Chronologizacja
Pochodzenie
po + nad
1. ponad stołem
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z zaimkiem osobowym ja oraz z zaimkiem on w formie poprzyimkowej nieakcentowanej występuje wariant ponade . W połączeniu z innymi wyrazami, w szczególności zaczynającymi się od co najmniej dwóch spółgłosek, może wystąpić wariant ponade , jednak jest to użycie nacechowane stylistycznie.
Warianty
- rzadziej ponade
Kategoria znaczeniowa
wykładnik lokalizacji przestrzennej
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | nad | |
| (quasi)synonimy: | powyżej I, powyżej II | |
| konwersy: | pod, popod |
Cytaty
|
Czy te okruszki ziemi, które teraz cichutko chrzęszczą mu w zębach, mogłyby ulecieć poza Żłobiska, ponad chatami, ponad drogą i rzeką i dalej aż nad dukielski rynek z niebieskawym, smutnym ratuszem i między zawiłe kontury bernardyńskich wież [...]. źródło: NKJP: Andrzej Stasiuk: Opowieści galicyjskie, 1995 |
|
|
Tybald Raabe milczał długo, obserwując lecącego ponad lasem kruka. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Narrenturm, 2002 |
|
|
Brzęczały pierwsze owady, a ponad dachami szybowały jaskółki. źródło: NKJP: Andrzej Szczypiorski: Początek, 1990 |
|
|
[...] ale na pomost ponad sceną posyłał swego pomocnika Bronka i nigdy się osobiście nie wspiął po drabinie do zawieszonego pod sufitem jupitera [...] źródło: NKJP: Henryk Grynberg: Życie ideologiczne, osobiste, codzienne i artystyczne, 1998 |
|
|
Patrzyłem wciąż w to zakratowane okno i miałem wrażenie, że moje myśli przepływają gdzieś obok mnie, ponade mną, po suficie, po ścianach, wsiąkają w półmrok tego pokoju czy też z tego półmroku wyłaniają się poza moją wolą. źródło: NKJP: Wiesław Myśliwski: Widnokrąg, 1996 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| ponad KIM / CZYM w pozycji prawostronnej: Rz. konkr. w Zd. z Cz. ruchu ukierunkowanego tylko w pozycji dookreślającej lokalizację Rz. wypełniającego miejsce gdzie tego Cz. |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: antepozycja |
2. ponad stół
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z zaimkiem osobowym ja oraz z zaimkiem on w formie poprzyimkowej nieakcentowanej występuje wariant ponade . W połączeniu z innymi wyrazami, w szczególności zaczynającymi się od co najmniej dwóch spółgłosek, może wystąpić wariant ponade , jednak jest to użycie nacechowane stylistycznie.
Warianty
- rzadziej ponade
Kategoria znaczeniowa
wykładnik lokalizacji przestrzennej
Cytaty
|
„Wniebowstąpienie” pierwszych umiejących się wzbić ponad powierzchnię gruntu zwierząt nie dało im żadnych korzyści energetycznych. źródło: NKJP: Jerzy Dzik: Dzieje życia na Ziemi. Wprowadzenie do paleobiologii, 2003 |
|
|
Do zapachu wędzonki dołączył zapach pieczonego chleba, wybijający się nawet ponad smród wielkiej gnojówki, oblężonej przez gęsi i kaczki. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Narrenturm, 2002 |
|
|
Kapliczki stoją gęsto obok siebie, czasem wystają ponad mur, bo w zależności od społecznej pozycji gospodarzy wieże ołtarzy są niskie albo wysokie na kilka metrów. źródło: NKJP: Wojciech Tochman: Córeńka, 2005 |
|
|
Mróweczka co jakiś czas pytała Pszczółkę, czy nie jest dla niej ciężarem i czy mała przyjaciółka da radę unosić ją w górę, ponad łąkę. źródło: NKJP: Agnieszka Kozak, Aneta Pietrzak: W poszukiwaniu siebie bajki terapeutyczne dla dorosłych, 2009 |
|
|
Boga mam miłować ponad moje dzieci, ponad rodzinę, ponade mnie samą i ponad wszystkich ludzi na świecie, ponad moje życie. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| ponad KOGO / CO w pozycji prawostronnej: Rz. konkr. w Zd. z Cz. ruchu ukierunkowanego |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: antepozycja |
3. kochać ponad życie
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik intensywności działania/stanu
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | nad | |
| (quasi)synonimy: | powyżej II |
Cytaty
|
I żaden najpiękniejszy miesiąc roku, żaden maj złoto-zielony nie był i nigdy nie będzie bardziej uroczy ponad ten mglisty, wilgotny listopad Warszawy 1918 roku! źródło: NKJP: Mariusz Urbanek: Kisielewscy: Jan August, Zygmunt, Stefan, Wacek, 2006 |
|
|
Nie miałoby sensu tworzenie normy mówiącej „nie kradnij, jak ci nie potrzeba”, „miłuj bliźniego, jeśli potrafisz” albo „nie cudzołóż ponad miarę”. źródło: NKJP: Adam Michnik, Józef Tischner, Jacek Żakowski: Między Panem a Plebanem, 1995 |
|
|
A oni, cokolwiek powiedzą, ponad wszystko w świecie lubią łatwość. źródło: NKJP: Anna Bojarska, Maria Bojarska: Siostry B., 1996 |
|
|
Zmarł nagle, częściowo z winy dziedzica, dla którego trudził się ponad siły. źródło: NKJP: Teresa Bojarska: Świtanie, przemijanie, 1996 |
|
|
Czy ty rozumiesz, ty, księże, który się ponade mnie wynosisz, czy ty rozumiesz, co to za straszliwe nieszczęście nie móc być świętą? źródło: NKJP: Jarosław Iwaszkiewicz: Brzezina i inne opowiadania, 2006 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| ponad KOGO / CO w Zd. z Cz. podlegającym intensyfikacji lub z Rz. oznaczającym czynność / stan podlegającą / podlegający intensyfikacji |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: antepozycja |
Informacja normatywna
W połączeniu z zaimkiem osobowym "ja" występuje wariant "nade". W połączeniu z wyrazami zaczynającymi się od co najmniej dwóch spółgłosek może wystąpić wariant "nade", jednak jest to użycie nacechowane stylistycznie.
4. ponad kilogram
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik kwantyfikacji ilościowej
Cytaty
|
Słuchaj, czekam na nią już ponad pół godziny. źródło: NKJP: Mariusz Cieślik: Śmieszni kochankowie, 2004 |
|
|
Popioły wyniesionego przez Kościół katolicki na ołtarze ojca Maksymiliana Kolbego, zmieszane z popiołami ponad miliona ludzi, w większości pochodzenia żydowskiego, rozsypane są w Oświęcimiu - wspólnym grobie narodów Europy. źródło: NKJP: Anna Pawełczyńska: Wartości a przemoc. Zarys socjologicznej problematyki Oświęcimia, 1995 |
|
|
Brał udział w ponad trzystu wystawach ogólnopolskich i siedemdziesięciu zagranicznych. źródło: NKJP: Barbara Ziembicka: Najprostszą drogą. Rozmowy z artystami, 1998 |
|
|
Zapachowej uciążliwości chowu drobiu i trzody chlewnej dotyczy więc ponad 12% wszystkich skarg. źródło: NKJP: Joanna Kośmider, Barbara Mazur-Chrzanowska, Bartosz Wyszyński: Odory, 2002 |
|
|
Toporna potęga Siódemki i jej nośność zaszokowała później świat przy wystrzeleniu Sputnika 1 i, zwłaszcza, Sputnika 3, który ważył ponad tonę. źródło: NKJP: Jakub Gałka: Apollo 11. Droga na Księżyc, Esensja, 2009-08-21 |
Odmiana
część mowy: operator metapredykatywny
podklasa: operator stopnia
Składnia
| ponad _ Licz., Rz. - cecha parametryczna, określenie liczby obiektów |
|||
|
ograniczenia zakresu użycia:
nie: z Cz., Przym., Przysł.
nie: z cechami nazywającymi stany rzeczy |
|||
| szyk: zmienny: neutralna antepozycja | |||