UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

udźwignąć

Chronologizacja

XVI w., SPXVI
Na podstawie indeksu haseł.

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. udźwignę
 udźwigniemy
2 os. udźwigniesz
 udźwigniecie
3 os. udźwignie
 udźwigną

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. udźwignąłem
+(e)m udźwignął
 udźwignęłam
+(e)m udźwignęła
 udźwignęłom
+(e)m udźwignęło
 udźwignęliśmy
+(e)śmy udźwignęli
 udźwignęłyśmy
+(e)śmy udźwignęły
2 os. udźwignąłeś
+(e)ś udźwignął
 udźwignęłaś
+(e)ś udźwignęła
 udźwignęłoś
+(e)ś udźwignęło
 udźwignęliście
+(e)ście udźwignęli
 udźwignęłyście
+(e)ście udźwignęły
3 os. udźwignął
 udźwignęła
 udźwignęło
 udźwignęli
 udźwignęły

bezosobnik: udźwignięto

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. udźwignijmy
2 os. udźwignij
 udźwignijcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. udźwignąłbym
bym udźwignął
 udźwignęłabym
bym udźwignęła
 udźwignęłobym
bym udźwignęło
 udźwignęlibyśmy
byśmy udźwignęli
 udźwignęłybyśmy
byśmy udźwignęły
2 os. udźwignąłbyś
byś udźwignął
 udźwignęłabyś
byś udźwignęła
 udźwignęłobyś
byś udźwignęło
 udźwignęlibyście
byście udźwignęli
 udźwignęłybyście
byście udźwignęły
3 os. udźwignąłby
by udźwignął
 udźwignęłaby
by udźwignęła
 udźwignęłoby
by udźwignęło
 udźwignęliby
by udźwignęli
 udźwignęłyby
by udźwignęły

bezosobnik: udźwignięto by

bezokolicznik: udźwignąć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: udźwignąwszy

gerundium: udźwignięcie

imiesłów przymiotnikowy bierny: udźwignięty

Pochodzenie

Zob.  dźwigać 

1. sztangista

Definicja

zdołać podnieść z wysiłkiem coś ciężkiego

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ciężar

Relacje znaczeniowe

synonimy:  unieść, uradzić

Połączenia

  • udźwignąć sztangę; ileś kilogramów
  • udźwignąć z trudem

Cytaty

W trzecim podejściu udźwignął sztangę o wadze 242,5 kg, co dawałoby mu tytuł wicemistrza Polski, ale podejście nie zostało zaliczone przez arbitrów.

źródło: NKJP: (PAS): Medalowa kolekcja, Dziennik Zachodni, 2006-04-12

Pozwolił im wziąć sobie tyle grochu, ile tylko zdołają udźwignąć.

źródło: NKJP: Maria Irena Kwiatkowska, Marek Kwiatkowski, Krzysztof Wesołowski: Znane i nieznane: rezydencje, ludzie, wydarzenia, 2001

Udźwignę 50 kilo. Trzy razy w tygodniu chodzę na siłownię.

źródło: NKJP: Marcin Meller: Dzieci z żelaza, Polityka, 2002-04-27

Kobieta udźwignęła z trudem dwie siatki, podniosła je nieznacznie nad ziemię i z nogi na nogę zaczęła wspinać się po niekończących się schodach...

źródło: NKJP: Internet

Składnia

bez ograniczeń + udźwignąć +
CO
bez ograniczeń + udźwignąć +
ILE

2. most

Definicja

zdołać utrzymać na sobie coś ciężkiego

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ciężar

Połączenia

  • budynek, most udźwignął; konstrukcja udźwignęła; kości udźwignęły

Cytaty

Z naszych informacji wynika, że pracownicy firmy nie dysponują odpowiednim podnośnikiem, który zdołałby udźwignąć elementy konstrukcji wraku.

źródło: NKJP: (jac): Uciążliwa Stułbia, Dziennik Bałtycki, 2000-10-18

[...] zostanie wybudowana nowa przeprawa, dostosowana do obsługi ciężarówek o masie 50 ton. To aż o 45 ton więcej, niż mógł udźwignąć stary most.

źródło: NKJP: (bog): Bydgoszcz: Drogowcy podkręcą tempo robót na ulicy Spornej, Gazeta Pomorska, 2009-10-28

Należy też sprawdzić stan zamocowania rynien - czy będą one w stanie udźwignąć ciężar zalegającego śniegu.

źródło: NKJP: (MKJ): Przygotowanie domu do sezonu zimowego, Gazeta Pomorska, 2009-10-08

Cała konstrukcja zdolna jest udźwignąć półtorej tony.

źródło: NKJP: Maciej Kuczyński: Czeluść, 1972

Polskie Radio zwróciło się do zabrzańskiej firmy z pytaniem o możliwość zbudowania o połowę niższego masztu w Bełchatowie. - Jest taka możliwość, ale nie wiemy jeszcze, czy hałda udźwignie tysiąctonową konstrukcję i czy nie zabraknie miejsca na liny odciągowe.

źródło: NKJP: Michał Kobosko: Mostostal Zabrze, Gazeta Wyborcza, 1996-11-08

Składnia

bez ograniczeń + udźwignąć +
CO
bez ograniczeń + udźwignąć +
ILE

3. presję

Definicja

poradzić sobie z jakimś problemem wymagającym wysiłku psychicznego lub nakładów finansowych

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka cechy charakteru, temperamentu, zdolności i umiejętności

Połączenia

  • budżet, miasto, państwo; człowiek udźwignie coś
  • udźwignąć ciężar czegoś, obowiązki, odpowiedzialność, presję, jakąś rolę, trudy; brzemię czegoś, cierpienie; koszty, obciążenia podatkowe (finansowe…), spłatę, wydatki
  • finansowo, psychicznie; samodzielnie udźwignąć
  • zdołać udźwignąć

Cytaty

Musieli udźwignąć dodatkowy stres, ale na szczęście sobie z tym poradzili.

źródło: NKJP: (SKI): Znów są na tronie, Słowo Polskie Gazeta Wrocławska, 2005-02-28

Chyba po raz pierwszy w tych rozgrywkach byliśmy zdecydowanymi faworytami spotkania i chłopcy znakomicie udźwignęli ten ciężar.

źródło: NKJP: Mariusz Godos: Pierwsza setka Niedźwiadków, Życie Podkarpackie, 2007-12-12

[...] Witek siedział zafrasowany, zawstydzony, że zwątpił, i niepewny, jak udźwignie nowe ojcowskie obowiązki.

źródło: NKJP: Andrzej Zaniewski: Król Tanga, 1997

Można te prace rozłożyć na lata, bo nie wiadomo, czy dzielnica udźwignie to finansowo.

źródło: NKJP: (LeS): Przydałaby się sygnalizacja, Gazeta Krakowska, 2002-07-27

Spółka jest w stanie udźwignąć koszt podwyżek proponowanych przez zarząd, ale tych proponowanych przez związkowców już, niestety, nie.

źródło: NKJP: Przemysław Zieliński: Po lepsze zarobki kierowcy autobusów wyjeżdżają na Zachód, Gazeta Tczewska, 2008-01-05

Składnia

bez ograniczeń + udźwignąć +
CO
Data ostatniej modyfikacji: 03.11.2017
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN