UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

dyktować

Chronologizacja

SKN, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

łac. dictāre 'zalecać, dyktować'

1. mówić

Definicja

mówić lub czytać coś głośno, oddzielając słowa lub grupy słów, aby ktoś inny mógł je zapisać lub fragmentami kolejno powtórzyć

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język mówienie

Połączenia

dyktować list, słowa czegoś, tekst czegoś
dyktować maszynistce, sekretarzowi
dyktować głośno, wyraźnie

Cytaty

Z początku Helusia dyktowała listy, potem pisała je własnoręcznie.

źródło: NKJP: Hanna Krall: Ta z Hamburga, Gazeta Wyborcza, 1992-01-25

Zachęcił mnie dodatkowo poeta Wirpsza następującym tekstem: Siadaj i pisz pamiętniki; nie dyktuj, bo nie masz ich komu już dyktować.

źródło: NKJP: Tadeusz Zimecki: Ja, Franek... , 2001

Na szczęście przysięgę dyktuje ksiądz i tylko się ją powtarza.

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	dyktuję	dyktujemy
2 os.	dyktujesz	dyktujecie
3 os.	dyktuje	dyktują

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dyktowałem +(e)m dyktował	dyktowałam +(e)m dyktowała	dyktowałom +(e)m dyktowało	dyktowaliśmy +(e)śmy dyktowali	dyktowałyśmy +(e)śmy dyktowały
2 os.	dyktowałeś +(e)ś dyktował	dyktowałaś +(e)ś dyktowała	dyktowałoś +(e)ś dyktowało	dyktowaliście +(e)ście dyktowali	dyktowałyście +(e)ście dyktowały
3 os.	dyktował	dyktowała	dyktowało	dyktowali	dyktowały

bezosobnik: dyktowano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę dyktował będę dyktować	będę dyktowała będę dyktować	będę dyktowało będę dyktować	będziemy dyktowali będziemy dyktować	będziemy dyktowały będziemy dyktować
2 os.	będziesz dyktował będziesz dyktować	będziesz dyktowała będziesz dyktować	będziesz dyktowało będziesz dyktować	będziecie dyktowali będziecie dyktować	będziecie dyktowały będziecie dyktować
3 os.	będzie dyktował będzie dyktować	będzie dyktowała będzie dyktować	będzie dyktowało będzie dyktować	będą dyktowali będą dyktować	będą dyktowały będą dyktować

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		dyktujmy
2 os.	dyktuj	dyktujcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dyktowałbym bym dyktował	dyktowałabym bym dyktowała	dyktowałobym bym dyktowało	dyktowalibyśmy byśmy dyktowali	dyktowałybyśmy byśmy dyktowały
2 os.	dyktowałbyś byś dyktował	dyktowałabyś byś dyktowała	dyktowałobyś byś dyktowało	dyktowalibyście byście dyktowali	dyktowałybyście byście dyktowały
3 os.	dyktowałby by dyktował	dyktowałaby by dyktowała	dyktowałoby by dyktowało	dyktowaliby by dyktowali	dyktowałyby by dyktowały

bezosobnik: dyktowano by

bezokolicznik: dyktować

imiesłów przysłówkowy współczesny: dyktując

gerundium: dyktowanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	dyktowanie	dyktowania
D.	dyktowania	dyktowań
C.	dyktowaniu	dyktowaniom
B.	dyktowanie	dyktowania
N.	dyktowaniem	dyktowaniami
Ms.	dyktowaniu	dyktowaniach
W.	dyktowanie	dyktowania

imiesłów przymiotnikowy czynny: dyktujący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dyktujący	dyktujący	dyktujący	dyktujące	dyktująca
D.	dyktującego	dyktującego	dyktującego	dyktującego	dyktującej
C.	dyktującemu	dyktującemu	dyktującemu	dyktującemu	dyktującej
B.	dyktującego	dyktującego	dyktujący	dyktujące	dyktującą
N.	dyktującym	dyktującym	dyktującym	dyktującym	dyktującą
Ms.	dyktującym	dyktującym	dyktującym	dyktującym	dyktującej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dyktujący	dyktujący	dyktujące	dyktujące
D.	dyktujących	dyktujących	dyktujących	dyktujących
C.	dyktującym	dyktującym	dyktującym	dyktującym
B.	dyktujących	dyktujących	dyktujących	dyktujące
N.	dyktującymi	dyktującymi	dyktującymi	dyktującymi
Ms.	dyktujących	dyktujących	dyktujących	dyktujących

imiesłów przymiotnikowy bierny: dyktowany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dyktowany	dyktowany	dyktowany	dyktowane	dyktowana
D.	dyktowanego	dyktowanego	dyktowanego	dyktowanego	dyktowanej
C.	dyktowanemu	dyktowanemu	dyktowanemu	dyktowanemu	dyktowanej
B.	dyktowanego	dyktowanego	dyktowany	dyktowane	dyktowaną
N.	dyktowanym	dyktowanym	dyktowanym	dyktowanym	dyktowaną
Ms.	dyktowanym	dyktowanym	dyktowanym	dyktowanym	dyktowanej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dyktowani	dyktowani	dyktowane	dyktowane
D.	dyktowanych	dyktowanych	dyktowanych	dyktowanych
C.	dyktowanym	dyktowanym	dyktowanym	dyktowanym
B.	dyktowanych	dyktowanych	dyktowanych	dyktowane
N.	dyktowanymi	dyktowanymi	dyktowanymi	dyktowanymi
Ms.	dyktowanych	dyktowanych	dyktowanych	dyktowanych

odpowiednik aspektowy: podyktować

Składnia

Rz_osobowy

dyktować

(KOMU) + CO

2. podpowiadać

Definicja

podpowiadać, jakiego dokonać wyboru

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Połączenia

dyktuje doświadczenie, rozsądek, rozum, serce

Cytaty

Wciąż mi nie odpowiedziałaś, czy przyjmujesz moje oświadczyny - zaczął Borys. - Bo nie wiem, co odpowiedzieć. - Co ci serce dyktuje, najdroższa. - Wiem, co mi serce dyktuje - odrzekła - ale rozum dyktuje mi co innego.

źródło: NKJP: Maria Nurowska: Dwie Miłości, 2008

Nie wiem, jak się zachować wobec tej ustawy, bo z jednej strony serce mi dyktuje, żeby ją poprzeć, ale z drugiej strony uważam, że jest to niesprawiedliwość dziejowa, iż ogranicza się to tylko do jednej grupy i nie załatwia się tego kompleksowo.

źródło: NKJP: Sprawozdanie z 84. posiedzenia Senatu RP, 4. kadencja

Postępujcie w życiu tak, jak wam dyktuje zdrowy rozsądek!

źródło: NKJP: Jerzy Stawiński: Piszczyk, 1997

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	dyktuję	dyktujemy
2 os.	dyktujesz	dyktujecie
3 os.	dyktuje	dyktują

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dyktowałem +(e)m dyktował	dyktowałam +(e)m dyktowała	dyktowałom +(e)m dyktowało	dyktowaliśmy +(e)śmy dyktowali	dyktowałyśmy +(e)śmy dyktowały
2 os.	dyktowałeś +(e)ś dyktował	dyktowałaś +(e)ś dyktowała	dyktowałoś +(e)ś dyktowało	dyktowaliście +(e)ście dyktowali	dyktowałyście +(e)ście dyktowały
3 os.	dyktował	dyktowała	dyktowało	dyktowali	dyktowały

bezosobnik: dyktowano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę dyktował będę dyktować	będę dyktowała będę dyktować	będę dyktowało będę dyktować	będziemy dyktowali będziemy dyktować	będziemy dyktowały będziemy dyktować
2 os.	będziesz dyktował będziesz dyktować	będziesz dyktowała będziesz dyktować	będziesz dyktowało będziesz dyktować	będziecie dyktowali będziecie dyktować	będziecie dyktowały będziecie dyktować
3 os.	będzie dyktował będzie dyktować	będzie dyktowała będzie dyktować	będzie dyktowało będzie dyktować	będą dyktowali będą dyktować	będą dyktowały będą dyktować

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		dyktujmy
2 os.	dyktuj	dyktujcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dyktowałbym bym dyktował	dyktowałabym bym dyktowała	dyktowałobym bym dyktowało	dyktowalibyśmy byśmy dyktowali	dyktowałybyśmy byśmy dyktowały
2 os.	dyktowałbyś byś dyktował	dyktowałabyś byś dyktowała	dyktowałobyś byś dyktowało	dyktowalibyście byście dyktowali	dyktowałybyście byście dyktowały
3 os.	dyktowałby by dyktował	dyktowałaby by dyktowała	dyktowałoby by dyktowało	dyktowaliby by dyktowali	dyktowałyby by dyktowały

bezosobnik: dyktowano by

bezokolicznik: dyktować

imiesłów przysłówkowy współczesny: dyktując

gerundium: dyktowanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	dyktowanie	dyktowania
D.	dyktowania	dyktowań
C.	dyktowaniu	dyktowaniom
B.	dyktowanie	dyktowania
N.	dyktowaniem	dyktowaniami
Ms.	dyktowaniu	dyktowaniach
W.	dyktowanie	dyktowania

imiesłów przymiotnikowy czynny: dyktujący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dyktujący	dyktujący	dyktujący	dyktujące	dyktująca
D.	dyktującego	dyktującego	dyktującego	dyktującego	dyktującej
C.	dyktującemu	dyktującemu	dyktującemu	dyktującemu	dyktującej
B.	dyktującego	dyktującego	dyktujący	dyktujące	dyktującą
N.	dyktującym	dyktującym	dyktującym	dyktującym	dyktującą
Ms.	dyktującym	dyktującym	dyktującym	dyktującym	dyktującej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dyktujący	dyktujący	dyktujące	dyktujące
D.	dyktujących	dyktujących	dyktujących	dyktujących
C.	dyktującym	dyktującym	dyktującym	dyktującym
B.	dyktujących	dyktujących	dyktujących	dyktujące
N.	dyktującymi	dyktującymi	dyktującymi	dyktującymi
Ms.	dyktujących	dyktujących	dyktujących	dyktujących

imiesłów przymiotnikowy bierny: dyktowany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dyktowany	dyktowany	dyktowany	dyktowane	dyktowana
D.	dyktowanego	dyktowanego	dyktowanego	dyktowanego	dyktowanej
C.	dyktowanemu	dyktowanemu	dyktowanemu	dyktowanemu	dyktowanej
B.	dyktowanego	dyktowanego	dyktowany	dyktowane	dyktowaną
N.	dyktowanym	dyktowanym	dyktowanym	dyktowanym	dyktowaną
Ms.	dyktowanym	dyktowanym	dyktowanym	dyktowanym	dyktowanej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dyktowani	dyktowani	dyktowane	dyktowane
D.	dyktowanych	dyktowanych	dyktowanych	dyktowanych
C.	dyktowanym	dyktowanym	dyktowanym	dyktowanym
B.	dyktowanych	dyktowanych	dyktowanych	dyktowane
N.	dyktowanymi	dyktowanymi	dyktowanymi	dyktowanymi
Ms.	dyktowanych	dyktowanych	dyktowanych	dyktowanych

odpowiednik aspektowy: podyktować

Składnia

Rz_nieżywotny	+	dyktować	+	(KOMU) + CO
Rz_nieżywotny	+	dyktować	+	(KOMU) + żeby ZDANIE \| że ZDANIE

3. narzucać komuś

Definicja

narzucać coś komuś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne

Relacje znaczeniowe

synonimy:

narzucać

Połączenia

kierownik, pracodawca; Chiny, Japonia, Francja, Stany Zjednoczone, Unia Europejska dyktuje
dyktować jakieś zachowanie; ceny, stawki; modę, style, trendy

Cytaty

	Smarkacz dyktuje dorosłej osobie, co ona ma robić! - Ja niczego pani nie dyktuję. Ja tylko jak na razie bardzo grzecznie panią proszę, żeby pani wróciła po odbiór za godzinę. źródło: NKJP: Tomek Tryzna: Idź kochaj i niech ci nie pomoże żadna na ziemi rzecz, 2010
	Zanim wysokość opłat została określona we wspomnianej wcześniej ustawie, zdarzały się przypadki dyktowania pacjentom bardzo wysokich, wręcz zaporowych cen za sporządzenie zwykłej kserokopii. źródło: NKJP: Agnieszka Grzelak: Jakie są zasady korzystania z dokumentacji medycznej, Dziennik Zachodni, 2010-08-18
	Faina niewątpliwie odznaczała się silniejszym charakterem niż jej mąż - intelektualista, i nic dziwnego, że to ona zadecydowała o ich wspólnej przyszłości i dyktowała styl domowego życia. źródło: NKJP: Janina Kumaniecka: Saga rodu Słonimskich, 2003
	- Zarzuca się nam, że Kościół ingeruje w życie polityczne, że dyktuje, kto ma na kogo głosować. A my nic nie robimy. źródło: NKJP: Agnieszka Sopińska, Robert Mazurek: Proszę nie używać słowa beton, 1998

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	dyktuję	dyktujemy
2 os.	dyktujesz	dyktujecie
3 os.	dyktuje	dyktują

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dyktowałem +(e)m dyktował	dyktowałam +(e)m dyktowała	dyktowałom +(e)m dyktowało	dyktowaliśmy +(e)śmy dyktowali	dyktowałyśmy +(e)śmy dyktowały
2 os.	dyktowałeś +(e)ś dyktował	dyktowałaś +(e)ś dyktowała	dyktowałoś +(e)ś dyktowało	dyktowaliście +(e)ście dyktowali	dyktowałyście +(e)ście dyktowały
3 os.	dyktował	dyktowała	dyktowało	dyktowali	dyktowały

bezosobnik: dyktowano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę dyktował będę dyktować	będę dyktowała będę dyktować	będę dyktowało będę dyktować	będziemy dyktowali będziemy dyktować	będziemy dyktowały będziemy dyktować
2 os.	będziesz dyktował będziesz dyktować	będziesz dyktowała będziesz dyktować	będziesz dyktowało będziesz dyktować	będziecie dyktowali będziecie dyktować	będziecie dyktowały będziecie dyktować
3 os.	będzie dyktował będzie dyktować	będzie dyktowała będzie dyktować	będzie dyktowało będzie dyktować	będą dyktowali będą dyktować	będą dyktowały będą dyktować

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		dyktujmy
2 os.	dyktuj	dyktujcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dyktowałbym bym dyktował	dyktowałabym bym dyktowała	dyktowałobym bym dyktowało	dyktowalibyśmy byśmy dyktowali	dyktowałybyśmy byśmy dyktowały
2 os.	dyktowałbyś byś dyktował	dyktowałabyś byś dyktowała	dyktowałobyś byś dyktowało	dyktowalibyście byście dyktowali	dyktowałybyście byście dyktowały
3 os.	dyktowałby by dyktował	dyktowałaby by dyktowała	dyktowałoby by dyktowało	dyktowaliby by dyktowali	dyktowałyby by dyktowały

bezosobnik: dyktowano by

bezokolicznik: dyktować

imiesłów przysłówkowy współczesny: dyktując

gerundium: dyktowanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	dyktowanie	dyktowania
D.	dyktowania	dyktowań
C.	dyktowaniu	dyktowaniom
B.	dyktowanie	dyktowania
N.	dyktowaniem	dyktowaniami
Ms.	dyktowaniu	dyktowaniach
W.	dyktowanie	dyktowania

imiesłów przymiotnikowy czynny: dyktujący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dyktujący	dyktujący	dyktujący	dyktujące	dyktująca
D.	dyktującego	dyktującego	dyktującego	dyktującego	dyktującej
C.	dyktującemu	dyktującemu	dyktującemu	dyktującemu	dyktującej
B.	dyktującego	dyktującego	dyktujący	dyktujące	dyktującą
N.	dyktującym	dyktującym	dyktującym	dyktującym	dyktującą
Ms.	dyktującym	dyktującym	dyktującym	dyktującym	dyktującej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dyktujący	dyktujący	dyktujące	dyktujące
D.	dyktujących	dyktujących	dyktujących	dyktujących
C.	dyktującym	dyktującym	dyktującym	dyktującym
B.	dyktujących	dyktujących	dyktujących	dyktujące
N.	dyktującymi	dyktującymi	dyktującymi	dyktującymi
Ms.	dyktujących	dyktujących	dyktujących	dyktujących

imiesłów przymiotnikowy bierny: dyktowany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dyktowany	dyktowany	dyktowany	dyktowane	dyktowana
D.	dyktowanego	dyktowanego	dyktowanego	dyktowanego	dyktowanej
C.	dyktowanemu	dyktowanemu	dyktowanemu	dyktowanemu	dyktowanej
B.	dyktowanego	dyktowanego	dyktowany	dyktowane	dyktowaną
N.	dyktowanym	dyktowanym	dyktowanym	dyktowanym	dyktowaną
Ms.	dyktowanym	dyktowanym	dyktowanym	dyktowanym	dyktowanej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dyktowani	dyktowani	dyktowane	dyktowane
D.	dyktowanych	dyktowanych	dyktowanych	dyktowanych
C.	dyktowanym	dyktowanym	dyktowanym	dyktowanym
B.	dyktowanych	dyktowanych	dyktowanych	dyktowane
N.	dyktowanymi	dyktowanymi	dyktowanymi	dyktowanymi
Ms.	dyktowanych	dyktowanych	dyktowanych	dyktowanych

Składnia

	+	dyktować	+	(KOMU) + CO
	+	dyktować	+	(KOMU) + żeby ZDANIE \| ZDANIE PYTAJNOZALEŻNE

Data ostatniej modyfikacji: 02.01.2014