UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

ażeby

Chronologizacja

1 połowa XVI w., SPXVI

Pochodzenie

Zob. a i żeby

1. chcę, ażeby

Definicja

książk.

wprowadza zdanie podrzędne, w którym mówi się o tym, czego chce osoba, o której mowa w zdaniu nadrzędnym

Kategoria znaczeniowa

wykładnik woli

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	żeby
	(quasi)synonimy:	aby, by

Cytaty

Jednocześnie widok gwiazd rodzi nieodpartą chęć, ażeby zaznajomić się bliżej z tymi odległymi, delikatnie migoczącymi światełkami.

źródło: NKJP: Jarosław Włodarczyk: Wędrówki niebieskie czyli Wszechświat nie tylko dla poetów, 1999

Bardzo cię proszę, ażebyś, o ile możliwości najprędzej zawiadomiła mnie, czy: 1. otrzymałaś 50 koron, 2. paczkę od dr K[ota], 3. czy rozmawiałaś z ppor. Furgalskim, 4. czy dostałaś kartkę z 12 X?

źródło: NKJP: Maria Dąbrowska: Ich noce i dnie. Korespondencja Marii i Mariana Dąbrowskich 1909-1925, 2005

Odmiana

część mowy: włącznik

Składnia

_ : Zd.Nadrz., ażeby _: Zd.Podrz. Zd.Nadrz.: Cz., Przym., Rz. _wolitywny Zd.Podrz.: Cz. _{cz. przesz., bezok., bezosob.}
aglutynacja: w zdaniach z Cz. _{cz. przesz.} obligatoryjna: ażebym , ażebyś , ażebyśmy , ażebyście
korelat: fakultatywny: to
szyk: obligatoryjna antepozycja względem Zd.Podrz, zmienny względem Zd.Nadrz.

2. Ażeby go zaraza!

Definicja

książk.

mówiący, sądząc, że byłoby dobrze, gdyby stało się to, o czym mowa w zdaniu, wyraża życzenie, by to się stało

Kategoria znaczeniowa

wykładnik życzenia

Pragmatyka

Używane do wyrażania życzenia i przekleństwa.

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	żeby
	(quasi)synonimy:	aby, bodajby, by, byle, byleby, niech, niechby, niechże, oby

Cytaty

Ażeby wszystkich wytraciła zaraza, mór, ażeby ich pochłonęło piekło! Wszystkich!

źródło: NKJP: Zofia Kossak: Błogosławiona wina, 1996

Marcel, trzęsący się ze strachu, przybliżył się do mnie, nie przestając przeklinać: „Zasrana rzeko, ażebyś wyschła z pragnienia! Ażeby ryby cię wychlały do ostatniej kropli!!”.

źródło: NKJP: Józef Bau: Czas zbezczeszczenia. Wspomnienia z czasów drugiej wojny światowej, 2006

[...] a potem wszyscy kolędnicy kwestowali o datki i dziękowali: „Za kolędę dziękujemy, szczęścia zdrowia winszujemy, ażebyście długo żyli, a po śmierci w niebie byli.

źródło: NKJP: Kazimierz Saługa: Ocalić od zapomnienia (odc.20): Co Tydzień Jaworzno, 2005-01-01

Odmiana

część mowy: modyfikator deklaratywności

podklasa: operator zdaniowy

Składnia

ażeby _ Zd. z Cz. _{cz. przesz. bezosob.}
korelat: w Zd. z Cz. _{cz. przesz.} obligatoryjna: ażebym , ażebyś , ażebyśmy , ażebyście
ograniczenia zakresu użycia: nie: Cz _{t. rozk., cz. teraźn.}
szyk: stała: pozycja inicjalna w zdaniu

3. robię po to, ażeby

Definicja

książk.

wprowadza zdanie podrzędne, które wskazuje na cel tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym, który chce się przez daną czynność osiągnąć

Kategoria znaczeniowa

wykładnik celu

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	żeby
	(quasi)synonimy:	aby, by

Cytaty

	Zgłaszam sprzeciw. Moja znakomita koleżanka specjalnie demonizuje szkodliwość obu samców, ażeby podnieść prestiż swojej służby i dostać dodatkowe fundusze na swoje podejrzane eksperymenta. źródło: NKJP: Juliusz Machulski: Seksmisja, 1983
	Po to na bezludzie, ażeby całymi dniami wypatrywać, czy jakiś człowiek nie nadchodzi drogą? źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Opowiadania 1960-1965, 1997
	Ażeby uniknąć odwiedzin, rozpowiedziała w wiosce, że mam jakąś zaraźliwą chorobę i nie wolno przekraczać progu jej domu. źródło: NKJP: Beata Ostrowicka: Kraina kolorów. Księga intryg, 1999
	Ty pamiętasz, że kilka razy w tygodniu odwiedzali go Julek, Wuśka i Poldek, i mówiliśmy przeważnie szeptem, ażebyś ty nie słyszał. źródło: NKJP: Józef Bau: Czas zbezczeszczenia. Wspomnienia z czasów drugiej wojny światowej, 2006
	Mówiąc do was, muszę stać, ażebyście mnie mogli widzieć zza katedry. źródło: NKJP: Jan Brzechwa: Akademia pana Kleksa, 1996

Odmiana

część mowy: włącznik

Składnia

_: Zd.Nadrz., ażeby _: Zd.Podrz. Zd.Nadrz.: Cz. - czynności zamierzone Zd.Podrz.: Cz. _{cz. przesz. lub bezok.}
aglutynacja: w zdaniach z Cz. _{cz. przesz.} obligatoryjna: ażebym , ażebyś , ażebyśmy , ażebyście
korelat: fakultatywny: po to
ograniczenia zakresu użycia: Zd. Podrz.: Cz. _{t. przyp., cz. teraźn., cz. przysz.}
szyk: obligatoryjna antepozycja względem Zd.Podrz, zmienny względem Zd.Nadrz.

4. trzeba zrobić, ażeby

Definicja

książk.

wprowadza zdanie podrzędne, w którym mowa jest o tym, czego warunek stanowi to, co chce się, by miało miejsce, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym

Kategoria znaczeniowa

wykładnik możliwości

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	żeby
	(quasi)synonimy:	aby, by

Cytaty

I ja, raptem, ni stąd ni zowąd, mam się urządzić w nielegalnym świecie? Ażeby przejść ulicą, z domu do domu, trzeba mieć dolary. Ażeby napić się wody, trzeba mieć dolary. Ażeby wziąć do ręki broń, na to trzeba mieć już grube dolary...

źródło: NKJP: Bogdan Wojdowski: Chleb rzucony umarłym, 1975

Ażeby dotrzeć do Chile, należało pokonać potężny ocean, bezkresną pustynię i groźne góry (Andy, a później przeżyć wśród walecznych Indian i surowej przyrody.

źródło: NKJP: Daniel Passent: Choroba dyplomatyczna, 2002

Ażeby został strawiony, musi być lekkostrawny, kuszący, przyprawiony i pikantny, bez zbędnej wody i, zamykając metaforę, nie może być nudny jak flaki z olejem.

źródło: NKJP: Jakub Wicher: Marketing alternatywny, 2008

Odmiana

część mowy: włącznik

Składnia

_ :Zd.Nadrz., ażeby _: Zd.Podrz. Zd.Nadrz.: Cz. _modalny Zd.Podrz.: Cz. _bezok.
aglutynacja: w zdaniach z Cz. _{cz. przesz.} obligatoryjna: ażebym , ażebyś , ażebyśmy , ażebyście
korelat: fakultatywny: do tego , po to
szyk: obligatoryjna antepozycja względem Zd.Podrz, zmienny względem Zd.Nadrz.

5. zrób tak, ażeby

Definicja

książk.

wprowadza zdanie podrzędne, w którym mówi się o sposobie robienia tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym, co chce się, by miało miejsce

Kategoria znaczeniowa

wykładnik sposobu

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	żeby
	(quasi)synonimy:	aby, by

Cytaty

O powodzeniu takiego polowania decyduje wiatr, a więc zasiadać należy tak, ażeby wiatr był od strony spodziewanego podejścia dzików.

źródło: NKJP: Stanisław Godlewski: Vademecum myśliwego, 1996

Oto dwa tylne koriale nagle wyprysnęły naprzód i naszym itaubom w taki sposób zabiegły drogę, ażebyśmy, otoczeni ze wszystkich stron, nie mogli im uciec.

źródło: NKJP: Arkady Fiedler: Biały Jaguar, 1990

Odmiana

część mowy: włącznik

Składnia

_: Zd.Nadrz., ażeby _: Zd.Podrz. Zd.Podrz.: Cz. _{cz. przesz. lub bezok.}
aglutynacja: w zdaniach z Cz. _{cz. przesz.} obligatoryjna: ażebym , ażebyś , ażebyśmy , ażebyście
korelat: fakultatywny: tak
szyk: obligatoryjna antepozycja względem Zd.Podrz, zmienny względem Zd.Nadrz.

6. za mały, ażeby

Definicja

książk.

wprowadza zdanie podrzędne, w którym mówi się o tym, czego zaistnienie jest zależne od stopnia tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym, co chce się, by miało miejsce

Kategoria znaczeniowa

wykładnik warunku

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	żeby
	(quasi)synonimy:	aby, by

Cytaty

Właściwie rzecz jest zbyt rozrzucona, zanadto amorficzna, ażeby można to było nazwać studiami.

źródło: NKJP: Michał Głowiński: Ekspresja i empatia, 1997

Sam jesteś za słaby, ażeby sobie poradzić ze swoimi ułomnościami.

źródło: NKJP: Tadeusz Szewczyk: Miłość i przebaczenie, 2007

Odmiana

część mowy: włącznik

Składnia

_ : Zd.Nadrz., ażeby _: Zd.Podrz. Zd.Nadrz.: operator gradacji _{wykładnik stopnia}
aglutynacja: w zdaniach z Cz. _{cz. przesz.} obligatoryjna: ażebym , ażebyś , ażebyśmy , ażebyście
korelat: fakultatywny: do tego , na to
szyk: stały: interpozycja

7. stało się to, ażeby stało się potem coś innego

Definicja

książk.

wprowadza zdanie podrzędne, w którym mowa jest o tym, co nastąpiło po tym, o czym mowa w Zd.Nadrz. w sposób niezależny od tego, o czym mowa w Zd.Nadrz.; w wyniku tego, o czym mowa w Zd.Podrz. dany obiekt znalazł się w sytuacji sprzed tej, o której mowa w Zd.Nadrz. bądź w innej, niż się należało spodziewać

Kategoria znaczeniowa

wykładnik następstwa

Relacje znaczeniowe

synonimy:

aby, by, żeby

Cytaty

Wywabiła ona kochanka poza teren fortu, ażeby później bez żalu być świadkiem jego śmierci z rąk swoich współplemieńców.

źródło: NKJP: Zbigniew Teplicki: Wielcy Indianie Ameryki Północnej, 1994

A kiedy zapadła noc, przenosiliśmy się do umówionej stodoły, najczęściej na jedną noc i jeden dzień, aż do następnej nocy, ale czasem na dwa dni, ażeby kolejnej nocy odejść i odbyć dalszych parę kilometrów.

źródło: NKJP: Henryk Grynberg: Żydowska wojna, 1989

Odmiana

część mowy: włącznik

Składnia

_ : Zd.Nadrz., ażeby _: Zd.Podrz. Zd.Podrz.: Cz. _bezok. obligatoryjna tożsamość podmiotu Zd.Podrz. i Zd.Nadrz.
szyk: stały: interpozycja

8. nie sądzę, ażeby

Definicja

książk.

wprowadza zdanie podrzędne, w którym mówi się o swojej niewiedzy co do zajścia tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym

Kategoria znaczeniowa

wyrażenie epistemiczne – wykładnik oceny prawdziwości sądu

Relacje znaczeniowe

synonimy:

by, żeby

Cytaty

Rousseau w przeciwieństwie do swoich poprzedników, wychodząc z odmiennych kryteriów wartości, nie sądził, ażeby urządzenia polityczne Rzeczypospolitej, odbiegające od europejskich, służących innym za normę, należało uważać za złe.

źródło: NKJP: Marian Henryk Serejski: Europa a rozbiory Polski, 2009

Nie przypuszczam, ażeby były rzecznik prasowy rządu miał zamiar zostać właścicielem kościoła.

źródło: NKJP: Barbara Blida: Kościół, Trybuna Śląska, 2003-11-28

Odmiana

część mowy: włącznik

Składnia

_, ażeby _ Zd.Nadrz.: Cz. _{cz. teraźn.} - Cz. faktywny, obligatoryjnie z negacją Zd.Podrz.: Cz. _{cz. przesz.}
aglutynacja: w zdaniach z Cz. _{cz. przesz.} obligatoryjna: ażebym , ażebyś , ażebyśmy , ażebyście
korelat: fakultatywny: to
szyk: obligatoryjna antepozycja względem Zd.Podrz, zmienny względem Zd.Nadrz.

Data ostatniej modyfikacji: 19.03.2019