UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

zaciąć się

Chronologizacja

XVI w., SPXVI
Na podstawie indeksu haseł

Pochodzenie

Por. zaciąć ; zob. ciąć

1. żyletką

Definicja

zranić się ostrym przedmiotem

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie przyczyny, objawy i skutki chorób

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	zarżnąć się
	hiperonimy:	zranić się

Połączenia

zaciąć się przy goleniu
zaciąć się w palec, w rękę

Cytaty

Spał mało i płytko, rankiem obudził się zupełnie rozbity. Drgała mu lewa powieka, przy goleniu zaciął się jak nowicjusz.

źródło: NKJP: Manuela Gretkowska, Piotr Pietucha: Sceny z życia pozamałżeńskiego, 2003

[...] po wyjściu spod prysznica, zaczął golić się przed lustrem. Nagle zaciął się i wrzasnął.

źródło: NKJP: Marek Miller: Pierwszy milion..., 1999

Po kłótni zamknęła się w łazience i rozdrapywała paznokciami skórę na ramionach. Potem zaczęła golić nogi i przez przypadek zacięła się w kostkę.

źródło: NKJP: Lin Sampson, Ute Junker, Patrycja Szymanek: Żyletki kobietki, 2000

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zatnę się	zatniemy się
2 os.	zatniesz się	zatniecie się
3 os.	zatnie się	zatną się

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zaciąłem się +(e)m się zaciął	zacięłam się +(e)m się zacięła	zacięłom się +(e)m się zacięło	zacięliśmy się +(e)śmy się zacięli	zacięłyśmy się +(e)śmy się zacięły
2 os.	zaciąłeś się +(e)ś się zaciął	zacięłaś się +(e)ś się zacięła	zacięłoś się +(e)ś się zacięło	zacięliście się +(e)ście się zacięli	zacięłyście się +(e)ście się zacięły
3 os.	zaciął się	zacięła się	zacięło się	zacięli się	zacięły się

bezosobnik: zacięto się

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zatnijmy się
2 os.	zatnij się	zatnijcie się

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zaciąłbym się bym się zaciął	zacięłabym się bym się zacięła	zacięłobym się bym się zacięło	zacięlibyśmy się byśmy się zacięli	zacięłybyśmy się byśmy się zacięły
2 os.	zaciąłbyś się byś się zaciął	zacięłabyś się byś się zacięła	zacięłobyś się byś się zacięło	zacięlibyście się byście się zacięli	zacięłybyście się byście się zacięły
3 os.	zaciąłby się by się zaciął	zacięłaby się by się zacięła	zacięłoby się by się zacięło	zacięliby się by się zacięli	zacięłyby się by się zacięły

bezosobnik: zacięto by się

bezokolicznik: zaciąć się

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zaciąwszy się

gerundium: zacięcie się

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zacięcie się	zacięcia się
D.	zacięcia się	zacięć się
C.	zacięciu się	zacięciom się
B.	zacięcie się	zacięcia się
N.	zacięciem się	zacięciami się
Ms.	zacięciu się	zacięciach się
W.	zacięcie się	zacięcia się

odpowiednik aspektowy: zacinać się

Składnia

Rz_osobowy

zaciąć się

(w CO)

2. o windzie

Definicja

przestać nagle działać i nie dać się ponownie uruchomić

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny funkcjonowanie urządzeń i maszyn

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

popsuć się

Połączenia

automat, magazynek, mechanizm, przyrząd, suwak, zamek zaciął się; aparatura, broń, drukarka, kasa, klamka, klapa, maszyna, płyta, taśma, winda zacięła się; urządzenie zacięło się; drzwi, zawiasy zacięły się
zaciąć się na mrozie
zaciąć się przy pracy
coś zacięło się w aparaturze, w maszynie, w mechanizmie
zaciąć się całkowicie, kilkakrotnie, nagle, natychmiast; na amen, na dobre
móc się zaciąć
zaciąć się i nie chcieć ruszyć z miejsca

Cytaty

Marta ciężko oddycha. Doktor pozwala na dłuższą przerwę. W tym czasie sprawdza ilość taśmy w magnetofonach. Dzisiaj używa trzech magnetofonów, na wszelki przypadek, gdyby któryś się zaciął.

źródło: NKJP: Wiesława Maria Korczyńska: Wróć..., 2001

Kto z pań posłanek i panów posłów jest za przyjęciem wniosku [...], zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Kto jest przeciw? Kto się wstrzymał od głosowania? Chwileczkę, coś się zacięło w aparaturze.

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 27.06.1996

Duże wrażenie robiła przede wszystkim precyzja Sikory na strzelnicy. Strzelał szybko i i bez pudła. [...] Dramatyczne było trzecie strzelanie. Po drugim trafieniu Polakowi zaciął się karabin.

źródło: NKJP: Przemysław Konopka: Gazeta Wyborcza, 1995-02-17

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zatnę się	zatniemy się
2 os.	zatniesz się	zatniecie się
3 os.	zatnie się	zatną się

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zaciąłem się +(e)m się zaciął	zacięłam się +(e)m się zacięła	zacięłom się +(e)m się zacięło	zacięliśmy się +(e)śmy się zacięli	zacięłyśmy się +(e)śmy się zacięły
2 os.	zaciąłeś się +(e)ś się zaciął	zacięłaś się +(e)ś się zacięła	zacięłoś się +(e)ś się zacięło	zacięliście się +(e)ście się zacięli	zacięłyście się +(e)ście się zacięły
3 os.	zaciął się	zacięła się	zacięło się	zacięli się	zacięły się

bezosobnik: zacięto się

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zatnijmy się
2 os.	zatnij się	zatnijcie się

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zaciąłbym się bym się zaciął	zacięłabym się bym się zacięła	zacięłobym się bym się zacięło	zacięlibyśmy się byśmy się zacięli	zacięłybyśmy się byśmy się zacięły
2 os.	zaciąłbyś się byś się zaciął	zacięłabyś się byś się zacięła	zacięłobyś się byś się zacięło	zacięlibyście się byście się zacięli	zacięłybyście się byście się zacięły
3 os.	zaciąłby się by się zaciął	zacięłaby się by się zacięła	zacięłoby się by się zacięło	zacięliby się by się zacięli	zacięłyby się by się zacięły

bezosobnik: zacięto by się

bezokolicznik: zaciąć się

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zaciąwszy się

gerundium: zacięcie się

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zacięcie się	zacięcia się
D.	zacięcia się	zacięć się
C.	zacięciu się	zacięciom się
B.	zacięcie się	zacięcia się
N.	zacięciem się	zacięciami się
Ms.	zacięciu się	zacięciach się
W.	zacięcie się	zacięcia się

odpowiednik aspektowy: zacinać się

Składnia

Rz_nieżywotny

zaciąć się

3. w gniewie

Definicja

nie chcieć odstąpić od swojego stanowiska lub zmienić swojego postępowania

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

uprzeć się

Połączenia

zaciąć się w gniewie, w milczeniu, w oporze, w (męskiej) pysze, w uporze; w sobie
zaciąć się i czekać, zaciąć się i nic nie mówić, zaciąć się i nie powiedzieć ani słowa, zaciąć się i nie ustąpić

Cytaty

	Po co wywędrował z domu i mieszka na kwaterze po złej stronie Wisły? Zaciął się, więc rodzice spróbowali przemówić do rozsądku Karolinie. Jako synowej i życiowej opiekunce Arka. źródło: NKJP: Piotr Siemion: Finimondo, 2004
	Już ja wolę... - Żeby się nikt nie wtrącał do konfliktu między Bohdanem a tobą - dokończył za mnie. - A dlaczego? Bo ty się zaciąłeś i on się zaciął. A co wy macie wspólnego ze sprawami waszych ojców? Jaki możecie mieć na to wpływ? Żaden. źródło: NKJP: Aleksander Minkowski: Szaleństwo Majki Skowron, 1996
	Przeprosiny tu nie wystarczą, nie uśmierzą naszego bólu! Nic dziwnego, że wielu młodych chłopców zacięło się w gniewie, młodzi są często tacy skrajni, tacy zapalczywi. źródło: NKJP: Elżbieta Hajnicz: Przekraczając światło, 1996
	No co, jedzie pan? - Zgoda! Z przyjemnością. Ale proszę przyjąć moje zaproszenie na obiad. - Nie! Nie! - złożył ręce jak do modlitwy. - Do restauracji nie mogę. Ja jeszcze jakieś słowo. Lecz on zaciął się, że nie. Umówiliśmy się więc wprost na dworcu. źródło: NKJP: Tadeusz Breza: Urząd, 1960
	Nazajutrz, znowu na geografii, kiedy Dzidzia zacięła się, żeby uważać, bo ze Zmorą miała na pieńku i nie było żartów, dostała karteczkę: Przepraszam. Kocham Cię. Maja. źródło: NKJP: Zofia Chądzyńska: Przez ciebie, Drabie, 1995

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zatnę się	zatniemy się
2 os.	zatniesz się	zatniecie się
3 os.	zatnie się	zatną się

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zaciąłem się +(e)m się zaciął	zacięłam się +(e)m się zacięła	zacięłom się +(e)m się zacięło	zacięliśmy się +(e)śmy się zacięli	zacięłyśmy się +(e)śmy się zacięły
2 os.	zaciąłeś się +(e)ś się zaciął	zacięłaś się +(e)ś się zacięła	zacięłoś się +(e)ś się zacięło	zacięliście się +(e)ście się zacięli	zacięłyście się +(e)ście się zacięły
3 os.	zaciął się	zacięła się	zacięło się	zacięli się	zacięły się

bezosobnik: zacięto się

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zatnijmy się
2 os.	zatnij się	zatnijcie się

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zaciąłbym się bym się zaciął	zacięłabym się bym się zacięła	zacięłobym się bym się zacięło	zacięlibyśmy się byśmy się zacięli	zacięłybyśmy się byśmy się zacięły
2 os.	zaciąłbyś się byś się zaciął	zacięłabyś się byś się zacięła	zacięłobyś się byś się zacięło	zacięlibyście się byście się zacięli	zacięłybyście się byście się zacięły
3 os.	zaciąłby się by się zaciął	zacięłaby się by się zacięła	zacięłoby się by się zacięło	zacięliby się by się zacięli	zacięłyby się by się zacięły

bezosobnik: zacięto by się

bezokolicznik: zaciąć się

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zaciąwszy się

gerundium: zacięcie się

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zacięcie się	zacięcia się
D.	zacięcia się	zacięć się
C.	zacięciu się	zacięciom się
B.	zacięcie się	zacięcia się
N.	zacięciem się	zacięciami się
Ms.	zacięciu się	zacięciach się
W.	zacięcie się	zacięcia się

odpowiednik aspektowy: zacinać się

Składnia

Rz_osobowy	+	zaciąć się	+	(w CZYM)
Rz_osobowy	+	zaciąć się	+	(że ZDANIE \| żeby ZDANIE)

4. przy odpowiedzi

Definicja

mówiąc coś, zamilknąć na chwilę

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język mówienie

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

przerwać

Połączenia

zaciąć się na jakimś pytaniu, słowie
zaciąć się przy odpowiedzi
zaciąć się nagle, niezręcznie
zaciąć się jak stara katarynka
zaciąć się i zaczerwienić się

Cytaty

Spojrzał na zegar. - Pierwsza! A ty? Przecież pewnie ktoś na ciebie czeka! Dzwoniłaś do domu? Pewnie chcesz już jechać, a ja cię tu trzymam. - Nikt na mnie nie czeka - zacięła się.

źródło: NKJP: Ariadna Lewańska: Sonata dla Natalii, 1996

[...] recytował w myślach słynną odę o nieśmiertelności wybrańca muz. Nagle zaciął się i sam już nie wiedział, kto w milczeniu wchodził na Kapitol: kapłan czy westalka?

źródło: KJ PWN: Marek Krajewski: Koniec świata w Breslau, 2003

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zatnę się	zatniemy się
2 os.	zatniesz się	zatniecie się
3 os.	zatnie się	zatną się

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zaciąłem się +(e)m się zaciął	zacięłam się +(e)m się zacięła	zacięłom się +(e)m się zacięło	zacięliśmy się +(e)śmy się zacięli	zacięłyśmy się +(e)śmy się zacięły
2 os.	zaciąłeś się +(e)ś się zaciął	zacięłaś się +(e)ś się zacięła	zacięłoś się +(e)ś się zacięło	zacięliście się +(e)ście się zacięli	zacięłyście się +(e)ście się zacięły
3 os.	zaciął się	zacięła się	zacięło się	zacięli się	zacięły się

bezosobnik: zacięto się

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zatnijmy się
2 os.	zatnij się	zatnijcie się

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zaciąłbym się bym się zaciął	zacięłabym się bym się zacięła	zacięłobym się bym się zacięło	zacięlibyśmy się byśmy się zacięli	zacięłybyśmy się byśmy się zacięły
2 os.	zaciąłbyś się byś się zaciął	zacięłabyś się byś się zacięła	zacięłobyś się byś się zacięło	zacięlibyście się byście się zacięli	zacięłybyście się byście się zacięły
3 os.	zaciąłby się by się zaciął	zacięłaby się by się zacięła	zacięłoby się by się zacięło	zacięliby się by się zacięli	zacięłyby się by się zacięły

bezosobnik: zacięto by się

bezokolicznik: zaciąć się

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zaciąwszy się

gerundium: zacięcie się

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zacięcie się	zacięcia się
D.	zacięcia się	zacięć się
C.	zacięciu się	zacięciom się
B.	zacięcie się	zacięcia się
N.	zacięciem się	zacięciami się
Ms.	zacięciu się	zacięciach się
W.	zacięcie się	zacięcia się

odpowiednik aspektowy: zacinać się

Składnia

Rz_osobowy

zaciąć się

(MOWA WPROST)

5. o sprawie

Definicja

przestać się toczyć lub robić coś dalej

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Połączenia

rzecz, sprawa zacięła się; coś, wszystko zacięło się
zaciąć się ostatnio; w jakimś momencie

Cytaty

Zaproponujmy, że pomożemy mu sprawdzić, czy zrozumiało materiał. Jeśli zaprotestuje, poczekajmy do pierwszej jedynki: chętniej skorzysta z pomocy. [...] Czasem jednak dziecko zatnie się na czymś i nijak nie może ruszyć z nauką.

źródło: NKJP: Gazeta Wyborcza, 1997-09-03

Trener, który w Turynie pracuje cztery i pół roku, trzykrotnie doprowadził „bianco-neri” do finału Ligi Mistrzów, zdobył Puchar Świata. [...] Ale w tym sezonie coś się zacięło.

źródło: NKJP: Gazeta Wyborcza, 1999-02-09

Zacięło się na preambule. Obawy, że preambuła, czyli uroczysty wstęp do konstytucji, może urazić katolików albo dyskryminować niewierzących, doprowadziła posłów do kłótni o każde słowo.

źródło: NKJP: Agata Nowakowska: Gazeta Wyborcza, 1996-11-28

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zatnę się	zatniemy się
2 os.	zatniesz się	zatniecie się
3 os.	zatnie się	zatną się

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zaciąłem się +(e)m się zaciął	zacięłam się +(e)m się zacięła	zacięłom się +(e)m się zacięło	zacięliśmy się +(e)śmy się zacięli	zacięłyśmy się +(e)śmy się zacięły
2 os.	zaciąłeś się +(e)ś się zaciął	zacięłaś się +(e)ś się zacięła	zacięłoś się +(e)ś się zacięło	zacięliście się +(e)ście się zacięli	zacięłyście się +(e)ście się zacięły
3 os.	zaciął się	zacięła się	zacięło się	zacięli się	zacięły się

bezosobnik: zacięto się

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zatnijmy się
2 os.	zatnij się	zatnijcie się

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zaciąłbym się bym się zaciął	zacięłabym się bym się zacięła	zacięłobym się bym się zacięło	zacięlibyśmy się byśmy się zacięli	zacięłybyśmy się byśmy się zacięły
2 os.	zaciąłbyś się byś się zaciął	zacięłabyś się byś się zacięła	zacięłobyś się byś się zacięło	zacięlibyście się byście się zacięli	zacięłybyście się byście się zacięły
3 os.	zaciąłby się by się zaciął	zacięłaby się by się zacięła	zacięłoby się by się zacięło	zacięliby się by się zacięli	zacięłyby się by się zacięły

bezosobnik: zacięto by się

bezokolicznik: zaciąć się

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zaciąwszy się

gerundium: zacięcie się

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zacięcie się	zacięcia się
D.	zacięcia się	zacięć się
C.	zacięciu się	zacięciom się
B.	zacięcie się	zacięcia się
N.	zacięciem się	zacięciami się
Ms.	zacięciu się	zacięciach się
W.	zacięcie się	zacięcia się

odpowiednik aspektowy: zacinać się

Składnia

zaciąć się

(na CZYM)

6. o ustach

Definicja

zacisnąć się mocno

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

zacisnąć się

Połączenia

usta, wargi zacięły się
usta zacięły się w bólu, w (pogardliwym) półuśmiechu
(usta) pobladły i zacięły się

Cytaty

Twarze mężczyzn stwardniały. Wargi zacięły się, w oczach rozgorzała nienawiść. Zacisnęli pięści, a ze zdławionych gardzieli wyrwał się ochrypły okrzyk: - Śmierć Rzymowi! Niech żyje wolność!

źródło: NKJP: Halina Rudnicka: Uczniowie Spartakusa, 1996

Drewnianą trybunę otaczały trzy setki dowodzonych przez Olgomara Łysego czerwońców. [...] Ich oczy błyszczały, a usta zacięły się w pogardliwym półuśmiechu.

źródło: NKJP: Tomasz Kołodziejczak: Krew i kamień, 2003

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zatnę się	zatniemy się
2 os.	zatniesz się	zatniecie się
3 os.	zatnie się	zatną się

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zaciąłem się +(e)m się zaciął	zacięłam się +(e)m się zacięła	zacięłom się +(e)m się zacięło	zacięliśmy się +(e)śmy się zacięli	zacięłyśmy się +(e)śmy się zacięły
2 os.	zaciąłeś się +(e)ś się zaciął	zacięłaś się +(e)ś się zacięła	zacięłoś się +(e)ś się zacięło	zacięliście się +(e)ście się zacięli	zacięłyście się +(e)ście się zacięły
3 os.	zaciął się	zacięła się	zacięło się	zacięli się	zacięły się

bezosobnik: zacięto się

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zatnijmy się
2 os.	zatnij się	zatnijcie się

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zaciąłbym się bym się zaciął	zacięłabym się bym się zacięła	zacięłobym się bym się zacięło	zacięlibyśmy się byśmy się zacięli	zacięłybyśmy się byśmy się zacięły
2 os.	zaciąłbyś się byś się zaciął	zacięłabyś się byś się zacięła	zacięłobyś się byś się zacięło	zacięlibyście się byście się zacięli	zacięłybyście się byście się zacięły
3 os.	zaciąłby się by się zaciął	zacięłaby się by się zacięła	zacięłoby się by się zacięło	zacięliby się by się zacięli	zacięłyby się by się zacięły

bezosobnik: zacięto by się

bezokolicznik: zaciąć się

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zaciąwszy się

gerundium: zacięcie się

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zacięcie się	zacięcia się
D.	zacięcia się	zacięć się
C.	zacięciu się	zacięciom się
B.	zacięcie się	zacięcia się
N.	zacięciem się	zacięciami się
Ms.	zacięciu się	zacięciach się
W.	zacięcie się	zacięcia się

odpowiednik aspektowy: zacinać się

Składnia

Rz_nieżywotny

zaciąć się

(w CZYM)

Data ostatniej modyfikacji: 28.02.2023