UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

odcisk

Chronologizacja

SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

Rzeczownik odczasownikowy od przedrostkowego  odciskać ; zob.  ciskać 

1. na piasku

Definicja

wgłębienie powstałe przez odciśnięcie kształtu jakiegoś przedmiotu

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kształty i figury

Relacje znaczeniowe

synonimy:  odbicie

Połączenia

  • gipsowy, skamieniały odcisk
  • odcisk dinozaurów, muszli, zębów; buta, kopyt, łapy, racic, stopy; pieczęci, stempla
  • odcisk czegoś w plastelinie, w skale
  • pozostawić, zostawić; znaleźć odciski

Cytaty

Wyznawcy islamu ze szczególnym nabożeństwem oglądają w skarbcu włos z brody Mahometa, a także jego laskę i odcisk stopy.

źródło: NKJP: Paweł Lipiński: Tego nie ma w przewodnikach, Życie na gorąco, 1999

Tropy i odciski ciał sugerują bowiem, że najstarsze swobodnie poruszające się robaki były rozmiarów centymetrowych.

źródło: NKJP: Jerzy Dzik: Dzieje życia na ziemi : wprowadzenie do paleobiologii, 2003

[...] w okolicach Katowic oceaniczne żyjątka występują wyłącznie w charakterze prehistorycznych odcisków w czarnej skale.

źródło: NKJP: Piotr Bikont: Sztygar i krewetki, Gazeta Wyborcza, 1996-07-12

Na ścieżce biegnącej na północ, ku grobli, widać było ślady pozostawionych przez wóz kolein oraz odciski kopyt.

źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Smoczy pazur, 2003

Zdając się zatem na nieomylność powonienia rosomaka łowca przyspieszył kroku, idąc teraz za wielkimi i dobrze widocznymi odciskami jego łap.

źródło: NKJP: Piotr Korda: Wadera, 1968

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. odcisk
 odciski
D. odcisku
 odcisków
C. odciskowi
 odciskom
B. odcisk
 odciski
N. odciskiem
 odciskami
Ms. odcisku
 odciskach
W. odcisku
 odciski

Składnia

bez ograniczeń + odcisk +
CZEGO + (w CZYM)
bez ograniczeń + odcisk +
CZEGO + (na CZYM)

2. na szybie

Definicja

ślad dotyku pozostawiony na jakiejś gładkiej powierzchni

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kształty i figury

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  ślad

Połączenia

  • tłusty, tuszowy, wyraźny odcisk
  • odcisk dłoni, kciuka, palca/palców, linii papilarnych, ust
  • odcisk na lustrze, na meblach, na papierze, na słuchawce, na szkle, na ścianie
  • pozostawić, zostawić; zauważyć, zidentyfikować, znaleźć; pobrać, sprawdzić odciski

Cytaty

Nie umiała ani czytać, ani pisać. Na dokumentach stawiała krzyżyk albo odcisk kciuka.

źródło: NKJP: Grażyna Kuryłło: On i ona, Gazeta Wyborcza, 1995-03-10

- Przecież to niemożliwe, zostawić ślad ust w wąskim kieliszku - oglądał szminkowy odcisk ust Caroliny na pobrudzonym szkle.

źródło: NKJP: Manuela Gretkowska: Podręcznik do ludzi : tom 1 i ostatni – Czaszka , 1999

- On podsłuchiwał - powiedziała Teresa - niech mnie pokręci, jeżeli na naszych drzwiach nie ma odcisku jego ucha.

źródło: NKJP: Jerzy Krasicki: Po prostu młodzi, 1970

Na kafelku odróżnia odciski własne oraz te same, które znajdują się na filiżance z kawą, na maszynce do golenia i popielniczce z niedopałkami papierosów, używanych przez Proboszcza.

źródło: NKJP: Ryszard Lassota: Tajemnica , 1978

Podstawy pod daktyloskopię, czyli dyscyplinę kryminalistyki poświęconą identyfikacji ludzi za pomocą odcisków linii papilarnych, położył [...] kuzyn Darwina.

źródło: NKJP: Adam Pisarek: Znane nieznane, Gazeta Wyborcza, 1994-12-23

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. odcisk
 odciski
D. odcisku
 odcisków
C. odciskowi
 odciskom
B. odcisk
 odciski
N. odciskiem
 odciskami
Ms. odcisku
 odciskach
W. odcisku
 odciski

Składnia

bez ograniczeń + odcisk +
CZEGO + na CZYM

3. na skórze

Definicja

zgrubienie naskórka mające postać twardego guzka i występujące najczęściej na stopach lub dłoniach

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie przyczyny, objawy i skutki chorób

Relacje znaczeniowe

synonimy:  nagniotek
hiperonimy:  zgrubienie

Połączenia

  • bolesny odcisk
  • odcisk na dłoniach, na nogach, na palcu, na pięcie, na rękach, na stopie
  • odciski i pęcherze, odciski i modzele
  • maść, plaster na odciski
  • nabawić się odcisków
  • usunąć/usuwać odciski

Cytaty

Od szukania tej pani zrobił mi się odcisk na lewej pięcie i czuję, że na prawej zrobi mi się to samo, jeśli jej zaraz nie znajdziemy.

źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Teatr 4 , 1997

Zarówno odciski, jak i modzele można usunąć w gabinetach kosmetycznych, czasami jednak wymagają interwencji chirurgicznej - lekarz może odcisk wymrozić (krioterapia) albo usunąć skalpelem lub za pomocą specjalnej łyżki chirurgicznej.

źródło: NKJP: (DD): Zdrową stopą przez życie, Dziennik Polski, 2006-06-08

Przed wyjazdem z Polski miałem dłonie niemowlaka. A teraz? - pokazuje ręce pokryte odciskami i skaleczeniami - To od wiertarki.

źródło: NKJP: Szansa na permicie, Dziennik Polski, 2001-08-03

Nie potrzebował już gimnastykować się w mieszkaniu, mięśnie mu stwardniały, skóra na dłoniach zrobiła się gruba i pełna odcisków.

źródło: NKJP: Stanisław Goszczurny: Dwaj przyjaciele, 1971

Mock odwrócił się i zobaczył przed nosem blaszane puzderko po maści na odciski, trzymane w zakrzywionych palcach Wirtha.

źródło: NKJP: Marek Krajewski: Koniec świata w Breslau, 2003

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. odcisk
 odciski
D. odcisku
 odcisków
C. odciskowi
 odciskom
B. odcisk
 odciski
N. odciskiem
 odciskami
Ms. odcisku
 odciskach
W. odcisku
 odciski

Składnia

bez ograniczeń + odcisk +
(na CZYM)

Frazeologizmy

ktoś nadepnął na odcisk komuś
ktoś nastąpił na odcisk komuś
ktoś nadeptuje na odcisk komuś
ktoś następuje na odcisk komuś
ktoś zdejmuje odciski palców
ktoś zbiera odciski palców
ktoś zdjął odciski palców
ktoś zebrał odciski palców
Data ostatniej modyfikacji: 18.07.2011
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN