Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *na
1. na stole
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik lokalizacji przestrzennej
Relacje znaczeniowe
| konwersy: | pod |
Cytaty
|
Państwo młodzi, ubrani z ogólnie obowiązującą modą, stoją na baranim kożuchu i zwracają się twarzą w kierunku Mekki. źródło: NKJP: G. Czerwińska: O Tatarach polskich, Tygodnik Ciechanowski, 2007-02-23 |
|
|
Niewiele z nich rozumiałem, ale tak mnie zafascynowały, że pochłaniałem wieczorami wszystko, co znajdowało się na półkach księgarń lub szkolnej biblioteki. źródło: NKJP: Jarosław Maślanek: Haszyszopenki, 2008 |
|
|
Jego eschatologiczne intuicje były potwierdzane przez zjawiska zewnętrzne: budynek drżał w posadach, dymiący gruz ścielił się po podwórku, a tynk na suficie toalety przecięły dwie ukośne rysy. źródło: NKJP: Marek Krajewski: Festung Breslau, 2006 |
|
|
Kto z nich może być tą niewidzialną osobą, która pilnuje, by na szyi Gandhiego zawsze był wieniec świeżych kwiatów? źródło: NKJP: Kamila Sławińska: Nowy Jork. Przewodnik niepraktyczny, 2008 |
|
|
Naszyjniki z bursztynu noszono zwłaszcza na Kaszubach, Mazurach i Kurpiach. źródło: NKJP: Aleksander Jackowski: Polska sztuka ludowa, 1974 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| na KIM / CZYM w Zd. z Cz. ruchu ukierunkowanego tylko w pozycji dookreślającej lokalizację Rz. wypełniającego miejsce gdzie tego czasownika w pozycji prawostronnej: Rz. oznaczający fragmenty powierzchni Ziemi i to, co na tych fragmentach się znajduje, np. na bagnie , na polanie , na ulicy , na stacji , na przystanku , na morzu ; nazwy wysp oraz państw położonych w całości na wyspie, jeśli nazywają się tak samo jak wyspa, na której leżą, np. na Cyprze , a także nazwy niektórych innych państw: na Litwie , na Łotwie , na Ukrainie , na Słowacji , na Białorusi ; nazwy dzielnic miast i regionów, np. na Mokotowie , na Tarchominie , na Kujawach , na Kaszubach |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
2. na stół
Definicja
Noty o użyciu
Forma na występuje w połączeniu z zaimkiem osobowym on w postaci nań .
Kategoria znaczeniowa
wykładnik lokalizacji przestrzennej
Cytaty
|
Interesujący był fakt, że desperat przed założeniem pętli na szyję najpierw uderzył autem w drzewo... źródło: NKJP: A. Fidrysiak: Wisielec na drzewie, Tygodnik Ciechanowski, 2004-06-05 |
|
|
Co kilka miesięcy zapisany zeszyt odkładam na półkę, a do szuflady wkładam nowy. źródło: NKJP: Sonia Raduńska: Kartki z białego zeszytu, 2008 |
|
|
Wyjął piwo i na powrót ciężko zwalił się na krzesło. źródło: NKJP: Mirosław M. Bujko: Czerwony byk, 2007 |
|
|
Ale oczywiście to nie wystarczało, by powędrować na bagna, podjąć się wyprawy ryzykownej i grożącej rozlicznymi niebezpieczeństwami. źródło: NKJP: Tomasz Kołodziejczak: Krew i kamień, 2003 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| na KOGO / CO w Zd. z Cz. ruchu ukierunkowanego w pozycji prawostronnej: Rz. oznaczający fragmenty powierzchni Ziemi i to, co na tych fragmentach się znajduje, np. na bagno , na polanę , na ulicę , na stację , na przystanek , na morze ; nazwy wysp oraz państw położonych w całości na wyspie, jeśli nazywają się tak samo jak wyspa, na której leżą, np. na Cypr , a także nazwy niektórych innych państw: na Litwę , na Łotwę , na Ukrainę , na Słowację , na Białoruś ; nazwy dzielnic miast i regionów, np. na Mokotów , na Tarchomin , na Kujawy , na Kaszuby |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
3. na poczcie, na sali
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik lokalizacji przestrzennej
Relacje znaczeniowe
| (quasi)synonimy: | w |
Cytaty
|
Jedna z nich, Zofia, często bywała na poczcie, ponieważ jej ojciec, jako przedsiębiorca stale miał coś na poczcie do załatwienia. źródło: NKJP: Stanisław Mrożek: Jak zostałem filmowcem, 1975 |
|
|
Później, gdy stał na korytarzu, odtwarzał w myślach rozmowę z Osuchem. źródło: NKJP: Mariusz Czubaj: 21:37, 2010 |
|
|
Pierwszej powiedział, że jak ją jeszcze raz zobaczy na plebanii, to będzie mogła szyć, ale za kołem polarnym. źródło: NKJP: Małgorzata Saramonowicz: Sanatorium, 2005 |
|
|
Wszyscy obecni na sali rodzice podpisali się pod listem do Urzędu Miasta, w którym protestują przeciwko projektowi przeniesienia liceów na ulicę Słoneczną. źródło: NKJP: Dzieci to nie przedmioty!, Tygodnik Podhalański, 1999 |
|
|
Następnie naszą poetkę czeka spotkanie na wydziale slawistyki Uniwersytetu Sztokholmskiego, a wieczorem bankiet na zamku królewskim wydany przez parę monarszą. źródło: NKJP: Piotr Cegielski: Dziesięć pracowitych dni Wisławy Szymborskiej w Szwecji, Gazeta Wyborcza, 1996-12-05 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| na KIM / CZYM w pozycji prawostronnej: Rz. konkretny oznaczający duże pomieszczenie, a także urząd lub instytucję w Zd. z Cz. ruchu ukierunkowanego tylko w pozycji dookreślającej lokalizację Rz. wypełniającego miejsce gdzie tego czasownika |
|||
|
ograniczenia zakresu użycia:
nie: w pozycji prawostronnej: Rz. abstrakcyjny
|
|||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
|||
4. na pocztę, na salę
Definicja
Noty o użyciu
Forma na występuje w połączeniu z zaimkiem osobowym on w postaci nań .
Kategoria znaczeniowa
wykładnik lokalizacji przestrzennej
Relacje znaczeniowe
| (quasi)synonimy: | do |
Cytaty
|
Idąc do butiku Stefaniakowej, wstąpiłem na pocztę i zadzwoniłem do Regionalnego Banku Gospodarczego. źródło: NKJP: Michał Bielecki: Dziewczyna z Banku Prowincjonalnego S.A., 1997 |
|
|
Po chwili wahania gość wyszedł na korytarz, minął swą sypialnię i otworzył drzwi, za którymi znikła dziewczyna. źródło: NKJP: Bronisław Świderski: Słowa obcego, 1998 |
|
|
Zniechęcony wrócił na plebanię. źródło: NKJP: Olga Tokarczu, Prawiek i inne czasy, 1996 |
|
|
Oskarżona została dowieziona na salę sądową z aresztu tymczasowego, w którym przebywa od kilku miesięcy, czekając, aż prokuratura warszawska przygotuje akt oskarżenia w sprawie Centrum Turystyki Dziecięcej. źródło: NKJP: Grażyna Mróz: Usidlona oszustka, Tygodnik Podhalański, 1998 |
|
|
Wystarczy przyjść na wydział przed egzaminem z prawa cywilnego i zobaczyć studentów czekających pod gabinetem. źródło: NKJP: Małgorzata Kozerawska, Tomasz Patora: Pokolenie rozkapryszone czy przemęczone, Gazeta Wyborcza, 1994-12-17 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| na KOGO / CO w pozycji prawostronnej: Rz. konkretny oznaczający duże pomieszczenie, a także urząd lub instytucję w Zd. z Cz. ruchu ukierunkowanego |
|||
|
ograniczenia zakresu użycia:
nie: w pozycji prawostronnej: Rz. abstrakcyjny
|
|||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
|||
5. na koncercie
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik lokalizacji w czasie i przestrzeni
Relacje znaczeniowe
| (quasi)synonimy: | podczas |
Cytaty
|
Swojego przyszłego męża poznała na koncercie. źródło: NKJP: Maria Nurowska: Panny i wdowy: Zdrada, 1993 |
|
|
Rano, o siwym świcie, kiedy stoją milczącym murem na zbiórce, szef składa mi raport [...]. źródło: NKJP: Zygmunt Haupt: Baskijski diabeł: opowiadania i reportaże, 2007 |
|
|
Na pogrzebie ksiądz ze łzami w oczach apelował o powstrzymanie się od pogromów i przelewu niewinnej krwi. źródło: NKJP: Anna Bikont: My z Jedwabnego, 2004 |
|
|
- Za becikowe kupię wózek - mówię do kolegi, z którym spotykam się na papierosie. źródło: NKJP: Tomasz Kwaśniewski: Dziennik ciężarowca, 2007 |
|
|
- Nauka, również praktyczna w lesie na grzybobraniu, zakończy się egzaminem testowym, a każdy otrzyma świadectwo grzyboznawcy - wyjaśnia Elżbieta Ossowska z Oddziału Grzyboznawczego Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Poznaniu. źródło: NKJP: Danuta Pawlicka: Magister z borowika, Gazeta Poznańska, 2004-09-03 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| na KIM / CZYM w pozycji prawostronnej: Rz. oznaczający wydarzenie lub obiekt(y) wykonywanej czynności w Zd. z Cz. ruchu ukierunkowanego tylko w pozycji dookreślającej lokalizację Rz. wypełniającego miejsce gdzie tego czasownika |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
6. na koncert
Definicja
Noty o użyciu
Forma na występuje w połączeniu z zaimkiem osobowym on w postaci nań .
Kategoria znaczeniowa
wykładnik lokalizacji przestrzennej
Relacje znaczeniowe
| antonimy: | z |
Cytaty
|
Poszedłem na koncert japońskiej orkiestry smyczkowej. źródło: NKJP: Krystyna Berwińska: Con Amore, 1995 |
|
|
Czuję się na tyle dobrze, że bez obaw jadę na zbiórkę kadry. źródło: NKJP: Absolutny debiutant, Dziennik Polski, 1998-04-21 |
|
|
I jakkolwiek nie poszedł na pogrzeb burmistrza, to zaraz po pogrzebie wybrał się na jego grób. źródło: NKJP: Wiesław Myśliwski: Widnokrąg, 1996 |
|
|
Zdecydowanie wolał pójść sobie na papierosa, niż sterczeć w pokoju widzeń. źródło: NKJP: Michał Bielecki: Dziewczyna z Banku Prowincjonalnego S.A., 1997 |
|
|
Na grzybobranie wyruszył wczoraj jeszcze przed świtem i nie spodziewał się takich zbiorów. źródło: NKJP: Sezon na prawdziwki, Dziennik Zachodni, 2006-08-22 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| na KOGO / CO w pozycji prawostronnej: Rz. oznaczający wydarzenie lub obiekt(y) wykonywanej czynności w Zd. z Cz. ruchu ukierunkowanego |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
7. na mrozie
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik lokalizacji przestrzennej
Cytaty
|
Deski potrzaskują na mrozie, uginają pod ciężarem zasp, zamarznięty przechodzień zesztywniał przewieszony na poręczy. źródło: NKJP: Bogdan Wojdowski: Chleb rzucony umarłym, 1975 |
|
|
Klosz ulicznej latarni kołysał się na wietrze. źródło: NKJP: Stefan Chwin: Hanemann, 1998 |
|
|
Dziewczyna na deszczu czeka na swego kochanka, który się coraz bardziej spóźnia, wreszcie dziewczyna widzi go, ale z inną, dziewczyna zostaje samotna i złamana. źródło: NKJP: Henryk Grynberg: Życie ideologiczne, osobiste, codzienne i artystyczne, 1998 |
|
|
Katolicka Chorwacja tradycyjnie nie gorszy się nagością i nie zabrania nikomu wylegiwać się na słońcu na golasa. źródło: NKJP: Powrót do przeszłości, Polityka, 2001-04-07 |
|
|
Hipotermia, czyli wychłodzenie organizmu, w zimnej wodzie przebiega 20 razy szybciej niż na mroźnym powietrzu. źródło: NKJP: Romuald Piela: Nie wchodźcie na lód!, Słowo Polskie Gazeta Wrocławska, 2006-01-23 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| na KIM / CZYM w pozycji prawostronnej: Rz. oznaczający zjawisko atmosferyczne w Zd. z Cz. ruchu ukierunkowanego tylko w pozycji dookreślającej lokalizację Rz. wypełniającego miejsce gdzie tego czasownika |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
8. na mróz
Definicja
Noty o użyciu
Forma na występuje w połączeniu z zaimkiem osobowym on w postaci nań .
Kategoria znaczeniowa
wykładnik lokalizacji przestrzennej
Cytaty
|
Zasalutował, wyszedł w ciemną noc na mróz, zawarczały motory potężnych pojazdów i - znowu cisza. źródło: NKJP: Zdzisław Morawski: Gdzie ten dom, gdzie ten świat, 1997 |
|
|
Otarł czoło rękawem, włosy skołtunione, pozlepiane potem, wystawił na wiatr. źródło: NKJP: Igor Newerly: Pamiątka z Celulozy, 1973 |
|
|
A ja złożyłem przysięgę, że nie będę walczył z żadnym człowiekiem ani zwierzęciem, nie wypłynę na dużą głębię, a w czasie burzy nie wyjdę na deszcz. źródło: NKJP: Tomasz Kołodziejczak: Krew i kamień, 2003 |
|
|
Przed każdym wyjściem na słońce trzeba smarować się kremem z odpowiednimi filtrami. źródło: NKJP: Paweł Walewski: Pułapki nadchodzącego lata, Polityka, 2004-06-12 |
|
|
Pożegnałem się i wyszedłem na świeże powietrze. źródło: NKJP: Michał Bielecki: Siostra Komandosa, 1997 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| na KOGO / CO w pozycji prawostronnej: Rz. oznaczający zjawisko atmosferyczne w Zd. z Cz. ruchu ukierunkowanego |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
9. na komputerze, na pianinie
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji czynność - narzędzie czynności
Cytaty
|
Kiedy wieczorem wracał z instytutu, pisał do późnej nocy na komputerze albo prowadził długie rozmowy przez telefon. źródło: NKJP: Małgorzata Musierowicz: Dziecko piątku, 1993 |
|
|
Cyfrowe zdjęcia z płyty można w każdej chwili wydrukować na drukarce lub zlecić przygotowanie odbitek (nawet przez Internet) odpowiedniemu laboratorium. źródło: NKJP: Cyfrowych wspomnień czar, Polityka, 2002-09-14 |
|
|
We współpracy ze Studiem Eksperymentalnym Polskiego Radia i profesorem Krzysztofem Szlifirskim udało się opracować osiem nagrań, które odtwarzane na magnetofonie stereo i odsłuchiwane przez słuchawki pozwalają na osiąganie pożądanego rodzaju elektrycznej aktywności mózgu. źródło: NKJP: Lech Emfazy Stefański: Ars magica, czyli Sztuka psychotroniki, 2008 |
|
|
On - o czym mało kto wie - koncertował na fortepianie, na skrzypcach też. źródło: NKJP: Barbara Ziembicka: Najprostszą drogą: rozmowy z artystami, 1998 |
|
|
Obiło się jej o uszy, że Daniec bierze za koncert i po 25 tys., ale nie wierzy, bo, jak przeliczyła na kalkulatorze, bilety musiałyby być po 70 zł, a tyle nikt w Bytowie nie zapłaci. źródło: NKJP: Krystyna Lubelska: Harce z Dańcem, Polityka, 2003-09-06 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| na KIM / CZYM w pozycji prawostronnej: Rz. oznaczający specjalne urządzenie lub maszynę służące do wykonywania danej czynności, a także instrument muzyczny |
|||
|
ograniczenia zakresu użycia:
nie: Rz. oznaczający narzędzie wykonywania czynności niebędące maszyną ani specjalnym urządzeniem (por. otworzyć drzwi kluczem , nie: na kluczu ; pisać piórem , nie: na piórze , szyć igłą , ale: szyć na maszynie )
|
|||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
|||
10. na maśle, na alkoholu
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji czynność - środek czynności
Cytaty
|
Zupy były smaczne, gęste i gotowane na mięsie. źródło: NKJP: Michał Sikora: Dziecko patrzy na uciekinierów, Gazeta Wyborcza, 1997-10-24 |
|
|
Wszystkie potrawy były przyrządzane na maśle, oliwie lub oleju. źródło: NKJP: Jolanta Gniewek: Dlaczego mak na Wigilię?, Aura, 1988 |
|
|
Zabrałem się do chleba z masłem i kiełbasą, znalazł się też kieliszek nalewki na wiśniach robionej jeszcze przez profesorową ostatniego lata. źródło: NKJP: Roman Antoszewski: Kariera na trzy karpie morskie, 2000 |
|
|
Twierdził, że wypił rano tylko lampkę koniaku, a potem popijał syrop na alkoholu. źródło: NKJP: Kłopoty pana mecenasa, Dziennik Bałtycki, 2003-03-21 |
|
|
Jedna z nich mówi o tym, że lutnik wprowadził do użytku specjalny rodzaj lakieru na spirytusie, którego receptura jednak zaginęła. źródło: NKJP: R. Marut: Stradivarius pod strzechą?, Tygodnik Ciechanowski, 2007-04-02 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| na KIM / CZYM w pozycji prawostronnej: Rz. oznaczający materiał, surowiec, produkt, na bazie których coś się wytwarza w kontekście lewostronnym: Cz. oznaczający wytwarzanie czegoś lub Rz. oznaczający rezultat owej czynności |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
11. na rok, na całą noc
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik rozciągłości w czasie
Cytaty
|
Ci ludzie w ogromnej większości uważali, że jadą na rok, dwa, a potem wrócą. źródło: NKJP: Adam Michnik, Józef Tischner, Jacek Żakowski: Między Panem a Plebanem, 1995 |
|
|
Można też taki okład pozostawić na całą noc. źródło: NKJP: Małgorzata Lorkowska: Łabędzia szyja, Gazeta Wyborcza, 1998-08-13 |
|
|
Urząd miasta już w niedzielę oznakował, specjalnie dla nich i tylko na ten tydzień, ponad 60 kilometrów dróg w stolicy. źródło: NKJP: Krzysztof Malewski, Piotr Czostkiewicz: Kolarstwo - Mistrzostwa Świata, Gazeta Wyborcza, 1993-08-24 |
|
|
Mężczyźni na chwilę zamilkli zakłopotani. źródło: NKJP: Mariusz Cieślik, Śmieszni kochankowie, 2004 |
|
|
Spróbujemy jeszcze raz rozstać się na zawsze. źródło: NKJP: Tadeusz Konwicki: Bohiń, 1992 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| na KOGO / CO w pozycji prawostronnej: Rz. oznaczający odcinek czasu |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
12. na godzinę trzecią, na poniedziałek
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik lokalizacji w czasie
Cytaty
|
Niech Dziubek podjedzie zaraz do Kasprzaka, co jest na Magdalenowie i powie, że kazałem mu się stawić jutro na trzecią po południu w szkole na kolonii Dębskiej. źródło: NKJP: Mieczysław Jałowiecki: Requiem dla ziemiaństwa, 2003 |
|
|
Przeciskał się między ludźmi, odkłaniał się przyjezdnym z miasta, którzy na pierwszego listopada powrócili do rodzinnego Kadzidła, by złożyć wielkie wiązanki na szarych mogiłach. źródło: NKJP: Wit Szostak: Oberki do końca świata, 2007 |
|
|
A sobowtóra na sobotę jemu zrobię, może być? źródło: NKJP: Maciej Dajnowski: Promieniowanie reliktowe, 2004. |
|
|
Szykujcie się na jutro, jedziemy do łaźni. źródło: NKJP: Lidia Ostałowska: Bezprizorni, Gazeta Wyborcza, 1996-03-22 |
|
|
Policjanci z Komendy Głównej mówią, że przyszło polecenie „z góry” z informacją, iż ma być to zrobione na wczoraj. źródło: NKJP: Adam Grzeszak: Jazda na kredyt, Polityka, 2000-10-07 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| na KOGO / CO w pozycji prawostronnej: Rz. oznaczający punkt w czasie |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
13. na powitanie, na urodziny
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik współwystępowania zdarzeń
Cytaty
|
- Przeszło ci już? - spytała na powitanie Trawka. źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz: Czwarte niebo, 2003 |
|
|
Krasiński na pożegnanie wręczył Mickiewiczowi pięćset franków „na Legion”, choć wcale w rzeczywistości przedsięwzięcia nie popierał, a jego autora uważał za wywrotowca. źródło: NKJP: Marek Borucki: Polacy w Rzymie: od czasów Mieszka I do Jana Pawła II, 1995 |
|
|
Co roku, od 20 lat, daje mi na gwiazdkę jakąś książkę Pessoi. źródło: NKJP: Katarzyna Bielas: Rozmowa z Wimem Wendersem, Gazeta Wyborcza, 1996-01-15 |
|
|
Kisiel, przyznając się do felietonowej bryndzy, na świętego Mikołaja chce zrobić swym czytelnikom prezent ze mnie. źródło: NKJP: Teodor Krzysztof Toeplitz: Mój wybór: rzeczy mniejsze, 1998 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| na KOGO / CO w pozycji prawostronnej: Rz. nazywający zdarzenie powtarzające się regularnie bądź cyklicznie, z którym związane są pewne społecznie ustalone zachowania (np. powitanie, pożegnanie, nazwy świąt) w kontekście lewostronnym: Zd. z Cz. zdarzeniowym |
|||
|
ograniczenia zakresu użycia:
nie: w kontekście lewostronnym: Zd. z Cz. stanowym
|
|||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
|||
14. butelka na mleko
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji przedmiot - przeznaczenie przedmiotu
Relacje znaczeniowe
| (quasi)synonimy: | do |
Cytaty
|
Ale wymógł za to zgodę na bezcłowy import opakowań na mleko i jogurty. źródło: NKJP: Waldemar Kumór, Monika Dzierżyńska-Nowak: Atak Kołodki na NBP i inflację, Gazeta Wyborcza, 1995-06-07 |
|
|
Na tunelu są przydatne schowki i miejsca na kubki. źródło: NKJP: Piotr Myszor: Dyskrecja dynamiki, Dziennik Zachodni, 2009-06-18 |
|
|
Lipa na przeziębienie, mięta na żołądek, a szałwia przy bolącym zębie – takie zastosowania ziół znane są od setek lat. źródło: NKJP: Monika Krężel: Nawet korzeń bez tajemnic, Trybuna Śląska, 2003-12-05 |
|
|
W przeciwnym razie dla dzisiejszych 30-latków zabraknie pieniędzy na emerytury. źródło: NKJP: Monika Tutak, Edyta Paradowska: Wkrótce zabraknie na emerytury, Super Express, 2006 |
|
|
Olgomar nie dał mu czasu na odpoczynek. źródło: NKJP: Tomasz Kołodziejczak, Krew i kamień, 2003 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| na KOGO / CO w pozycji prawostronnej: Rz. oznaczający drugi z obiektów czynności, którą można wykonać na dwóch przedmiotach lub Rz. będący nazwą czynności w kontekście lewostronnym: Rz. oznaczający pierwszy z obiektów czynności, którą można wykonać na dwóch przedmiotach lub obiekt, który może podlegać czynności nazwanej w pozycji prawostronnej |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
15. na zielono
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik sposobu
Cytaty
|
Nieważne, czy przefarbowali się na zielono, czy na różowo, wrócą do swojej naturalnej barwy, czyli czarnej. źródło: NKJP: Maria Nurowska: Panny i wdowy. Czyściec, 1993 |
|
|
Mały zasnął na siedząco. źródło: NKJP: Andrzej Stasiuk: Biały kruk, 1996 |
|
|
Kiedy Tubiełło wygadał się, wytrzepał, obmył ręce na sucho przez włożenie ich do pojemnika z antyseptycznym nawiewem, znalazł swoją niebieską kulkę i uspokajał się, podrzucając ją w dłoni, wtedy oznajmił mu, że przemyślał sprawę, że przystaje na over-leading i jest do dyspozycji. źródło: NKJP: Włodzimierz Kowalewski: Bóg zapłacz!, 2000 |
|
|
Grał jednocześnie i na poważnie, i zabawowo. źródło: NKJP: Janusz Dybżyński, Michał Pol: Koszykarski mecz gwiazd Północ-Południe, Gazeta Wyborcza,1994-04-25 |
|
|
Cudzoziemcy dziwią się, że nawet radosne święta polscy katolicy przeżywają na smutno. źródło: NKJP: Katarzyna Janowska: Kazania bez ziewania, Polityka, 2004-04-10 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| na _ Przysł. odprzym. |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
16. spalony na węgiel
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji zdarzenie-rezultat zdarzenia
Cytaty
|
Zupa się rozlała i wcale jej nie było, kotlety spaliły się na węgiel, a deser nie stanął. źródło: NKJP: Stanisław Dygat: Jezioro Bodeńskie, 1946 |
|
|
Była mokra, przemarznięta, usta zupełnie sine, jakby szminkę rozetrzeć na popiół, próbowała coś mówić, ale trudno było zrozumieć, w jakim języku. źródło: NKJP: Zbigniew Kruszyński: Na lądach i morzach: opisy i opowiadania, 1999 |
|
|
Umyte jabłka obrać i pokroić na kawałki. źródło: NKJP: Słodko, ale i pikantnie, czyli sosy, octy i oliwy, Gazeta Wyborcza, 2005-08-27 |
|
|
Jego rozpacz była tak wielka, że granitowa skała rozpadłaby się na pył. źródło: NKJP: Wiesława Maria Korczyńska, Wróć..., 2001 |
|
|
Często kompletne samochody są rozkładane na części przed granicą, wwożone do kraju osobno, a właściciel po załatwieniu formalności składa samochód z powrotem. źródło: NKJP: Samochodowe przekręty, Tygodnik Podhalański, 1997 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| na KOGO / CO w pozycji prawostronnej: Rz. konkretny, Rz. lm. lub Rz. lp. nazywający substancję |
|||
|
ograniczenia zakresu użycia:
nie: w pozycji prawostronnej: Rz. abstrakcyjny, Rz. lp. nieoznaczający substancji
|
|||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
|||
17. sto kilometrów na godzinę
Definicja
Noty o użyciu
W pozycji prawostronnej często występuje Rz. oznaczający konwencjonalną jednostkę miary.
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji obiekt liczony-podstawa obliczeń
Cytaty
|
Wiało 85 kilometrów na godzinę, co potwierdziła służba meteorologiczna. źródło: NKJP: Andrzej Urbańczyk, Dziękuję ci, Pacyfiku, 1997 |
|
|
Maksymalnie można dostać 440 złotych na hektar (pod uprawami roślinnymi), minimalnie 161 złotych. źródło: NKJP: Zbigniew Budych: Chłopie, weź kraczkę!, Gazeta Wrocławska, 2003-09-04 |
|
|
Rozpoznanie wykazało obecność 155 dział i moździerzy, co dawało nasycenie nieco ponad dziesięć luf na kilometr frontu. źródło: NKJP: Henryk Zdzisław Figura: Bo wolność krzyżami, 2009 |
|
|
Na obleganą informatykę (w ubiegłym roku 19 kandydatów na miejsce) wystarczą wyniki maturalne. źródło: NKJP: Mariusz Czubaj: Egzamin nieufności, Polityka, 2005-02-19 |
|
|
Z dwustu kroków raz na trzy razy w człeka trafiam. źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Pogrzeb czarownicy, 2003 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| na KOGO / CO w pozycji prawostronnej: Rz. policzalny lub F.Licz. z takim Rz. w kontekście lewostronnym: Zd. z Rz.policzalnym |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
18. sprzedawać na litry, na kopy, na sztuki
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji obiekt liczony - podstawa obliczeń
Cytaty
|
Wierzono także w szczególną moc zjadanych na kopy jajek, według niektórych źródeł zwłaszcza przepiórczych. źródło: NKJP: Afrodyzjaki, czyli przez żołądek do..., Dziennik Zachodni, 2005-02-12 |
|
|
Na podobnej zasadzie można by nabywać rzeźby greckie na kilogramy. źródło: NKJP: Piotr Siemion: Słoń w sieci, Ozon, 2005 |
|
|
Czy to prawda, że jamników nie kupuje się na sztuki, ale na metry? źródło: NKJP: Zbigniew Nienacki, Księga strachów, 1987 |
|
|
Krążyła wtedy po mieście historia, że woźny i jednocześnie palacz w „Domu Harcerza” wynajmuje celę i łóżko Lenina na godziny. źródło: NKJP: Beata Zalot: Dzieciątko Lenin wśród górali, Tygodnik Podhalański, 1997 |
|
|
Policja odpędzała sprzedających węgiel na wiadra, dynamitem zawalała te mroczne studnie. źródło: NKJP: Wojciech Żukrowski: Za kurtyną mroku. Zabawa w chowanego, 1995 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| na KOGO / CO w pozycji prawostronnej: Rz. lm. oznaczający jednostkę miary w kontekście lewostronnym: Zd. z Rz. konkretnym |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
19. grube na palec, na dziesięć metrów
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji parametr-wartość parametru
Cytaty
|
Od soboty wzmacniają wał, 5 tys. worków z piaskiem, pas długi na kilometr, szeroki na szerokość worka i wysoki na 70 cm. źródło: NKJP: Włodzimierz Nowak: Klęska powodzi, Gazeta Wyborcza, 1997-07-16 |
|
|
Niewiele mi nalał, tak na palec ponad dno, więcej rozlewając po stole, po czym ciężko klapnął, aż krzesełko pod nim zatrzeszczało. źródło: NKJP: Wiesław Myśliwski: Widnokrąg, 1996 |
|
|
Rychło przekonał się, że ze swoimi pytaniami i notatnikiem stanowię dla niego zagrożenie o niebo mniejsze niż uzbrojeni w długolufowe aparaty fotografowie, pozwalał mi się więc oddalać na parę kroków – do sklepu, na bazar. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski, Modlitwa o deszcze, 2000 |
|
|
Nilem płynęły statki wycieczkowe i feluki, wielkie łodzie z pojedynczym masztem, a na lewo od mostu biła w niebo na wysokość kilkudziesięciu metrów fontanna usytuowana na środku rzeki. źródło: NKJP: Tomasz Mirkowicz: Pielgrzymka do Ziemi Świętej Egiptu, 1999 |
|
|
[...] potrafił strzelać kolcami na odległość dziesięciu stóp. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Wieża Jaskółki, 1997 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| na KOGO / CO w pozycji prawostronnej: F.Licz. z Rz. oznaczającym konwencjonalną lub niekonwencjonalną jednostkę miary lub Rz. oznaczający parametr przyłączający F.Licz. z Rz. oznaczającym jednostkę miary, jeśli w kontekście lewostronnym: Zd. bez Rz. oznaczającego parametr |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
20. wstał na jej widok
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik przyczyny
Cytaty
|
Zacieram dłonie na widok zakąsek. źródło: NKJP: Jerzy Broszkiewicz: Doktor Twardowski, 1981 |
|
|
Uśmiechnął się na te niewczesne proroctwo. źródło: NKJP: Czesław Karkowski: Kamienna drabina, 2008 |
|
|
Aż wzdrygnął się na wspomnienie tego ohydnego smaku. źródło: NKJP: Max Cegielski: Masala, 2002 |
|
|
Ubogi amerykański żołnierz wraca z wojny i na prośbę przypadkiem spotkanej pięknej dziewczyny, spadkobierczyni bogatego rodu meksykańskich plantatorów, jedzie chronić ją przed gniewem ojca. źródło: NKJP: Tadeusz Lubelski: Międzynarodowy Festiwal Filmowy w San Sebastian, Gazeta Wyborcza, 1995-09-19 |
|
|
Aresztowana, ujawniła na rozkaz swojego dowódcy płk. Jana Rzepeckiego winowskie struktury konspiracyjne. źródło: NKJP: Aneta Kyzioł: Remanent po PRL, Polityka, 2007-01-27 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| na KOGO / CO w pozycji prawostronnej: Rz. oznaczający zdarzenie fizyczne lub czynność mentalną podmiotu Zd. z kontekstu lewostronnego |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
21. na jakichś warunkach
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik sposobu
Cytaty
|
W ciągu ostatnich dwóch lat mieliśmy trzy przypadki, kiedy pobił ucznia nauczyciel zatrudniony na umowie o pracę. źródło: NKJP: Inga Jankowska: Nauczyciel dręczy uczniów, a zwolnić go się nie da, Gazeta Wyborcza, 1993-12-23 |
|
|
Trzynastowieczne wsie na prawie polskim nie były ludne - liczyły najczęściej 4-6 gospodarstw. źródło: NKJP: Karol Modzelewski: Barbarzyńska Europa, 2004 |
|
|
Oczywiście, jest to możliwe pod warunkiem, że współpraca odbywa się na zasadzie wzajemności: ja pomogę ci dziś, ty pomożesz mi jutro. źródło: NKJP: Marcin Rotkiewicz: Gen nie taki samolubny, Polityka, 2008-03-15 |
|
|
Przewidywała ona przyjęcie Teksasu do Unii na warunkach uzgodnionych w drodze negocjacji z Teksasem, a nie na warunkach narzuconych jednostronnie przez Stany Zjednoczone, jak to postulowała rezolucja uchwalona już przez Izbę Reprezentantów. źródło: NKJP: Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki, 2002 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| na KIM / CZYM w pozycji prawostronnej: Rz. zasada , warunek lub oznaczający wytwór będący zapisem zasad, warunków |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
22. na punka
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji podobieństwa
Cytaty
|
Takie mnie myśli nachodziły, kiedy patrzyłem na jasny piach z dna dołu i trumnę z mazowieckiej sosny, zrobioną na jesion, bo ja się na drewnie znam i z małego obrzynka, z woni świeżych trocin odgadnę, jakie drzewo przetarły tartaczne gatry. źródło: NKJP: Wojciech Żukrowski: Za kurtyną mroku. Zabawa w chowanego, 1995 |
|
|
Nie pomogła nawet Anna Popek ucharakteryzowana na Marylin Monroe. źródło: NKJP: Władysław Borowiec: Przegraliśmy ten zakład, Nowiny, 2006 |
|
|
Pucołowata, ostrzyżona na chłopaka blondynka Moalisa Fransson ma 20 lat i jest jednym z najmłodszych polityków rządzącej partii socjaldemokratycznej. źródło: NKJP: Piotr Cegielski: Szwecja i jej sąsiedzi przed konferencją UE w Turynie, Gazeta Wyborcza, 1996-03-22 |
|
|
O wiele jednak ważniejsze i trudniejsze niż metoda „na patriotów” było wypracowanie metody postępowania z carską administracją i jej urzędnikami. źródło: NKJP: Włodzimierz Pawłowski: PASTERZ I TRYBUN, Gazeta Wyborcza, 1999-02-13 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| na KOGO / CO w pozycji prawostronnej: Rz. konkretny charakteryzujący wygląd lub zachowanie |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
23. dziesięć na dwa
Definicja
Noty o użyciu
Zapis dzielenia: 10:2 (dziesięć na dwa).
Kategoria znaczeniowa
wykładnik odczytywania znaku graficznego
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | przez |
Cytaty
|
Ale czterysta siedemdziesiąt sześć złotych podzielić na trzy bo liczmy że trzy os. Tylko teraz y czterysta siedemdziesiąt sześć na trzy tak? źródło: Internet |
|
|
66% dzielone na 2 nie da 23% ;D jak coś to prędzej 33 źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| _ na _ w obu pozycjach wartości liczbowe, również w zapisie słownym lub Rz. wskazujące na wartości będące obiektami dzielenia |
||
| szyk: stały: interpozycja |