UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

spleść

Chronologizacja

SStp, SJPXVII, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

Zob.  pleść 

1. warkocz

Definicja

połączyć pędy lub pasma, wielokrotnie przełożywszy je przez siebie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Pielęgnacja ciała czynności związane z pielęgnacją ciała i ich efekty

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

Relacje znaczeniowe

synonimy:  przepleść, upleść, zapleść
antonimy:  odpleść, rozpleść
hiperonimy:  uwić

Połączenia

  • spleciony w warkocz

Cytaty

Splotłam z bławatków wianek i chciałam ci go żartem włożyć na skronie, ale ty odpychałeś mnie komicznie władczym gestem [...].

źródło: KWSJP: Gerhard Menzel: Gorzkie są ostatnie krople, 1965

Cieniutki drucik owińcie dookoła grubego gwoździa lub pręta (średnicy od 3 do 7 mm) tak, aby utworzył pętlę, i jego końce splećcie ze sobą.

źródło: KWSJP: B. Gocłowska: LUPA z kropli wody, ABC Techniki nr 2, 1980

Zebrała niesforne włosy i splotła je w węzeł.

źródło: KWSJP: Karol Estreicher: Krystianna, 1957

Egipcjanka splotła już włosy pani, zawiązawszy je z tyłu w węzeł grecki.

źródło: KWSJP: Teodor Jeske-Choiński: Gasnące słońce, 1958

Żeliwne balustrady z tego okresu mają kształt splecionych łodyg roślin wodnych.

źródło: KWSJP: Barbara Kawecka-Zygadło: Style, Cztery kąty nr 7, 1995

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. splotę
 spleciemy
2 os. spleciesz
 spleciecie
3 os. splecie
 splotą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. splotłem
+(e)m splótł
 splotłam
+(e)m splotła
 splotłom
+(e)m splotło
 spletliśmy
+(e)śmy spletli
 splotłyśmy
+(e)śmy splotły
2 os. splotłeś
+(e)ś splótł
 splotłaś
+(e)ś splotła
 splotłoś
+(e)ś splotło
 spletliście
+(e)ście spletli
 splotłyście
+(e)ście splotły
3 os. splótł
 splotła
 splotło
 spletli
 splotły

bezosobnik: spleciono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. splećmy
2 os. spleć
 splećcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. splótłbym
bym splótł
 splotłabym
bym splotła
 splotłobym
bym splotło
 spletlibyśmy
byśmy spletli
 splotłybyśmy
byśmy splotły
2 os. splótłbyś
byś splótł
 splotłabyś
byś splotła
 splotłobyś
byś splotło
 spletlibyście
byście spletli
 splotłybyście
byście splotły
3 os. splótłby
by splótł
 splotłaby
by splotła
 splotłoby
by splotło
 spletliby
by spletli
 splotłyby
by splotły

bezosobnik: spleciono by

bezokolicznik: spleść

imiesłów przysłówkowy uprzedni: splótłszy

gerundium: splecenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: spleciony

odpowiednik aspektowy: splatać

Składnia

Rzosobowy + spleść +
CO + (z CZEGO)
Rzosobowy + spleść +
CO + (z CZYM)
Rzosobowy + spleść +
CO + (w CO)

2. historie

Definicja

połączyć ze sobą, tworząc spójną całość

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Relacje znaczeniowe

antonimy:  rozpleść
hiperonimy:  połączyć

Cytaty

Wszystkie marzenia o dalszym życiu splótł z tą dziewczyną, umieściwszy ją w samym środku uczuć tkliwych.

źródło: KWSJP: Teodor Jeske-Choiński: Gasnące słońce, 1958

A potem opisałem tę historię, bo choć nie była ani najważniejsza, ani najbardziej dramatyczna w mojej karierze, to jednak splotła przedziwnie życie tylu ludzi...

źródło: KWSJP: Stanisław Goszczurny: Dwaj przyjaciele, 1971

Utwory na fortepian, napisane na 200. rocznicę śmierci Johanna Sebastiana Bacha, w których splótł kunsztownie oba motywy-sygnatury: B-A-C-H i własny B-Es-C-H.

źródło: KWSJP: Krzysztof Bilica: Wokół Chopina i Polski : siedem szkiców, 2005

Splotę w tej kompozycji wszystko, co wiem i czuję. Bohaterstwo i zwierzęcą męczarnię. Komunistów żydowskich i takich jak Markus, i zabitych.

źródło: KWSJP: Bohdan Czeszko: Pokolenie, 1951

Wydarzenia te miały kilka splecionych ze sobą przyczyn.

źródło: KWSJP: Koniec stanu wyjątkowego, Trybuna, 2006

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. splotę
 spleciemy
2 os. spleciesz
 spleciecie
3 os. splecie
 splotą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. splotłem
+(e)m splótł
 splotłam
+(e)m splotła
 splotłom
+(e)m splotło
 spletliśmy
+(e)śmy spletli
 splotłyśmy
+(e)śmy splotły
2 os. splotłeś
+(e)ś splótł
 splotłaś
+(e)ś splotła
 splotłoś
+(e)ś splotło
 spletliście
+(e)ście spletli
 splotłyście
+(e)ście splotły
3 os. splótł
 splotła
 splotło
 spletli
 splotły

bezosobnik: spleciono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. splećmy
2 os. spleć
 splećcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. splótłbym
bym splótł
 splotłabym
bym splotła
 splotłobym
bym splotło
 spletlibyśmy
byśmy spletli
 splotłybyśmy
byśmy splotły
2 os. splótłbyś
byś splótł
 splotłabyś
byś splotła
 splotłobyś
byś splotło
 spletlibyście
byście spletli
 splotłybyście
byście splotły
3 os. splótłby
by splótł
 splotłaby
by splotła
 splotłoby
by splotło
 spletliby
by spletli
 splotłyby
by splotły

bezosobnik: spleciono by

bezokolicznik: spleść

imiesłów przysłówkowy uprzedni: splótłszy

gerundium: splecenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: spleciony

odpowiednik aspektowy: splatać

Składnia

bez ograniczeń + spleść +
CO + (z KIM/CZYM)

3. ręce

Definicja

skrzyżowawszy, zacisnąć na sobie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne

Relacje znaczeniowe

synonimy:  zapleść
antonimy:  rozpleść

Połączenia

  • spleść dłonie, palce, ręce

Cytaty

Przyjął z rąk Ewy herbatę i splótł palce na szklance, jak gdyby chciał ogrzać dłonie.

źródło: KWSJP: Aleksander Minkowski: Czterdziestu na górze, 1961

Połóż się na plecach i ugnij lekko nogi, dłonie spleć na karku, rozstaw szeroko łokcie.

źródło: KWSJP: Jolanta Kobylińska, Marta Rudowicz: Sekrety pięknego ciała, Cosmopolitan, 1999

Spleć palce rąk - wszystkie oprócz wskazujących, które będziesz trzymać złączone i skierowane do góry (popatrz na zdjęcie).

źródło: KWSJP: Dla ciała i dla ducha, Cosmopolitan nr 4, 1999

Splecione nogi świadczą o wielkiej nieśmiałości, zaś zasłanianie ust ręką, jakby w geście tłumienia kaszlu - ostrzegają: z takim człowiekiem bądź ostrożny, nawet gdy zapewnia o szczerości.

źródło: KWSJP: Teresa Kwaśniewska: Uwaga na gesty, Trybuna Śląska, 1998

Dłonie były splecione jak do modlitwy.

źródło: KWSJP: Olgierd Domino: Bestia nie żyje, Super Express nr 24/4, 1998

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. splotę
 spleciemy
2 os. spleciesz
 spleciecie
3 os. splecie
 splotą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. splotłem
+(e)m splótł
 splotłam
+(e)m splotła
 splotłom
+(e)m splotło
 spletliśmy
+(e)śmy spletli
 splotłyśmy
+(e)śmy splotły
2 os. splotłeś
+(e)ś splótł
 splotłaś
+(e)ś splotła
 splotłoś
+(e)ś splotło
 spletliście
+(e)ście spletli
 splotłyście
+(e)ście splotły
3 os. splótł
 splotła
 splotło
 spletli
 splotły

bezosobnik: spleciono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. splećmy
2 os. spleć
 splećcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. splótłbym
bym splótł
 splotłabym
bym splotła
 splotłobym
bym splotło
 spletlibyśmy
byśmy spletli
 splotłybyśmy
byśmy splotły
2 os. splótłbyś
byś splótł
 splotłabyś
byś splotła
 splotłobyś
byś splotło
 spletlibyście
byście spletli
 splotłybyście
byście splotły
3 os. splótłby
by splótł
 splotłaby
by splotła
 splotłoby
by splotło
 spletliby
by spletli
 splotłyby
by splotły

bezosobnik: spleciono by

bezokolicznik: spleść

imiesłów przysłówkowy uprzedni: splótłszy

gerundium: splecenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: spleciony

odpowiednik aspektowy: splatać

Składnia

Rzosobowy + spleść +
CO + (GDZIE)
Data ostatniej modyfikacji: 26.03.2014
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN