UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

pozwolić

Chronologizacja

SStp, SPXVI, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

st.pol. zwolić 'wyratować, ocalić; wyrazić zgodę, przystać na coś'

z psł. *sъ-voliti 'wyrazić swą wolę, pozwolić, zezwolić'

We współczesnym języku pol. zachowane tylko formy prefigowane od st.pol. zwolić (do-, po-, przy-, zez-, wy-zwolić), to zaś od psł. czasownika prefigowanego *sъvoliti < *voliti 'wyrażać swoją wolę, wybierać'.

1. dziecku na spacer

Definicja

zgodzić się na coś lub nie próbować temu przeciwdziałać

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Relacje znaczeniowe

synonimy:  dać
antonimy:  zabronić, zakazać

Połączenia

  • ojciec (nie) pozwolił; matka (nie) pozwoliła; rodzice (nie) pozwolili
  • pozwolić córce, dziecku, synowi

Cytaty

Czy książę pozwoli mi uruchomić place w Podkowie?

źródło: KWSJP: Jarosław Iwaszkiewicz: Sława i chwała, 1962

Mubarak nie pozwolił na obecność obserwatorów, nie zniósł stanu wyjątkowego, wybory były pełne nieprawidłowości i wolne tylko na tyle, by nie zagroziły jego rządom.

źródło: KWSJP: Robert Stefanicki: Nowe szaty faraona, Ozon, 2005, nr 23

Jest moim jedynym dzieckiem i nie pozwolę jej zejść na złą drogę.

źródło: KWSJP: Matka i córka: dlaczego już się nie rozumiemy?, Naj, 2003, nr 31

Mama naprawdę wyzdrowiała. Nawet nie pozwoliła, żeby ojciec tknął się czegoś przy robieniu kolacji.

źródło: KWSJP: Lucyna Legut: Piotrek zgubił dziadka oko, a Jasiek chce dożyć spokojnej starości, 1983

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. pozwolę
 pozwolimy
2 os. pozwolisz
 pozwolicie
3 os. pozwoli
 pozwolą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. pozwoliłem
+(e)m pozwolił
 pozwoliłam
+(e)m pozwoliła
 pozwoliłom
+(e)m pozwoliło
 pozwoliliśmy
+(e)śmy pozwolili
 pozwoliłyśmy
+(e)śmy pozwoliły
2 os. pozwoliłeś
+(e)ś pozwolił
 pozwoliłaś
+(e)ś pozwoliła
 pozwoliłoś
+(e)ś pozwoliło
 pozwoliliście
+(e)ście pozwolili
 pozwoliłyście
+(e)ście pozwoliły
3 os. pozwolił
 pozwoliła
 pozwoliło
 pozwolili
 pozwoliły

bezosobnik: pozwolono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. pozwólmy
2 os. pozwól
 pozwólcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. pozwoliłbym
bym pozwolił
 pozwoliłabym
bym pozwoliła
 pozwoliłobym
bym pozwoliło
 pozwolilibyśmy
byśmy pozwolili
 pozwoliłybyśmy
byśmy pozwoliły
2 os. pozwoliłbyś
byś pozwolił
 pozwoliłabyś
byś pozwoliła
 pozwoliłobyś
byś pozwoliło
 pozwolilibyście
byście pozwolili
 pozwoliłybyście
byście pozwoliły
3 os. pozwoliłby
by pozwolił
 pozwoliłaby
by pozwoliła
 pozwoliłoby
by pozwoliło
 pozwoliliby
by pozwolili
 pozwoliłyby
by pozwoliły

bezosobnik: pozwolono by

bezokolicznik: pozwolić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: pozwoliwszy

gerundium: pozwolenie

odpowiednik aspektowy: pozwalać

Składnia

Rzosobowy + pozwolić +
(KOMU) + na CO
Rzosobowy + pozwolić +
(KOMU) + żeby ZDANIE
Rzosobowy + pozwolić +
BEZOKOLICZNIK

2. ustawa pozwoliła na coś

Definicja

spowodować, że coś stało się dopuszczalne z puntu widzenia prawa

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa regulacje prawne

Relacje znaczeniowe

synonimy:  dozwolić, zezwolić

Połączenia

  • ustawa pozwoliła, prawo pozwoliło na coś|

Cytaty

Ustawa pozwoliła pobierać narządy od osób zmarłych, jeśli za życia nie wyraziły sprzeciwu, jednoznacznie określiła kryteria śmierci [...]

źródło: NKJP: Paweł Walewski: Z ciała do ciała, Polityka, 2002-02-16

[...] za jazdę po pijanemu został skazany na 4 miesiące więzienia w zawieszeniu na 2 lata. Stracił stanowisko, ale prawo pozwoliło mu wystartować w wyborach ponownie.

źródło: NKJP: Państwu dziękujemy ,Polska Głos Wielkopolski, 2005-05-18

- Niestety dopiero 16 czerwca pojawiło się rozporządzenie ministra zdrowia, które pozwoliło na stworzenie tego dokumentu – wyjaśniał Moszczyński.

źródło: NKJP: Tomasz Janoś: O jeden głos!, Gazeta Wrocławska, 2003-06-28

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. pozwolę
 pozwolimy
2 os. pozwolisz
 pozwolicie
3 os. pozwoli
 pozwolą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. pozwoliłem
+(e)m pozwolił
 pozwoliłam
+(e)m pozwoliła
 pozwoliłom
+(e)m pozwoliło
 pozwoliliśmy
+(e)śmy pozwolili
 pozwoliłyśmy
+(e)śmy pozwoliły
2 os. pozwoliłeś
+(e)ś pozwolił
 pozwoliłaś
+(e)ś pozwoliła
 pozwoliłoś
+(e)ś pozwoliło
 pozwoliliście
+(e)ście pozwolili
 pozwoliłyście
+(e)ście pozwoliły
3 os. pozwolił
 pozwoliła
 pozwoliło
 pozwolili
 pozwoliły

bezosobnik: pozwolono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. pozwólmy
2 os. pozwól
 pozwólcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. pozwoliłbym
bym pozwolił
 pozwoliłabym
bym pozwoliła
 pozwoliłobym
bym pozwoliło
 pozwolilibyśmy
byśmy pozwolili
 pozwoliłybyśmy
byśmy pozwoliły
2 os. pozwoliłbyś
byś pozwolił
 pozwoliłabyś
byś pozwoliła
 pozwoliłobyś
byś pozwoliło
 pozwolilibyście
byście pozwolili
 pozwoliłybyście
byście pozwoliły
3 os. pozwoliłby
by pozwolił
 pozwoliłaby
by pozwoliła
 pozwoliłoby
by pozwoliło
 pozwoliliby
by pozwolili
 pozwoliłyby
by pozwoliły

bezosobnik: pozwolono by

bezokolicznik: pozwolić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: pozwoliwszy

gerundium: pozwolenie

odpowiednik aspektowy: pozwalać

Składnia

bez ograniczeń + pozwolić +
(KOMU) + na CO
bez ograniczeń + pozwolić +
BEZOKOLICZNIK

3. uczonym dokonać obserwacji

Definicja

spowodować, że to, o czym mowa staje się możliwe do wykonania lub uzyskania

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Relacje znaczeniowe

synonimy:  umożliwić

Połączenia

  • mechanizm, potencjał pozwoli; środki finansowe, zebrane fundusze pozwoliły
  • pozwolić na dokonanie obserwacji, na kupno, na osiągnięcie czegoś, na pokonanie czegoś, na przesunięcie, na uruchomienie, na utworzenie, na wyeliminowanie jakichś zjawisk, na wykorzystanie czegoś
  • coś pozwoliło dostrzec, zaobserwować

Cytaty

Długi okres sprawności urządzeń nawigacyjnych pozwolił uczonym dokonać sensacyjnej obserwacji.

źródło: KWSJP: Jerzy Kowalski-Glikman: Zagadka Pioneerów, Polityka, 2005

Rozważania nad problemem czasu i przestrzeni w reklamie pozwoliły dostrzec przesunięcia, jakich dokonuje w tej dziedzinie przekaz reklamowy.

źródło: KWSJP: Ewa Szczęsna: Poetyka reklamy, 2001

Parę dni urlopu pozwoli zupełnie inaczej spojrzeć na świat, naładować akumulatory i wrócić z nową werwą do pracy.

źródło: KWSJP: Agnieszka Liszka: Żeby się chciało chcieć, Cosmopolitan, 1999, nr 4

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. pozwolę
 pozwolimy
2 os. pozwolisz
 pozwolicie
3 os. pozwoli
 pozwolą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. pozwoliłem
+(e)m pozwolił
 pozwoliłam
+(e)m pozwoliła
 pozwoliłom
+(e)m pozwoliło
 pozwoliliśmy
+(e)śmy pozwolili
 pozwoliłyśmy
+(e)śmy pozwoliły
2 os. pozwoliłeś
+(e)ś pozwolił
 pozwoliłaś
+(e)ś pozwoliła
 pozwoliłoś
+(e)ś pozwoliło
 pozwoliliście
+(e)ście pozwolili
 pozwoliłyście
+(e)ście pozwoliły
3 os. pozwolił
 pozwoliła
 pozwoliło
 pozwolili
 pozwoliły

bezosobnik: pozwolono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. pozwólmy
2 os. pozwól
 pozwólcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. pozwoliłbym
bym pozwolił
 pozwoliłabym
bym pozwoliła
 pozwoliłobym
bym pozwoliło
 pozwolilibyśmy
byśmy pozwolili
 pozwoliłybyśmy
byśmy pozwoliły
2 os. pozwoliłbyś
byś pozwolił
 pozwoliłabyś
byś pozwoliła
 pozwoliłobyś
byś pozwoliło
 pozwolilibyście
byście pozwolili
 pozwoliłybyście
byście pozwoliły
3 os. pozwoliłby
by pozwolił
 pozwoliłaby
by pozwoliła
 pozwoliłoby
by pozwoliło
 pozwoliliby
by pozwolili
 pozwoliłyby
by pozwoliły

bezosobnik: pozwolono by

bezokolicznik: pozwolić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: pozwoliwszy

gerundium: pozwolenie

odpowiednik aspektowy: pozwalać

Składnia

Rznieżywotny + pozwolić +
na CO
Rznieżywotny + pozwolić +
BEZOKOLICZNIK

4. pan pozwoli, że się przedstawię

Definicja

książk. 
używane jako składnik złożonych formuł grzecznościowych, używanych w różnych sytuacjach

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zwroty grzecznościowe i zachowania akceptowane społecznie

Cytaty

Skąd wiem, to wiem - mówił - to moja rzecz i pozwoli pan , że to zachowam dla siebie.

źródło: NKJP: Zbigniew Raszewski, Raptularz (1965-67)

Pozwoli pan, że się przedstawię (wymawia jakieś nazwisko na „ski”, bardzo niewyraźnie)

źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Teatr 5, 1967

No, dobrze, panie premierze, pozwoli pan , że nie będę drążył tego, tej kwestii, bo przed nami inne równie istotne.

źródło: NKJP: Stenogram z 25. posiedzenia Komisji Śledczej 20 listopada.2004 r.

Teraz pozwolą Państwo , że dam przykład zasadności mojego pytania o to, co było pierwsze: jajko czy kura, nadinterpretacja czy zamysł artysty?

źródło: NKJP: Temat i sugestia, Dziennik Polski, 2001-12-05

Mam siedzieć na górze i zwierciadeł pilnować, bo z roboty wylecę. Więc pozwól, że cię pożegnam i pójdę trwać niewzruszenie na posterunku pracy.

źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Pogrzeb czarownicy, 2003

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
2 os. pozwolisz
 pozwolicie
3 os. pozwoli
 pozwolą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo

5. pan pozwoli ze mną

Definicja

używane jako uprzejma prośba do rozmówcy, aby poszedł w miejsce, które mu wskazuje mówiący

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zwroty grzecznościowe i zachowania akceptowane społecznie

Cytaty

- Bardzo mi miło. Pani pozwoli - artystka wprowadziła przybyłą do saloniku, który udało jej się wygospodarować ze skromnego metrażu. - Proszę rzucić płaszcz byle gdzie.

źródło: NKJP: Błahostka, Gazeta Wyborcza, 1997-11-28

- Proszę, niech panowie pozwolą do kuchni. Opowiem wszystko.

źródło: NKJP: Jerzy Andrzejewski: Popiół i diament, 1948

Pan będzie łaskaw pojechać za naszym samochodem. A pan pozwoli z nami - zaprosili Kuryłłę do swego wozu.

źródło: NKJP: Zbigniew Nienacki: Księga strachów, 1967

Jego Cesarska Mość pozwoli za nami ! Dokąd? spytał H.S. W miejsce bezpieczne, wyjaśnił major. Jego Cesarska Mość zobaczy. Wszyscy wyszli z pałacu.

źródło: NKJP: Ryszard Kapuściński: Cesarz, 2005

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
2 os. pozwolisz
3 os. pozwoli
 pozwolą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo

Składnia

bez ograniczeń + pozwolić +
(DOKĄD)
bez ograniczeń + pozwolić +
z KIM

Frazeologizmy

jak Bóg da
jak Bóg pozwoli
ktoś może sobie pozwolić
Data ostatniej modyfikacji: 26.03.2015
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN