UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

unieść

Chronologizacja

XV w., SStp

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. uniosę
 uniesiemy
2 os. uniesiesz
 uniesiecie
3 os. uniesie
 uniosą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. uniosłem
+(e)m uniósł
 uniosłam
+(e)m uniosła
 uniosłom
+(e)m uniosło
 unieśliśmy
+(e)śmy unieśli
 uniosłyśmy
+(e)śmy uniosły
2 os. uniosłeś
+(e)ś uniósł
 uniosłaś
+(e)ś uniosła
 uniosłoś
+(e)ś uniosło
 unieśliście
+(e)ście unieśli
 uniosłyście
+(e)ście uniosły
3 os. uniósł
 uniosła
 uniosło
 unieśli
 uniosły

bezosobnik: uniesiono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. unieśmy
2 os. unieś
 unieście

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. uniósłbym
bym uniósł
 uniosłabym
bym uniosła
 uniosłobym
bym uniosło
 unieślibyśmy
byśmy unieśli
 uniosłybyśmy
byśmy uniosły
2 os. uniósłbyś
byś uniósł
 uniosłabyś
byś uniosła
 uniosłobyś
byś uniosło
 unieślibyście
byście unieśli
 uniosłybyście
byście uniosły
3 os. uniósłby
by uniósł
 uniosłaby
by uniosła
 uniosłoby
by uniosło
 unieśliby
by unieśli
 uniosłyby
by uniosły

bezosobnik: uniesiono by

bezokolicznik: unieść

imiesłów przysłówkowy uprzedni: uniósłszy

gerundium: uniesienie

imiesłów przymiotnikowy bierny: uniesiony

odpowiednik aspektowy: unosić

Pochodzenie

Zob.  nieść 

1. miecz

Definicja

spowodować, że coś znalazło się wyżej niż było wcześniej

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

Połączenia

  • unieść broń, miecz, pistolet; przyłbicę, siekierę, kielich, kieliszek, szklankę; zasłony
  • unieść nieznacznie, trochę

Cytaty

- Aleksandra uniosła smukły kieliszek z białym winem i stuknęła nim delikatnie w mój kufel.

źródło: NKJP: Grażyna Plebanek: Pudełko ze szpilkami, 2002

Na jej szczęście facet zniknął zbyt szybko, a ona, uniósłszy wieczko naczynia, zobaczyła, że wypełnione jest startym na miał serem.

źródło: NKJP: Zbigniew Górniak: Siostra i byk, 2009

Należy delikatnie unieść dziecko i ułożyć je sobie na ugiętym przedramieniu, tak, aby jego główka opierała się o nasze ramię.

źródło: NKJP: Internet

Składnia

Rz żywotny + unieść +
KOGO/CO

2. brwi

Definicja

skierować ku górze

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

Połączenia

  • unieść brwi, powieki; dłoń, głowę, rękę, nogę, palec; podbródek; łeb; wzrok

Cytaty

Wszystko bardzo się uprościło. A poza tym - jest pani kobietą. Uniosła brwi w szczerym zdumieniu. - I cóż z tego?

źródło: NKJP: Jacek Dukaj: W kraju niewiernych, 2000

Wika uniosła głowę znad czasopisma i pomachała mi ręką.

źródło: NKJP: Aleksander Minkowski: Szaleństwo Majki Skowron,1972

Był czas, że ze względu na charakterystycznie uniesiony podbródek porównywano go z Mussolinim.

źródło: NKJP: Marcin Meller: Historia wielkości i upadku Mariana K., Polityka, 2001-09-22

Składnia

bez ograniczeń + unieść +
CO

3. zdołać nieść

Definicja

zdołać podnieść lub utrzymać przedmiot o określonej masie

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

Relacje znaczeniowe

synonimy:  udźwignąć, uradzić

Połączenia

  • unieść bagaż, ciężar, ładunek
  • nie móc unieść

Cytaty

I tego wieczora Spartakus wydał dziwne zarządzenie: wszyscy mają przygotować się do drogi, nawet kobiety i dzieci, zabrać tylko to, co da się unieść na plecach.

źródło: NKJP: Halina Rudnicka: Uczniowie Spartakusa, 1951

Prymitywny prom nie mógł od razu unieść wozu, sześciu koni i ludzi.

źródło: NKJP: Alfred Szklarski: Tajemnicza wyprawa Tomka, 1963

Wielbłąd może unieść duży ładunek, ale jeśli jest on już za duży, to może mu grzbiet przełamać dołożenie słomki.

źródło: NKJP: Piotr Kuczyński, Geopolityka szkodzi akcjom, Gazeta Ubezpieczeniowa, 2006-07-25

(Student składa walizki i pudła po prawej stronie sceny. Aż dziwne, że mógł unieść tyle bagażu)

źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Teatr 3, 1997

Składnia

bez ograniczeń + unieść +
KOGO/CO

4. odpowiedzialność

Definicja

poradzić sobie z czymś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka

Połączenia

  • unieść ciężar odpowiedzialności, obowiązki, trud

Cytaty

Tylko jak poradzić sobie z własnymi błędami? Ze swoją winą? Niepokoję się, Siostro. Czy twój mąż wytrwa? Czy uniesie ciężar prawdy?

źródło: NKJP: Małgorzata Saramonowicz: Siostra, 1996

Po prostu nie ma na tyle merytorycznego uzasadnienia, aby te kompetencje zostały przekazane wojewodom, bo nie sądzę, żeby była to instytucja w tej chwili na tyle kompetentna, by mogła unieść ciężar odpowiedzialności związany z przejęciem tak ważnych funkcji instytucji państwowych.

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 08.08.1996,

Wiele kobiet potrzebuje wyrwać się z tego błędnego kręgu, nauczyć się nie brać na własne barki niemożliwej do uniesienia odpowiedzialności za samopoczucie swoich emocjonalnie niedokarmionych matek.

źródło: NKJP: Wojciech Eichelberger: Zatrzymaj się, 2009

Składnia

Rz osobowy + unieść +
CO

5. woda uniesie coś

Definicja

swoim własnym ruchem spowodować, że ktoś lub coś zmienia położenie i przebywa pewną drogę

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

Połączenia

  • wiatr uniósł; fala, woda uniosła

Cytaty

Po trzykrotnym zamieceniu pokładu futrem swego nakrycia głowy kapitan wylał całą zawartość kielicha na pierwszą dużą falę oceaniczną, która uniosła do góry statek dotychczas osłaniany przed nią czarnym, skalistym wybrzeżem Szkocji.

źródło: NKJP: Karol Olgierd Borchardt: Szaman morski, 1985

I właśnie tam, w leśniczówce, u boku pijanego poety, zbieraliśmy kolejne piórka, znajdowaliśmy niewidzialne lotki. One miały nas kiedyś unieść za granicę wsi, wysoko.

źródło: NKJP: Barbara Kosmowska: Hermańce, 2008

Choćby się oczy zamknęło, marzyło, Na świecie będzie tylko to, co było, A liść uniosą dalej wody rzeczne.

źródło: NKJP: Czesław Miłosz: Poezje wybrane, 1996

Z drzew nie opadły jeszcze wszystkie liście, a te, które pozostały, mróz pozamieniał w smętne, popękane ruloniki niewiadomej barwy, garbiące się pod ciężarem śniegu dopóty, dopóki gwałtowniejszy podmuch wiatru nie uniósł ich ze sobą.

źródło: NKJP: Ewa Kujawska: Dom Małgorzaty, 2007

Składnia

bez ograniczeń + unieść +
KOGO/CO + DOKĄD

6. trofeum

Definicja

książk. 
zabrać ze sobą, odchodząc skądś lub uciekając

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

Połączenia

  • unieść ze sobą

Cytaty

Czasem trzeba natychmiast uciekać. Unieść ze sobą można tylko to, co zmieści się w kieszeni, jak drogie kamienie, co zachowa się w pamięci, jak mądra formuła. Te talizmany mogą przynieść ratunek.

źródło: NKJP: Jerzy Stempowski: Zapiski dla zjawy, 2004

Szatan, nikt inny, kolektora ubił i wszystkich jego ludzi zgładził. - A pięćset grzywien co? - zmarszczył się [...]. - Do piekła uniósł? - Uniósł. [...] Bywały takie przypadki.

źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Narrenturm, 2002

Wojak wstał, pożegnał zapłakane dziewczę i poszedł [...] po gorzki chleb emigranta. Nie szło inaczej. Zastanawiam się tylko, czy uniósł ze sobą amarantową przepaskę [...].

źródło: NKJP: Jarosław Krawczyk: O żołnierzu tułaczu, Gazeta Wyborcza, 1997-01-03

Składnia

Rz osobowy + unieść +
KOGO/CO

Frazeologizmy

ktoś uniósł głowę skądś
ktoś uniósł cało głowę
Data ostatniej modyfikacji: 03.03.2015
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN