: zatkać

Składnia

zatykać

KOGO

Frazeologizmy

coś zapiera oddech
coś zatyka dech
coś zatyka dech w piersiach
coś zatyka oddech
ktoś zamyka usta komuś
ktoś zatyka uszy na coś

Data ostatniej modyfikacji: 31.07.2018