Chronologizacja
Pochodzenie
Zob. proch .
Por. rozpraszać .
1. o tłumie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni ułożenie względem siebie
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | rozrzucać się | |
| antonimy: | koncentrować się, skupiać się |
Połączenia
- flota, stado, tłum, wojsko rozprasza się; demonstranci, ludzie, ptaki, statki, zwierzęta, żołnierze rozpraszają się
- rozpraszać się na małe grupki; na wszystkie strony
- rozpraszać się po domach, po kraju, po lesie, po mieście, po okolicy, po Polsce, po polu, po świecie
- rozpraszać się w różnych kierunkach; w popłochu
Cytaty
|
Tłum na chodnikach rozpraszał się powoli. źródło: NKJP: Jacek Głębski: Droga do Ite, 2006 |
|
|
Chyba zostaję sam, dzieci rozpraszają się w poszukiwaniu kamyków do puszczania kaczek. źródło: NKJP: Karol Maliszewski: Faramucha, 2001 |
|
|
Jechali bardzo wolno wzdłuż lasu, przystając co chwila, zbijając się w niezdecydowaną gromadkę, rozpraszając się znowu, niknąc wśród drzew, to znów wypuszczając się ostrożnie do przodu na ściernisko. źródło: NKJP: Jan Józef Szczepański: Polska jesień, 1955 |
|
|
Małpy szybko odkryły nowego wroga - człowieka, i to całkiem doprowadziło je do szału. Teraz, nagle oniemiałe, rozpraszały się na wszystkie strony, każda na własną rękę. źródło: NKJP: Arkady Fiedler: Orinoko, 1957 |
|
|
Głębokie skórzane fotele zapraszały do spoczynku, towarzystwo opornie rozpraszało się na grupki. źródło: NKJP: Wojciech Żukrowski: Kamienne tablice, 1966 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: niedokonany
Tryb oznajmujący
Czas teraźniejszy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
rozpraszam się |
rozpraszamy się |
|||
| 2 os. |
rozpraszasz się |
rozpraszacie się |
|||
| 3 os. |
rozprasza się |
rozpraszają się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
rozpraszałem się +(e)m się rozpraszał |
rozpraszałam się +(e)m się rozpraszała |
rozpraszałom się +(e)m się rozpraszało |
rozpraszaliśmy się +(e)śmy się rozpraszali |
rozpraszałyśmy się +(e)śmy się rozpraszały |
| 2 os. |
rozpraszałeś się +(e)ś się rozpraszał |
rozpraszałaś się +(e)ś się rozpraszała |
rozpraszałoś się +(e)ś się rozpraszało |
rozpraszaliście się +(e)ście się rozpraszali |
rozpraszałyście się +(e)ście się rozpraszały |
| 3 os. |
rozpraszał się |
rozpraszała się |
rozpraszało się |
rozpraszali się |
rozpraszały się |
bezosobnik: rozpraszano się
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
będę się rozpraszał będę się rozpraszać |
będę się rozpraszała będę się rozpraszać |
będę się rozpraszało będę się rozpraszać |
będziemy się rozpraszali będziemy się rozpraszać |
będziemy się rozpraszały będziemy się rozpraszać |
| 2 os. |
będziesz się rozpraszał będziesz się rozpraszać |
będziesz się rozpraszała będziesz się rozpraszać |
będziesz się rozpraszało będziesz się rozpraszać |
będziecie się rozpraszali będziecie się rozpraszać |
będziecie się rozpraszały będziecie się rozpraszać |
| 3 os. |
będzie się rozpraszał będzie się rozpraszać |
będzie się rozpraszała będzie się rozpraszać |
będzie się rozpraszało będzie się rozpraszać |
będą się rozpraszali będą się rozpraszać |
będą się rozpraszały będą się rozpraszać |
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
rozpraszajmy się |
|
| 2 os. |
rozpraszaj się |
rozpraszajcie się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
rozpraszałbym się bym się rozpraszał |
rozpraszałabym się bym się rozpraszała |
rozpraszałobym się bym się rozpraszało |
rozpraszalibyśmy się byśmy się rozpraszali |
rozpraszałybyśmy się byśmy się rozpraszały |
| 2 os. |
rozpraszałbyś się byś się rozpraszał |
rozpraszałabyś się byś się rozpraszała |
rozpraszałobyś się byś się rozpraszało |
rozpraszalibyście się byście się rozpraszali |
rozpraszałybyście się byście się rozpraszały |
| 3 os. |
rozpraszałby się by się rozpraszał |
rozpraszałaby się by się rozpraszała |
rozpraszałoby się by się rozpraszało |
rozpraszaliby się by się rozpraszali |
rozpraszałyby się by się rozpraszały |
bezosobnik: rozpraszano by się
bezokolicznik: rozpraszać się
imiesłów przysłówkowy współczesny:
rozpraszając się
gerundium: rozpraszanie się
rodzaj gramatyczny: ndk
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | rozpraszanie się |
rozpraszania się |
| D. | rozpraszania się |
rozpraszań się |
| C. | rozpraszaniu się |
rozpraszaniom się |
| B. | rozpraszanie się |
rozpraszania się |
| N. | rozpraszaniem się |
rozpraszaniami się |
| Ms. | rozpraszaniu się |
rozpraszaniach się |
| W. | rozpraszanie się |
rozpraszania się |
imiesłów przymiotnikowy czynny: rozpraszający się
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | rozpraszający się |
rozpraszający się |
rozpraszający się |
rozpraszające się |
rozpraszająca się |
| D. | rozpraszającego się |
rozpraszającego się |
rozpraszającego się |
rozpraszającego się |
rozpraszającej się |
| C. | rozpraszającemu się |
rozpraszającemu się |
rozpraszającemu się |
rozpraszającemu się |
rozpraszającej się |
| B. | rozpraszającego się |
rozpraszającego się |
rozpraszający się |
rozpraszające się |
rozpraszającą się |
| N. | rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającą się |
| Ms. | rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającej się |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | rozpraszający się |
rozpraszający się |
rozpraszające się |
rozpraszające się |
| D. | rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
| C. | rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
| B. | rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszające się |
| N. | rozpraszającymi się |
rozpraszającymi się |
rozpraszającymi się |
rozpraszającymi się |
| Ms. | rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
odpowiednik aspektowy: rozproszyć się
Składnia
|
+ | rozpraszać się | + |
(po CZYM)
|
2. o siłach, środkach
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | rozdrabniać się | |
| antonimy: | koncentrować się, skupiać się |
Połączenia
- kapitał, majątek, spuścizna, talent rozprasza się; siły, środki, wysiłki, zdolności rozpraszają się
Cytaty
|
Jednak kiedyś obrazy opuszczały pracownię artysty nie po to, by kiedykolwiek do niej wrócić, a już na pewno nie po to, by się ze sobą spotkać na wystawie. Rozpraszały się po prywatnych kolekcjach, o publicznych muzeach jeszcze nikt wtedy nie słyszał. źródło: NKJP: Dorota Jarecka: Dotknąć Bruegla, Gazeta Wyborcza,1998-03-20 |
|
|
Wojna w Iraku, która na początku była konfliktem zbrojnym między zorganizowanymi armiami reprezentującymi duże podmioty polityczne [...] przekształciła się w guerillę prowadzoną przez słabo powiązane uzbrojone grupy bojowników działających w imię różnych interesów ([...] podczas guerilli intensywność działań maleje, a energia przemocy rozprasza się na większą liczbę mniej dramatycznych przypadków agresji). źródło: NKJP: Edwin Bendyk: Wzór na terror, Polityka 2005, nr 2534 |
|
|
Zastanawiają się, jak jednym głosem promować region, skoro dotąd ten wysiłek rozprasza się na dziesiątki wydziałów do spraw promocji w urzędach państwowych i samorządowych? źródło: NKJP: Teresa Semik: Sól ziemi czarnej, Dziennik Zachodni, 2001-01-10 |
|
|
[...] nie lekceważąc w żaden sposób dramatu spod Grenoble, przyjrzyjmy się temu, co się dzieje każdego tygodnia na polskich drogach. Okaże się, że ginie na nich ponad sto osób. [...] Tyle że cierpienie związane ze „zwyczajnymi” wypadkami rozprasza się na wiele rodzin i miejscowości. źródło: NKJP: Marta Bosak: Oswoić cierpienie, Gazeta Krakowska, 2007-07-27 |
|
|
W sytuacji rozpraszania się funkcji marketingowych w przedsiębiorstwie [...] pojawia się pilna potrzeba nowego zintegrowania tych funkcji przy wykorzystaniu nowego podejścia do procesu planowania marketingowego. źródło: NKJP: Katarzyna Rupik: Planowanie marketingowe w modelu biznesu przedsiębiorstwa, Współczesny marketing. Strategie, 2008 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: niedokonany
Tryb oznajmujący
Czas teraźniejszy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
rozpraszam się |
rozpraszamy się |
|||
| 2 os. |
rozpraszasz się |
rozpraszacie się |
|||
| 3 os. |
rozprasza się |
rozpraszają się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
rozpraszałem się +(e)m się rozpraszał |
rozpraszałam się +(e)m się rozpraszała |
rozpraszałom się +(e)m się rozpraszało |
rozpraszaliśmy się +(e)śmy się rozpraszali |
rozpraszałyśmy się +(e)śmy się rozpraszały |
| 2 os. |
rozpraszałeś się +(e)ś się rozpraszał |
rozpraszałaś się +(e)ś się rozpraszała |
rozpraszałoś się +(e)ś się rozpraszało |
rozpraszaliście się +(e)ście się rozpraszali |
rozpraszałyście się +(e)ście się rozpraszały |
| 3 os. |
rozpraszał się |
rozpraszała się |
rozpraszało się |
rozpraszali się |
rozpraszały się |
bezosobnik: rozpraszano się
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
będę się rozpraszał będę się rozpraszać |
będę się rozpraszała będę się rozpraszać |
będę się rozpraszało będę się rozpraszać |
będziemy się rozpraszali będziemy się rozpraszać |
będziemy się rozpraszały będziemy się rozpraszać |
| 2 os. |
będziesz się rozpraszał będziesz się rozpraszać |
będziesz się rozpraszała będziesz się rozpraszać |
będziesz się rozpraszało będziesz się rozpraszać |
będziecie się rozpraszali będziecie się rozpraszać |
będziecie się rozpraszały będziecie się rozpraszać |
| 3 os. |
będzie się rozpraszał będzie się rozpraszać |
będzie się rozpraszała będzie się rozpraszać |
będzie się rozpraszało będzie się rozpraszać |
będą się rozpraszali będą się rozpraszać |
będą się rozpraszały będą się rozpraszać |
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
rozpraszajmy się |
|
| 2 os. |
rozpraszaj się |
rozpraszajcie się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
rozpraszałbym się bym się rozpraszał |
rozpraszałabym się bym się rozpraszała |
rozpraszałobym się bym się rozpraszało |
rozpraszalibyśmy się byśmy się rozpraszali |
rozpraszałybyśmy się byśmy się rozpraszały |
| 2 os. |
rozpraszałbyś się byś się rozpraszał |
rozpraszałabyś się byś się rozpraszała |
rozpraszałobyś się byś się rozpraszało |
rozpraszalibyście się byście się rozpraszali |
rozpraszałybyście się byście się rozpraszały |
| 3 os. |
rozpraszałby się by się rozpraszał |
rozpraszałaby się by się rozpraszała |
rozpraszałoby się by się rozpraszało |
rozpraszaliby się by się rozpraszali |
rozpraszałyby się by się rozpraszały |
bezosobnik: rozpraszano by się
bezokolicznik: rozpraszać się
imiesłów przysłówkowy współczesny:
rozpraszając się
gerundium: rozpraszanie się
rodzaj gramatyczny: ndk
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | rozpraszanie się |
rozpraszania się |
| D. | rozpraszania się |
rozpraszań się |
| C. | rozpraszaniu się |
rozpraszaniom się |
| B. | rozpraszanie się |
rozpraszania się |
| N. | rozpraszaniem się |
rozpraszaniami się |
| Ms. | rozpraszaniu się |
rozpraszaniach się |
| W. | rozpraszanie się |
rozpraszania się |
imiesłów przymiotnikowy czynny: rozpraszający się
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | rozpraszający się |
rozpraszający się |
rozpraszający się |
rozpraszające się |
rozpraszająca się |
| D. | rozpraszającego się |
rozpraszającego się |
rozpraszającego się |
rozpraszającego się |
rozpraszającej się |
| C. | rozpraszającemu się |
rozpraszającemu się |
rozpraszającemu się |
rozpraszającemu się |
rozpraszającej się |
| B. | rozpraszającego się |
rozpraszającego się |
rozpraszający się |
rozpraszające się |
rozpraszającą się |
| N. | rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającą się |
| Ms. | rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającej się |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | rozpraszający się |
rozpraszający się |
rozpraszające się |
rozpraszające się |
| D. | rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
| C. | rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
| B. | rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszające się |
| N. | rozpraszającymi się |
rozpraszającymi się |
rozpraszającymi się |
rozpraszającymi się |
| Ms. | rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
odpowiednik aspektowy: rozproszyć się
Składnia
| Rznieżywotny | + | rozpraszać się | + |
|
3. o uwadze
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | dekoncentrować się | |
| antonimy: | koncentrować się, ktoś zbiera myśli, skupiać się |
Połączenia
- uwaga rozprasza się; myśli rozpraszają się
- rozpraszać się rozmową, zabawą
- rozpraszać się na drobiazgi, na szczegóły
- rozpraszać się na lekcjach
- rozpraszać się łatwo
Cytaty
|
Na wyspie uwaga Pestki rozprasza się między tyle spraw, tyle zajęć... źródło: NKJP: Irena Jurgielewiczowa: Ten obcy, 1961 |
|
|
Aureliusz, nie rozpraszaj się jeszcze chwilę. Co się tak wiercisz? źródło: NKJP: Piotr Siemion: Finimondo: komedia romantyczna, 2004 |
|
|
Zapewnijmy przyjazną atmosferę otoczenia, spokój i dobre oświetlenie. Nie rozpraszajmy się niepotrzebnymi przedmiotami. źródło: NKJP: Izabela Chmielewska: Nie zakładaj, że oblejesz..., Gazeta Krakowska, 2005-11-15 |
|
|
Myśli Wędrowca rozpraszały się niczym przestraszone stadko owiec. źródło: NKJP: Ewa Białołęcka: Kamień na szczycie. Kroniki Drugiego Kręgu Księga II, 2002 |
|
|
Matura to poważna sprawa i nie ma co rozpraszać się na jakieś detale. źródło: NKJP: Ewa Nowacka: Małe kochanie, wielka miłość, 1997 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: niedokonany
Tryb oznajmujący
Czas teraźniejszy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
rozpraszam się |
rozpraszamy się |
|||
| 2 os. |
rozpraszasz się |
rozpraszacie się |
|||
| 3 os. |
rozprasza się |
rozpraszają się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
rozpraszałem się +(e)m się rozpraszał |
rozpraszałam się +(e)m się rozpraszała |
rozpraszałom się +(e)m się rozpraszało |
rozpraszaliśmy się +(e)śmy się rozpraszali |
rozpraszałyśmy się +(e)śmy się rozpraszały |
| 2 os. |
rozpraszałeś się +(e)ś się rozpraszał |
rozpraszałaś się +(e)ś się rozpraszała |
rozpraszałoś się +(e)ś się rozpraszało |
rozpraszaliście się +(e)ście się rozpraszali |
rozpraszałyście się +(e)ście się rozpraszały |
| 3 os. |
rozpraszał się |
rozpraszała się |
rozpraszało się |
rozpraszali się |
rozpraszały się |
bezosobnik: rozpraszano się
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
będę się rozpraszał będę się rozpraszać |
będę się rozpraszała będę się rozpraszać |
będę się rozpraszało będę się rozpraszać |
będziemy się rozpraszali będziemy się rozpraszać |
będziemy się rozpraszały będziemy się rozpraszać |
| 2 os. |
będziesz się rozpraszał będziesz się rozpraszać |
będziesz się rozpraszała będziesz się rozpraszać |
będziesz się rozpraszało będziesz się rozpraszać |
będziecie się rozpraszali będziecie się rozpraszać |
będziecie się rozpraszały będziecie się rozpraszać |
| 3 os. |
będzie się rozpraszał będzie się rozpraszać |
będzie się rozpraszała będzie się rozpraszać |
będzie się rozpraszało będzie się rozpraszać |
będą się rozpraszali będą się rozpraszać |
będą się rozpraszały będą się rozpraszać |
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
rozpraszajmy się |
|
| 2 os. |
rozpraszaj się |
rozpraszajcie się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
rozpraszałbym się bym się rozpraszał |
rozpraszałabym się bym się rozpraszała |
rozpraszałobym się bym się rozpraszało |
rozpraszalibyśmy się byśmy się rozpraszali |
rozpraszałybyśmy się byśmy się rozpraszały |
| 2 os. |
rozpraszałbyś się byś się rozpraszał |
rozpraszałabyś się byś się rozpraszała |
rozpraszałobyś się byś się rozpraszało |
rozpraszalibyście się byście się rozpraszali |
rozpraszałybyście się byście się rozpraszały |
| 3 os. |
rozpraszałby się by się rozpraszał |
rozpraszałaby się by się rozpraszała |
rozpraszałoby się by się rozpraszało |
rozpraszaliby się by się rozpraszali |
rozpraszałyby się by się rozpraszały |
bezosobnik: rozpraszano by się
bezokolicznik: rozpraszać się
imiesłów przysłówkowy współczesny:
rozpraszając się
gerundium: rozpraszanie się
rodzaj gramatyczny: ndk
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | rozpraszanie się |
rozpraszania się |
| D. | rozpraszania się |
rozpraszań się |
| C. | rozpraszaniu się |
rozpraszaniom się |
| B. | rozpraszanie się |
rozpraszania się |
| N. | rozpraszaniem się |
rozpraszaniami się |
| Ms. | rozpraszaniu się |
rozpraszaniach się |
| W. | rozpraszanie się |
rozpraszania się |
imiesłów przymiotnikowy czynny: rozpraszający się
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | rozpraszający się |
rozpraszający się |
rozpraszający się |
rozpraszające się |
rozpraszająca się |
| D. | rozpraszającego się |
rozpraszającego się |
rozpraszającego się |
rozpraszającego się |
rozpraszającej się |
| C. | rozpraszającemu się |
rozpraszającemu się |
rozpraszającemu się |
rozpraszającemu się |
rozpraszającej się |
| B. | rozpraszającego się |
rozpraszającego się |
rozpraszający się |
rozpraszające się |
rozpraszającą się |
| N. | rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającą się |
| Ms. | rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającej się |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | rozpraszający się |
rozpraszający się |
rozpraszające się |
rozpraszające się |
| D. | rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
| C. | rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
| B. | rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszające się |
| N. | rozpraszającymi się |
rozpraszającymi się |
rozpraszającymi się |
rozpraszającymi się |
| Ms. | rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
odpowiednik aspektowy: rozproszyć się
Składnia
|
|
+ | rozpraszać się | + |
(CZYM)
|
|
|
+ | rozpraszać się | + |
(na CO)
|
4. o świetle
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii
Relacje znaczeniowe
| antonimy: | koncentrować się, skupiać się |
Połączenia
- kurz, pył, światło rozprasza się
Cytaty
|
Najwięcej światła dawało kuchenne okno. Blask, który wlewał się przez nie, był ciepły i łagodny. Rozpraszał się miękko, rysując delikatne cienie. źródło: NKJP: Ewa Kujawska: Dom Małgorzaty, 2007 |
|
|
[...] wtryśnięta woda rozpraszała się stopniowo w masie zbiornika, a po obu jego brzegach zaznaczał się powolny prąd wsteczny. źródło: NKJP: Andrzej Anonimus: Nie nadaje się, przecież to jeszcze szczeniak, 1999 |
|
|
Pod wpływem impulsu elektrycznego aparat wyrzuca z prędkością od 33 do 140 metrów na sekundę [...] lekarstwo wnikające w skórę na głębokość 1-8 mm. Lek rozprasza się potem między komórkami skóry i błyskawicznie się wchłania. źródło: NKJP: Aleksandra Kowalczyk: Strzelająca strzykawka, Ozon, 2005, nr 3 |
|
|
Zadymienie nie dało się zbytnio we znaki mieszkańcom osiedli położonych w sąsiedztwie płonącego zbiornika. Warunki atmosferyczne sprzyjały bowiem rozpraszaniu się spalin w powietrzu. źródło: NKJP: Waldemar Ulanowski: 12 mln zł poszło z dymem, Dziennik Bałtycki, 2003-05-05 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: niedokonany
Tryb oznajmujący
Czas teraźniejszy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
rozpraszam się |
rozpraszamy się |
|||
| 2 os. |
rozpraszasz się |
rozpraszacie się |
|||
| 3 os. |
rozprasza się |
rozpraszają się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
rozpraszałem się +(e)m się rozpraszał |
rozpraszałam się +(e)m się rozpraszała |
rozpraszałom się +(e)m się rozpraszało |
rozpraszaliśmy się +(e)śmy się rozpraszali |
rozpraszałyśmy się +(e)śmy się rozpraszały |
| 2 os. |
rozpraszałeś się +(e)ś się rozpraszał |
rozpraszałaś się +(e)ś się rozpraszała |
rozpraszałoś się +(e)ś się rozpraszało |
rozpraszaliście się +(e)ście się rozpraszali |
rozpraszałyście się +(e)ście się rozpraszały |
| 3 os. |
rozpraszał się |
rozpraszała się |
rozpraszało się |
rozpraszali się |
rozpraszały się |
bezosobnik: rozpraszano się
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
będę się rozpraszał będę się rozpraszać |
będę się rozpraszała będę się rozpraszać |
będę się rozpraszało będę się rozpraszać |
będziemy się rozpraszali będziemy się rozpraszać |
będziemy się rozpraszały będziemy się rozpraszać |
| 2 os. |
będziesz się rozpraszał będziesz się rozpraszać |
będziesz się rozpraszała będziesz się rozpraszać |
będziesz się rozpraszało będziesz się rozpraszać |
będziecie się rozpraszali będziecie się rozpraszać |
będziecie się rozpraszały będziecie się rozpraszać |
| 3 os. |
będzie się rozpraszał będzie się rozpraszać |
będzie się rozpraszała będzie się rozpraszać |
będzie się rozpraszało będzie się rozpraszać |
będą się rozpraszali będą się rozpraszać |
będą się rozpraszały będą się rozpraszać |
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
rozpraszajmy się |
|
| 2 os. |
rozpraszaj się |
rozpraszajcie się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
rozpraszałbym się bym się rozpraszał |
rozpraszałabym się bym się rozpraszała |
rozpraszałobym się bym się rozpraszało |
rozpraszalibyśmy się byśmy się rozpraszali |
rozpraszałybyśmy się byśmy się rozpraszały |
| 2 os. |
rozpraszałbyś się byś się rozpraszał |
rozpraszałabyś się byś się rozpraszała |
rozpraszałobyś się byś się rozpraszało |
rozpraszalibyście się byście się rozpraszali |
rozpraszałybyście się byście się rozpraszały |
| 3 os. |
rozpraszałby się by się rozpraszał |
rozpraszałaby się by się rozpraszała |
rozpraszałoby się by się rozpraszało |
rozpraszaliby się by się rozpraszali |
rozpraszałyby się by się rozpraszały |
bezosobnik: rozpraszano by się
bezokolicznik: rozpraszać się
imiesłów przysłówkowy współczesny:
rozpraszając się
gerundium: rozpraszanie się
rodzaj gramatyczny: ndk
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | rozpraszanie się |
rozpraszania się |
| D. | rozpraszania się |
rozpraszań się |
| C. | rozpraszaniu się |
rozpraszaniom się |
| B. | rozpraszanie się |
rozpraszania się |
| N. | rozpraszaniem się |
rozpraszaniami się |
| Ms. | rozpraszaniu się |
rozpraszaniach się |
| W. | rozpraszanie się |
rozpraszania się |
imiesłów przymiotnikowy czynny: rozpraszający się
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | rozpraszający się |
rozpraszający się |
rozpraszający się |
rozpraszające się |
rozpraszająca się |
| D. | rozpraszającego się |
rozpraszającego się |
rozpraszającego się |
rozpraszającego się |
rozpraszającej się |
| C. | rozpraszającemu się |
rozpraszającemu się |
rozpraszającemu się |
rozpraszającemu się |
rozpraszającej się |
| B. | rozpraszającego się |
rozpraszającego się |
rozpraszający się |
rozpraszające się |
rozpraszającą się |
| N. | rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającą się |
| Ms. | rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającej się |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | rozpraszający się |
rozpraszający się |
rozpraszające się |
rozpraszające się |
| D. | rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
| C. | rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
| B. | rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszające się |
| N. | rozpraszającymi się |
rozpraszającymi się |
rozpraszającymi się |
rozpraszającymi się |
| Ms. | rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
odpowiednik aspektowy: rozproszyć się
Składnia
| Rznieżywotny | + | rozpraszać się | + |
(GDZIE)
|
5. o ciemnościach
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii
Połączenia
- ciemność, mgła, mrok rozprasza się
Cytaty
|
Ciemność rozpraszała się powoli. Gdzieś w pobliżu rozległo się posępne nawoływanie puszczyka. źródło: NKJP: Mariusz Kaszyński: Rytuał, 2008 |
|
|
Mgły z rana rozpraszały się nad Wisłą już koło dziewiątej i nisko wiszące słońce robiło, co mogło, żeby troszkę podgrzać atmosferę w mieście. źródło: NKJP: Łukasz Kamykowski: Dom między lipą a bilbordem, 2008 |
|
|
Mrok rozpraszał się w Ściegach na krótką chwilę w porze obiadu. źródło: NKJP: Magdalena Tulli: W czerwieni, 1998 |
|
|
Metaliczne lśnienie w oczach rozpraszało się jak wolno unosząca się mgła. źródło: NKJP: Marta Tomaszewska: Wielkolud z Jaskini Piratów albo Tajemnica czwartej ściany, 2001 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: niedokonany
Tryb oznajmujący
Czas teraźniejszy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
rozpraszam się |
rozpraszamy się |
|||
| 2 os. |
rozpraszasz się |
rozpraszacie się |
|||
| 3 os. |
rozprasza się |
rozpraszają się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
rozpraszałem się +(e)m się rozpraszał |
rozpraszałam się +(e)m się rozpraszała |
rozpraszałom się +(e)m się rozpraszało |
rozpraszaliśmy się +(e)śmy się rozpraszali |
rozpraszałyśmy się +(e)śmy się rozpraszały |
| 2 os. |
rozpraszałeś się +(e)ś się rozpraszał |
rozpraszałaś się +(e)ś się rozpraszała |
rozpraszałoś się +(e)ś się rozpraszało |
rozpraszaliście się +(e)ście się rozpraszali |
rozpraszałyście się +(e)ście się rozpraszały |
| 3 os. |
rozpraszał się |
rozpraszała się |
rozpraszało się |
rozpraszali się |
rozpraszały się |
bezosobnik: rozpraszano się
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
będę się rozpraszał będę się rozpraszać |
będę się rozpraszała będę się rozpraszać |
będę się rozpraszało będę się rozpraszać |
będziemy się rozpraszali będziemy się rozpraszać |
będziemy się rozpraszały będziemy się rozpraszać |
| 2 os. |
będziesz się rozpraszał będziesz się rozpraszać |
będziesz się rozpraszała będziesz się rozpraszać |
będziesz się rozpraszało będziesz się rozpraszać |
będziecie się rozpraszali będziecie się rozpraszać |
będziecie się rozpraszały będziecie się rozpraszać |
| 3 os. |
będzie się rozpraszał będzie się rozpraszać |
będzie się rozpraszała będzie się rozpraszać |
będzie się rozpraszało będzie się rozpraszać |
będą się rozpraszali będą się rozpraszać |
będą się rozpraszały będą się rozpraszać |
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
rozpraszajmy się |
|
| 2 os. |
rozpraszaj się |
rozpraszajcie się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
rozpraszałbym się bym się rozpraszał |
rozpraszałabym się bym się rozpraszała |
rozpraszałobym się bym się rozpraszało |
rozpraszalibyśmy się byśmy się rozpraszali |
rozpraszałybyśmy się byśmy się rozpraszały |
| 2 os. |
rozpraszałbyś się byś się rozpraszał |
rozpraszałabyś się byś się rozpraszała |
rozpraszałobyś się byś się rozpraszało |
rozpraszalibyście się byście się rozpraszali |
rozpraszałybyście się byście się rozpraszały |
| 3 os. |
rozpraszałby się by się rozpraszał |
rozpraszałaby się by się rozpraszała |
rozpraszałoby się by się rozpraszało |
rozpraszaliby się by się rozpraszali |
rozpraszałyby się by się rozpraszały |
bezosobnik: rozpraszano by się
bezokolicznik: rozpraszać się
imiesłów przysłówkowy współczesny:
rozpraszając się
gerundium: rozpraszanie się
rodzaj gramatyczny: ndk
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | rozpraszanie się |
rozpraszania się |
| D. | rozpraszania się |
rozpraszań się |
| C. | rozpraszaniu się |
rozpraszaniom się |
| B. | rozpraszanie się |
rozpraszania się |
| N. | rozpraszaniem się |
rozpraszaniami się |
| Ms. | rozpraszaniu się |
rozpraszaniach się |
| W. | rozpraszanie się |
rozpraszania się |
imiesłów przymiotnikowy czynny: rozpraszający się
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | rozpraszający się |
rozpraszający się |
rozpraszający się |
rozpraszające się |
rozpraszająca się |
| D. | rozpraszającego się |
rozpraszającego się |
rozpraszającego się |
rozpraszającego się |
rozpraszającej się |
| C. | rozpraszającemu się |
rozpraszającemu się |
rozpraszającemu się |
rozpraszającemu się |
rozpraszającej się |
| B. | rozpraszającego się |
rozpraszającego się |
rozpraszający się |
rozpraszające się |
rozpraszającą się |
| N. | rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającą się |
| Ms. | rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającej się |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | rozpraszający się |
rozpraszający się |
rozpraszające się |
rozpraszające się |
| D. | rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
| C. | rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
| B. | rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszające się |
| N. | rozpraszającymi się |
rozpraszającymi się |
rozpraszającymi się |
rozpraszającymi się |
| Ms. | rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
odpowiednik aspektowy: rozproszyć się
Składnia
| Rznieżywotny | + | rozpraszać się | + |
|
6. o obawach
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia
Połączenia
- nuda, senność, smutek, strach rozprasza się; obawy, podejrzenia, smutne myśli, wątpliwości rozpraszają się
Cytaty
|
Śmietnik zatańczył z niebem i kamienicą. Byle głęboko oddychać - ból promieniuje przez chwilę, po czym rozprasza się i gaśnie. źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz: Żydówek nie obsługujemy, 2005 |
|
|
Gestykulował niepowściągliwie i strach, skrępowanie, odruchowa powaga rozpraszały się w gmatwaninie bezcelowych ruchów, spojrzeń i podskoków. źródło: NKJP: Bogdan Wojdowski: Chleb rzucony umarłym, 1971 |
|
|
Szlachetne porywy dokonywały się przed zaśnięciem w łóżku [...] i rozpraszały się w blasku dnia. źródło: NKJP: Stanisław Dygat: Jezioro Bodeńskie, 1946 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: niedokonany
Tryb oznajmujący
Czas teraźniejszy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
rozpraszam się |
rozpraszamy się |
|||
| 2 os. |
rozpraszasz się |
rozpraszacie się |
|||
| 3 os. |
rozprasza się |
rozpraszają się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
rozpraszałem się +(e)m się rozpraszał |
rozpraszałam się +(e)m się rozpraszała |
rozpraszałom się +(e)m się rozpraszało |
rozpraszaliśmy się +(e)śmy się rozpraszali |
rozpraszałyśmy się +(e)śmy się rozpraszały |
| 2 os. |
rozpraszałeś się +(e)ś się rozpraszał |
rozpraszałaś się +(e)ś się rozpraszała |
rozpraszałoś się +(e)ś się rozpraszało |
rozpraszaliście się +(e)ście się rozpraszali |
rozpraszałyście się +(e)ście się rozpraszały |
| 3 os. |
rozpraszał się |
rozpraszała się |
rozpraszało się |
rozpraszali się |
rozpraszały się |
bezosobnik: rozpraszano się
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
będę się rozpraszał będę się rozpraszać |
będę się rozpraszała będę się rozpraszać |
będę się rozpraszało będę się rozpraszać |
będziemy się rozpraszali będziemy się rozpraszać |
będziemy się rozpraszały będziemy się rozpraszać |
| 2 os. |
będziesz się rozpraszał będziesz się rozpraszać |
będziesz się rozpraszała będziesz się rozpraszać |
będziesz się rozpraszało będziesz się rozpraszać |
będziecie się rozpraszali będziecie się rozpraszać |
będziecie się rozpraszały będziecie się rozpraszać |
| 3 os. |
będzie się rozpraszał będzie się rozpraszać |
będzie się rozpraszała będzie się rozpraszać |
będzie się rozpraszało będzie się rozpraszać |
będą się rozpraszali będą się rozpraszać |
będą się rozpraszały będą się rozpraszać |
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
rozpraszajmy się |
|
| 2 os. |
rozpraszaj się |
rozpraszajcie się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
rozpraszałbym się bym się rozpraszał |
rozpraszałabym się bym się rozpraszała |
rozpraszałobym się bym się rozpraszało |
rozpraszalibyśmy się byśmy się rozpraszali |
rozpraszałybyśmy się byśmy się rozpraszały |
| 2 os. |
rozpraszałbyś się byś się rozpraszał |
rozpraszałabyś się byś się rozpraszała |
rozpraszałobyś się byś się rozpraszało |
rozpraszalibyście się byście się rozpraszali |
rozpraszałybyście się byście się rozpraszały |
| 3 os. |
rozpraszałby się by się rozpraszał |
rozpraszałaby się by się rozpraszała |
rozpraszałoby się by się rozpraszało |
rozpraszaliby się by się rozpraszali |
rozpraszałyby się by się rozpraszały |
bezosobnik: rozpraszano by się
bezokolicznik: rozpraszać się
imiesłów przysłówkowy współczesny:
rozpraszając się
gerundium: rozpraszanie się
rodzaj gramatyczny: ndk
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | rozpraszanie się |
rozpraszania się |
| D. | rozpraszania się |
rozpraszań się |
| C. | rozpraszaniu się |
rozpraszaniom się |
| B. | rozpraszanie się |
rozpraszania się |
| N. | rozpraszaniem się |
rozpraszaniami się |
| Ms. | rozpraszaniu się |
rozpraszaniach się |
| W. | rozpraszanie się |
rozpraszania się |
imiesłów przymiotnikowy czynny: rozpraszający się
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | rozpraszający się |
rozpraszający się |
rozpraszający się |
rozpraszające się |
rozpraszająca się |
| D. | rozpraszającego się |
rozpraszającego się |
rozpraszającego się |
rozpraszającego się |
rozpraszającej się |
| C. | rozpraszającemu się |
rozpraszającemu się |
rozpraszającemu się |
rozpraszającemu się |
rozpraszającej się |
| B. | rozpraszającego się |
rozpraszającego się |
rozpraszający się |
rozpraszające się |
rozpraszającą się |
| N. | rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającą się |
| Ms. | rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającej się |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | rozpraszający się |
rozpraszający się |
rozpraszające się |
rozpraszające się |
| D. | rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
| C. | rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
rozpraszającym się |
| B. | rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszające się |
| N. | rozpraszającymi się |
rozpraszającymi się |
rozpraszającymi się |
rozpraszającymi się |
| Ms. | rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
rozpraszających się |
odpowiednik aspektowy: rozproszyć się
Składnia
| Rznieżywotny | + | rozpraszać się | + |
|