UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

znad

Chronologizacja

1 połowa XVII w., Kart XVII-XVIII

Pochodzenie

Zob.  z - (< *jьzъ) + - nad 

1. znad stołu

Definicja

z takiego miejsca,że jeśli coś będzie spadać z miejsca, o którym wiemy, w to miejsce, to nie jest tak, że uderzy w kogoś/coś, a nie uderzy w kogoś/coś, o kim/czym mowa w zdaniu, i nie jest tak, że jeśli ktoś/coś, nie byłby/byłoby w tym miejscu, to ktoś/coś, o kim/czym mowa w zdaniu, by spadł/spadło

Noty o użyciu

W połączeniu z zaimkiem osobowym  ja  oraz z poprzyimkową nieakcentowaną formą zaimka  on  występuje wariant  znade  (wówczas występuje forma  znadeń ). W połączeniu z innymi wyrazami, w szczególności zaczynającymi się od co najmniej dwóch spółgłosek, może wystąpić wariant  znade , jednak jest to użycie nacechowane stylistycznie.

Kategoria znaczeniowa

wykładnik lokalizacji przestrzennej

Relacje znaczeniowe

synonimy:  sponad
antonimy:  spod

Cytaty

Wcześniej Hania zdjęła znad łóżka zmarłej dziedziczki czarny, drewniany krucyfiks.

źródło: NKJP: Teresa Bojarska: Świtanie, przemijanie, 1996

Kawa „Orient” parowała znad włocławskich fajansów, zeszyt od matmy, pretekst wizyty, leżał nietknięty, a my siedzieliśmy do późna i zawsze mieliśmy o czym gadać.

źródło: NKJP: Włodzimierz Kowalewski: Bóg zapłacz!, 2000

Wybierając warstwy ziemi znad złóż, odciąża się niżej położone pokłady węgla.

źródło: NKJP: Marek Miziak, Wioleta Bąk, Tomasz Patora, Piotr Wesołowski: Ziemia zakołysała się w Bełchatowie najmocniej od 16 lat, Gazeta Wyborcza, 1996-11-08

Dziecko spojrzało na rozoraną twarz wystającą znad płotu, a Janek Kos poczuł, jak gorycz zmienia się w nienawiść palącą jak najlepsza wódka.

źródło: NKJP: Joanna Bator: Piaskowa Góra, 2009

Najpierw tylko sobie siedziała i patrzyła znad okularów, jak mali ludkowie o sztywnych włosach obiegają jej kolorowy dom i łapią się za głowy.

źródło: NKJP: Marcin Kołodziejczyk: Kwiatki polskie, Polityka, 2003-11-01

Atleta, podejrzliwie znade łba wysuwając antenki, szedł za nimi.

źródło: NKJP: Stefan Themerson: Wykład profesora Mmaa, 1969

Odmiana

część mowy: przyimek

Składnia

znad KOGO / CZEGO
w pozycji prawostronnej: Rz. konkr.
w Zd. z Cz. ruchu ukierunkowanego
szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja
względem frazy rzeczownikowej stały: antepozycja

2. znad morza

Definicja

z takiego miejsca, że potrzeba bardzo mało czasu, żeby znaleźć się tam, gdzie znajduje się coś, i górna powierzchnia owego czegoś nie jest położona wyżej niż powierzchnia, na której znajduje się ktoś/coś, o kim/czym mowa

Kategoria znaczeniowa

wykładnik lokalizacji przestrzennej

Relacje znaczeniowe

synonimy:  sponad
antonimy:  spod

Cytaty

Rodzina Prozorów pochodziła znad Niewiaży, ale ani Maurycy, ani Greta nigdy tam nie byli.

źródło: NKJP: Czesław Miłosz: Ziemia Ulro, 1977

W tej chwili właśnie przybiegł znad jeziora.

źródło: NKJP: Adam Bahdaj: Wakacje z duchami, 1962

Na przykład znad Bałtyku przywożono bursztyn, a po drugiej stronie Alp zaopatrywano się w krzemień do wyrobu narzędzi.

źródło: NKJP: Agnieszka Krzemińska: Napaleni na bagna, Polityka, 2004-12-11

Zawiadomione Pogotowie szybko odnalazło Pregerównę i sprowadziło znad przepaści.

źródło: NKJP: Stanisław Zieliński: W stronę Pysznej, 2008

Wrócili na nią znad jaru.

źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Smoczy pazur, 2003

Odmiana

część mowy: przyimek

Składnia

znad KOGO / CZEGO
w pozycji prawostronnej: Rz. oznaczający zbiornik wodny lub zagłębienie w powierzchni Ziemi
w Zd. z Cz. uchu ukierunkowanego
szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja
względem frazy rzeczownikowej stały: antepozycja
Data ostatniej modyfikacji: 28.03.2019
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN