UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

charakter

Chronologizacja

SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

łac. charactēr 'narzędzie do piętnowania, piętno; cecha znamienna, wyróżniająca'

z gr. charaktḗr

1.a usposobienie

Definicja

zespół stałych cech psychicznych, którymi odznacza się dany człowiek

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka

Relacje znaczeniowe

synonimy:  natura

Połączenia

  • dobry, mocny, nieskazitelny, niezłomny, silny, twardy; słaby, trudny charakter
  • charakter człowieka
  • charakter i osobowość, charakter i temperament, charakter i usposobienie, charakter i zachowanie; charaktery i postawy; umysł i charakter
  • cecha; nieskazitelność, prawość; siła, słabość; rys; przymioty, wady, zalety charakteru; niezgodność, różnice charakterów
  • kształtowanie charakteru
  • kształtować charakter

Cytaty

Charakter człowieka, jak twierdzi autor, przejawia się w sposobie postępowania, w jego pracy, rozrywkach, zainteresowaniach, układzie dnia, stosunku do otoczenia.

źródło: NKJP: Karol Szurczak: Praca Magisterska, 1995

Pomaga mi również jedna z cech charakteru, którą sądzę, że posiadam [...]: poczucie humoru.

źródło: NKJP: Marta Korotaj : Nie mogłam zmusić nóg do biegu, Gazeta Wyborcza, 1997-02-08/1997-02-09

Dzięki temu, że wyrobiłem sobie silny charakter, udaje mi się odnosić większe lub mniejsze sukcesy w życiu.

źródło: NKJP: Plebiscyt na najpopularniejszych sportowców i trenerów powiatu jasielskiego pod patronatem „Dziennika”, Dziennik Polski, 2001-03-01

On, Chruszczow, uważał, że wyrzucenie kogoś z Moskwy, [...] jest przejawem ludzkiego, dobrego charakteru, bo mógł go uwięzić, zamordować, zniszczyć, a nie zrobił tego,[...].

źródło: NKJP: Teresa Torańska: Oni, 1997

[...] z powodu niezgodności charakterów i wybuchowych temperamentów już wkrótce siostry zamieszkały oddzielnie.

źródło: NKJP: Maria Rostworowska: Portret za mgłą opowieść o Oldze Boznańskiej, 2003

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. charakter
 charaktery
D. charakteru
 charakterów
C. charakterowi
 charakterom
B. charakter
 charaktery
N. charakterem
 charakterami
Ms. charakterze
 charakterach
W. charakterze
 charaktery

1.b silna osobowość

Definicja

zespół cech psychicznych kogoś, kto odznacza się silną wolą, nieustępliwością i zdecydowaniem

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka cechy charakteru, temperamentu, zdolności i umiejętności

Połączenia

  • charakter i serce, charakter i wola
  • brak; próba, szkoła charakteru
  • człowiek bez charakteru
  • człowiek, drużyna, szkoła, zespół z charakterem
  • łamanie charakteru
  • pokazać charakter

Cytaty

[...] wszyscy piłkarze Iskry, którzy wybiegli na boisko, zasłużyli na wielkie brawa. Pokazali charakter i mimo że przegrali, mogą czuć się małymi bohaterami.

źródło: NKJP: Piotr Szpak: Kabaret w Sobowie!, Echo Dnia, 2007-06-18

Potem współpraca z SB to już była małość, brak charakteru, chęć zrobienia kariery - mówi.

źródło: NKJP: Agent, nasz brat, Dziennik Polski, 2002-12-20

To oni niszczyli nie tylko ludzi, ale i socjalizm, łamali charaktery, straszyli i przekupywali młode pokolenie.

źródło: NKJP: Wojciech Żukrowski: Kamienne tablice, 1994

Po stanie wojennym, w tym czasie próby charakterów dla bardzo wielu osób, był jednym z najbardziej aktywnych obrońców w procesach politycznych.

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 21.06.1995

Nie wstydziłem się też okazywać charakteru i serca. To jest to, czego potrzebuje tenis [...].

źródło: NKJP: Wojciech Michałowicz, Gazeta Wyborcza, 1995-06-21

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. charakter
 charaktery
D. charakteru
 charakterów
C. charakterowi
 charakterom
B. charakter
 charaktery
N. charakterem
 charakterami
Ms. charakterze
 charakterach
W. charakterze
 charaktery

2. właściwość

Definicja

zespół cech, którymi odznacza się dany przedmiot, organizacja, zjawisko, zdarzenie itp.

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  cecha, właściwość

Połączenia

  • indywidualny, narodowy; specyficzny, szczególny; uroczysty charakter; charakter administracyjny, edukacyjny, gospodarczy, naukowy, polityczny, prawny, religijny, ustrojowy; dostosowawczy, informacyjny, legislacyjny, porządkowy, redakcyjny; merytoryczny, stylistyczny, techniczny; formalny; masowy, ogólny, otwarty, powszechny, publiczny, socjalny, społeczny, uniwersalny; lokalny, międzynarodowy, regionalny; doraźny, epizodyczny, incydentalny, przejściowy, stały, trwały, tymczasowy; symboliczny
  • charakter pisma; instytucji, organu, państwa, partii, samorządu, sądu, spółki, szkoły, związku; budżetu, funduszu, podatku; aktu, decyzji, deklaracji, informacji, programu, projektu, umowy, ustawy; debaty, działalności, pomocy, pracy, procesu, produkcji, przedsiębiorczości, regulacji, represji, służby, świadczenia, zatrudnienia; użyteczności publicznej; orzeczeń, poprawek, przepisów; działań, rozwiązań, zadań, zmian
  • charakter i cel, charakter i przeznaczenie; charakter i okoliczności, charakter i właściwości; funkcja i charakter, rola i charakter; duch i charakter, forma i charakter, kształt i charakter, specyfika i charakter, styl i charakter, tempo i charakter, treść i charakter, wielkość i charakter
  • ocena, zmiana charakteru
  • wpływ na charakter
  • instytucja, organizacja, przedsiębiorstwo; decyzja, inwestycja, przepis, ustawa, uwaga; akt, czynność, działalność, praca, przedsięwzięcie, przestępstwo, sprawa; pytanie; poprawki, zmiany; świadczenia, zadania; rozwiązania, wątpliwości o charakterze jakimś
  • sprzeczny, zgodny z charakterem
  • nabrać/nabierać; określenie, ustalenie, zachowanie charakteru
  • odpowiadać, odpowiadający charakterowi
  • mieć, !?nosić, posiadać, stracić, utracić, zachować; nadać, oddać, określić/określać, przybrać/przybierać, !?przyjąć/!?przyjmować, zmieniać charakter
  • pasować do charakteru, odbiegać od charakteru, wynikać z charakteru; dostosowany do charakteru, wynikający z charakteru
  • wpływać na charakter
  • działanie o charakterze jakimś

Cytaty

Jesteśmy organizacją o charakterze ekologiczno-kulturalnym, wokół której skupiają się osoby i grupy pragnące pomagać ludziom, zwierzętom i Ziemi„ [...].

źródło: NKJP: (mab): Nie odrzucajmy kotów..., Dziennik Polski, 2002-11-08

Proszę państwa, spór o VAT przybrał charakter bardzo publiczny, bardzo emocjonalny [...].

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 23.06.1995

[...] świątynia wygląda tak jak niegdyś. Zachowany jest styl i charakter dawnej cerkiewki.

źródło: NKJP: (lew): Robimy to dla nas wszystkich, Życie Podkarpackie, 2006-08-30

Probizantyński charakter działań książąt ruskich był wystąpieniem przeciw wspólnemu wrogowi, Połowcom [...].

źródło: NKJP: Waldemar Ceran: Historia i bibliografia rozumowana bizantynologii polskiej (1800–1998), 1999

[...] wydaje jej się, że skądś zna ten charakter pisma, staranne, nieco ozdobne litery, ale nie może sobie przypomnieć skąd [...].

źródło: NKJP: Hanna Samson: Pułapka na motyla, 2000

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. charakter
 charaktery
D. charakteru
 charakterów
C. charakterowi
 charakterom
B. charakter
 charaktery
N. charakterem
 charakterami
Ms. charakterze
 charakterach
W. charakterze
 charaktery

Składnia

bez ograniczeń + charakter +
CZEGO
bez ograniczeń + charakter +
JAKI

Informacja normatywna

Uznawane za niepoprawne w połączeniach:  nosić charakter ,  przyjąć/przyjmować charakter .

3. postać

Definicja

postać stworzona w dziele artystycznym

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka literatura

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka teatr

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka film

Relacje znaczeniowe

synonimy:  postać I

Połączenia

  • komedia charakterów

Cytaty

[...] postaci te nie odstają jednak od konwencji moralitetowej, nie pochodzą z humanistycznej komedii charakterów.

źródło: NKJP: Jerzy Ziomek: Renesans, 1995

Ta nieprzewidywalność zachowań jest o wiele bliższa prawdziwemu życiu niż zwykła stereotypowość filmowych charakterów.

źródło: NKJP: Teresa Bogucka, Gazeta Wyborcza, 1995-04-15/1995-04-17

Nie poszli śladem wielkich przywódców religijnych czy politycznych, lecz zdecydowali się naśladować złe charaktery z filmów o Jamesie Bondzie.

źródło: NKJP: (RS): Złoty wiek Nowego Jorku, Dziennik Polski, 2002-02-23

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. charakter
 charaktery
D. charakteru
 charakterów
C. charakterowi
 charakterom
B. charakter
 charaktery
N. charakterem
 charakterami
Ms. charakterze
 charakterach
W. charakterze
 charaktery

Inne uwagi

W D. i B. lp spotykana forma  charaktera 

Frazeologizmy

coś leży w czyjejś naturze
coś leży w czyimś charakterze
czarny charakter
w charakterze
Data ostatniej modyfikacji: 22.01.2014
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN