Chronologizacja
W postaci: źwierciadło
Pochodzenie
psł. *zŕ̥kadlo > *zŕ̥cadlo 'to, za pomocą czego ogląda się samego siebie, lustro'
Od: zerkać (zob.) z przyrostkiem -dło. W polskim oczekiwalibyśmy postaci *ziercadło, przekształcanej pod wpływem czasownika wiercić (się) .
1. lustro
Definicja
Noty o użyciu
Używane także w literaturze naukowej w odniesieniu do luster specjalnego rodzaju.
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka meble i wystrój wnętrz
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Pielęgnacja ciała przedmioty związane z pielęgnacją ciała
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | lustro |
Połączenia
- kryształowe; wielkie; wklęsłe; czarodziejskie, magiczne zwierciadło; zwierciadło metalowe; kuliste, płaskie, wklęsłe
- zwierciadło o jakiejś średnicy
- powierzchnia; średnica zwierciadła
- patrzeć w zwierciadło
- odbicie w zwierciadle
- coś odbija się jak w zwierciadle
Cytaty
|
Na podeście półpiętra zwraca naszą uwagę wielkie zwierciadło, które pokrywa drzwi prowadzące do wielkiej Sali Jadalnej, usytuowanej w dobudowanym zachodnim segmencie. źródło: NKJP: Maria Irena Kwiatkowska, Marek Kwiatkowski, Krzysztof Wesołowski: Znane i nieznane: rezydencje, ludzie, wydarzenia, 2001 |
|
|
Kiedy patrząc w lustro zauważały plamkę wymalowaną na swoim obliczu, dotykały własnej twarzy, nie zaś, jak można by oczekiwać, powierzchni zwierciadła. źródło: NKJP: Joanna Komorowska: Gazeta Wyborcza, 1998-04-24 |
|
|
Konarski dokonał w sztuce autoportretu dość niezwykłego, bo zatrącającego o matematykę zabiegu, namalował mianowicie autoportret w lustrzanym odbiciu pękniętego zwierciadła. źródło: NKJP: Andrzej Warzecha: Autoportrety, Dziennik Polski, 2001-02-21 |
|
|
Jeżeli promień wychodzi z punktu T i pada na zwierciadło OA w punkcie M, to [...] pada na zwierciadło OB w punkcie N i po odbiciu znajduje się w położeniu prostopadłym do promienia TM. źródło: NKJP: Stefan Przewłocki: Geodezja dla inżynierii środowiska, 1997 |
|
|
Wreszcie akta Akademii Krakowskiej wspominają, że do wywoływania wizji i do praktyk nekromanckich używano czarnoksięskich zwierciadeł [...]. źródło: NKJP: Zjawa królowej Barbary, Dziennik Polski, 2001-08-25 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zwierciadło |
zwierciadła |
|
| D. | zwierciadła |
zwierciadeł |
|
| C. | zwierciadłu |
zwierciadłom |
|
| B. | zwierciadło |
zwierciadła |
|
| N. | zwierciadłem |
zwierciadłami |
|
| Ms. | zwierciadle |
zwierciadłach |
|
| W. | zwierciadło |
zwierciadła |
2. powierzchnia wody
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia zbiorniki wodne
Połączenia
- zwierciadło jezior, wody
- powierzchnia, tafla; położenie, poziom; depresja; spadek zwierciadła (wody)
- obniżenie zwierciadła (wody)
Cytaty
|
Najwyższe wzniesienia przekraczają wysokość 200 m n.p.m. (221 m), zwierciadła jezior leżą na wysokości 120–140m n.p.m., wysokości względne dochodzą do 60 m. źródło: NKJP: Jan Bałdowski: Warmia, Mazury, Suwalszczyzna, 1996 |
|
|
Gdy dysponujemy wystarczającym rozpoznaniem hydrologicznym, [...] znamy rytm wahań zwierciadła wód podziemnych [...]. źródło: NKJP: Urszula Soczyński: Hydrologia dynamiczna, 1997 |
|
|
Jest to jedyny znany przypadek, gdy wyspa jest większa od powierzchni zwierciadła wody. źródło: NKJP: Adam Choiński: Jeziora kuli ziemskiej, 2000 |
|
|
Za sobą widzę mętną taflę zwierciadła wody, a w nim odbite po tamtej stronie jakieś blaski i ruchliwe cienie [...]. źródło: NKJP: Tadeusz Konwicki: Kronika wypadków miłosnych, 1974 |
|
|
Dopiero w okresie późniejszym wskutek obniżenia zwierciadła wód wyspa stała się półwyspem. źródło: NKJP: Włodzimierz Łęcki: Wielkopolska: przewodnik, 1989 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zwierciadło |
zwierciadła |
|
| D. | zwierciadła |
zwierciadeł |
|
| C. | zwierciadłu |
zwierciadłom |
|
| B. | zwierciadło |
zwierciadła |
|
| N. | zwierciadłem |
zwierciadłami |
|
| Ms. | zwierciadle |
zwierciadłach |
|
| W. | zwierciadło |
zwierciadła |
Inne uwagi
Zwykle lp
Składnia
|
+ | zwierciadło | + |
CZEGO
|
3. prawdy
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie prawdy i wartości życiowe
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | odbicie |
Połączenia
- zwierciadło społeczne
- zwierciadło epoki, historii, kultury; prawdy; satyry; społeczeństwa, rzeczywistości, życia
- zwierciadło odbija coś
- stać się zwierciadłem czegoś
Cytaty
|
Tę linię analizy kontynuuje [...], traktując „dobre media” jako zwierciadło społeczne, ponieważ działają jak swoiste „sumienie społeczne” narodu. źródło: NKJP: Tomasz Goban-Klas: Media i komunikowanie masowe: teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu, 1999 |
|
|
Oblicze Kraju odbite w zwierciadle prasy komunistycznej jest całkowicie fałszywe — odbite w zwierciadle propagandy emigracyjnej jest nierealne. źródło: NKJP: Juliusz Mieroszewski: Finał klasycznej Europy, 1997 |
|
|
Lud pokazywano w zwierciadle groteski, burleski, satyry, w najlepszym przypadku farsy i komedii. źródło: NKJP: Romana Brzezińska: Teatr nie boi się na wet kiczu, Gazeta Poznańska, 2002-10-26 |
|
|
Tak w różnych zwierciadłach literatury odbijały się różne oblicza tej samej Polski. źródło: NKJP: Wojciech Żukrowski: Za kurtyną mroku. Zabawa w chowanego, 1995 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zwierciadło |
zwierciadła |
|
| D. | zwierciadła |
zwierciadeł |
|
| C. | zwierciadłu |
zwierciadłom |
|
| B. | zwierciadło |
zwierciadła |
|
| N. | zwierciadłem |
zwierciadłami |
|
| Ms. | zwierciadle |
zwierciadłach |
|
| W. | zwierciadło |
zwierciadła |
Inne uwagi
Zwykle lp
Składnia
|
|
+ | zwierciadło | + |
CZEGO
|