UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

zgonić

rzadziej zegnać

Chronologizacja

XVI w., SPXVI
Na podstawie indeksu haseł.

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zgonię
 zgonimy
2 os. zgonisz
 zgonicie
3 os. zgoni
 zgonią

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zgoniłem
+(e)m zgonił
 zgoniłam
+(e)m zgoniła
 zgoniłom
+(e)m zgoniło
 zgoniliśmy
+(e)śmy zgonili
 zgoniłyśmy
+(e)śmy zgoniły
2 os. zgoniłeś
+(e)ś zgonił
 zgoniłaś
+(e)ś zgoniła
 zgoniłoś
+(e)ś zgoniło
 zgoniliście
+(e)ście zgonili
 zgoniłyście
+(e)ście zgoniły
3 os. zgonił
 zgoniła
 zgoniło
 zgonili
 zgoniły

bezosobnik: zgoniono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zgońmy
2 os. zgoń
 zgońcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zgoniłbym
bym zgonił
 zgoniłabym
bym zgoniła
 zgoniłobym
bym zgoniło
 zgonilibyśmy
byśmy zgonili
 zgoniłybyśmy
byśmy zgoniły
2 os. zgoniłbyś
byś zgonił
 zgoniłabyś
byś zgoniła
 zgoniłobyś
byś zgoniło
 zgonilibyście
byście zgonili
 zgoniłybyście
byście zgoniły
3 os. zgoniłby
by zgonił
 zgoniłaby
by zgoniła
 zgoniłoby
by zgoniło
 zgoniliby
by zgonili
 zgoniłyby
by zgoniły

bezosobnik: zgoniono by

bezokolicznik: zgonić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zgoniwszy

gerundium: zgonienie

imiesłów przymiotnikowy bierny: zgoniony

odpowiednik aspektowy: zganiać

1. ze stołu

Definicja

zmusić kogoś lub coś do opuszczenia jakiegoś miejsca

Warianty

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt hodowla i opieka nad zwierzętami; człowiek wobec zwierząt

Relacje znaczeniowe

synonimy:  spędzić

Cytaty

Jakieś dziecko próbuje wdrapać się na marmurowy stół. Trzeba je zgonić, ale tak, żeby się nie połamało.

źródło: NKJP: Izabela Filipiuk: Magiczne oko. Opowiadania zebrane, 2006

Przeżył w tym czasie po raz pierwszy trzęsienie ziemi, a z dachu zgonił go w końcu ulewny deszcz.

źródło: NKJP: (pp): Trzęsienie ziemi na dachu ambasady, Gazeta Goleniowska, 2008-04-28

W kontekście tych słów legionowski trener był bardziej zadowolony z niedzielnego zwycięstwie w Kleszczowie, choć z przekąsem podkreśla, że gospodarze zgonili z łóżek jego ekipę już o piątej rano, ustawiając mecz na godzinę jedenastą.

źródło: NKJP: (jb): Ciułanie i... budowanie, Mazowieckie To i Owo, 2009-05-14

Oddziałowy zastygł. Nawet nie zgonił muchy, która siadła na biurku.

źródło: NKJP: Co było dalej?, Dziennik Polski, 2003-09-27

Składnia

bez ograniczeń + zgonić +
KOGO/CO + SKĄD

2. w jedno miejsce

Definicja

zmusić grupę ludzi lub zwierząt do tego, żeby zebrali się w jednym miejscu

Warianty

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt hodowla i opieka nad zwierzętami; człowiek wobec zwierząt

Relacje znaczeniowe

synonimy:  spędzić
antonimy:  rozgonić, rozpędzić
hiperonimy:  zgromadzić

Cytaty

Zgonili całą wieś na plac przed szkołą, już mieli wybrać kilku na rozstrzelanie, gdy przed ludzi wyszła kobieta, co znała jako tako niemiecki, i błagała, żeby nie zabijali [...].

źródło: NKJP: Paweł Smoleński: Prawo do cierpienia, Gazeta Wyborcza, 1998-10-02

Zgonili mężczyzn z całej okolicy, z rękami uniesionymi ku niebu kazali maszerować pojedynczo.

źródło: NKJP: Andrzej Plęs: Wyhodowany na śmierć, Gazeta Krakowska, 2005-11-30

Najwięcej ofiar znalazłem jednak wokół ruin świątyni, gdzie zapewne głupi klecha zgonił trzódkę swoich wiernych owieczek, jakby modlitwy mogły je ochronić przed krwiożerczymi wilkami.

źródło: NKJP: Witold Jabłoński: Uczeń czarnoksiężnika, 2003

Składnia

bez ograniczeń + zgonić +
KOGO/CO + DOKĄD

3. zmęczyć

Definicja

zmusić człowieka lub zwierzę do zbyt szybkiego poruszania się i spowodować tym samym jego zmęczenie

Warianty

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt hodowla i opieka nad zwierzętami; człowiek wobec zwierząt

Połączenia

  • (dymić, ziać...) jak zgoniony koń, pies

Cytaty

Nie odzywał się jeszcze przez kilka sekund, jak zgoniony człowiek, który nim powie słowo - musi wydyszeć wpierw z siebie najcięższe zmęczenie.

źródło: NKJP: Jerzy Broszkiewicz: Wielka, większa i największa, 1960

I nawet nie był zdyszany dochodząc do celu, gdyż Bamboo Bar znajdował się niedaleko od portu, ale zaczął dyszeć niczym zgoniony koń, kiedy usłyszał to, co barman Taro miał mu do powiedzenia.

źródło: NKJP: Marta Tomaszewska: Zamach na wyspę, 2001

Musiało ją to wszystkie siły kosztować, bo leżała, dysząc, a boki niczym miechy jej chodziły. Można by pomyśleć, że ją jakiś drań tak zgonił.

źródło: NKJP: Wiesław Myśliwski: Kamień na kamieniu, 2008

Składnia

bez ograniczeń + zgonić +
KOGO/CO

4. na kogoś winę

Definicja

pot. 
przypisać czyjeś wady albo winę za czyjeś błędy osobie niewinnej w celu przeniesienia na nią odpowiedzialności

Warianty

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  przypisać

Cytaty

Paweł J. nie przyznał się do zarzutów i wyjaśnił, że działał pod presją. Całą winę zgonił na łódzką zorganizowaną przestępczość, która domagała się od niego pieniędzy.

źródło: NKJP: śma: Pokrzywdzony mimo woli..., Express Ilustrowany, 2001-07-11

Mam wrażenie, że jak ktoś inny coś zepsuje, będzie to traktowane zwyczajnie. Jak mnie coś nie pójdzie, to zgonią to na to, że jestem dziewczyną i potraktują jako dowód, że się nie nadaję.

źródło: NKJP: (fren): Pionierki, Gazeta Krakowska, 2003-02-01

Precyzyjne wyrażanie myśli jest również zaletą, nawet w tonie sarkastycznym. A jak nie wyjdzie, to najlepiej zgonić na inteligencję odbiorców.

źródło: NKJP: Usenet -- pl.soc.polityka

Składnia

bez ograniczeń + zgonić +
(CO) + na KOGO/CO
Data ostatniej modyfikacji: 27.08.2018
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN