UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

uśpić

Chronologizacja

SStp, SKN, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	uśpię	uśpimy
2 os.	uśpisz	uśpicie
3 os.	uśpi	uśpią

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	uśpiłem +(e)m uśpił	uśpiłam +(e)m uśpiła	uśpiłom +(e)m uśpiło	uśpiliśmy +(e)śmy uśpili	uśpiłyśmy +(e)śmy uśpiły
2 os.	uśpiłeś +(e)ś uśpił	uśpiłaś +(e)ś uśpiła	uśpiłoś +(e)ś uśpiło	uśpiliście +(e)ście uśpili	uśpiłyście +(e)ście uśpiły
3 os.	uśpił	uśpiła	uśpiło	uśpili	uśpiły

bezosobnik: uśpiono

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		uśpijmy
2 os.	uśpij	uśpijcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	uśpiłbym bym uśpił	uśpiłabym bym uśpiła	uśpiłobym bym uśpiło	uśpilibyśmy byśmy uśpili	uśpiłybyśmy byśmy uśpiły
2 os.	uśpiłbyś byś uśpił	uśpiłabyś byś uśpiła	uśpiłobyś byś uśpiło	uśpilibyście byście uśpili	uśpiłybyście byście uśpiły
3 os.	uśpiłby by uśpił	uśpiłaby by uśpiła	uśpiłoby by uśpiło	uśpiliby by uśpili	uśpiłyby by uśpiły

bezosobnik: uśpiono by

bezokolicznik: uśpić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: uśpiwszy

gerundium: uśpienie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	uśpienie	uśpienia
D.	uśpienia	uśpień
C.	uśpieniu	uśpieniom
B.	uśpienie	uśpienia
N.	uśpieniem	uśpieniami
Ms.	uśpieniu	uśpieniach
W.	uśpienie	uśpienia

imiesłów przymiotnikowy bierny: uśpiony

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	uśpiony	uśpiony	uśpiony	uśpione	uśpiona
D.	uśpionego	uśpionego	uśpionego	uśpionego	uśpionej
C.	uśpionemu	uśpionemu	uśpionemu	uśpionemu	uśpionej
B.	uśpionego	uśpionego	uśpiony	uśpione	uśpioną
N.	uśpionym	uśpionym	uśpionym	uśpionym	uśpioną
Ms.	uśpionym	uśpionym	uśpionym	uśpionym	uśpionej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	uśpieni	uśpieni	uśpione	uśpione
D.	uśpionych	uśpionych	uśpionych	uśpionych
C.	uśpionym	uśpionym	uśpionym	uśpionym
B.	uśpionych	uśpionych	uśpionych	uśpione
N.	uśpionymi	uśpionymi	uśpionymi	uśpionymi
Ms.	uśpionych	uśpionych	uśpionych	uśpionych

odpowiednik aspektowy: usypiać

Pochodzenie

psł. *usъpiti 'spowodować, że ktoś zasypia'

W genetycznym związku z *usъnǫti (zob. usnąć ) i *sъpati (por. spać ).

1. dziecko

Definicja

spowodować, że ktoś usnął

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne

Relacje znaczeniowe

antonimy:

obudzić, wybudzić

Połączenia

deszcz, jednostajny (monotonny) dźwięk, miarowy stukot kół, szmer uśpił; kołysanka uśpiła; tykanie zegara uśpiło
uśpić córeczkę, dziecko, niemowlę, syna

Cytaty

	Przed chwilą udało mi się wreszcie uśpić córeczkę. źródło: Internet
	Marzyłam o tym, by uśpić synów i godzinę pograć - zawsze miałam w tym zaległości. Przed koncertami ćwiczyłam w hotelach, a nawet w pociągach. źródło: NKJP: Anna Żebrowska, Gazeta Wyborcza, 1998-09-18
	Na wygodnym łóżku, za zasuniętymi firankami, monotonne mruczenie silnika i zmęczenie uśpiły mnie w parę minut. źródło: KJ PWN: Polityka, nr 33, 2000
	Grał potem na harfie, sprawiał, że słuchający śmiali się i płakali, aż uśpił ich kołysanką. źródło: Internet

Składnia

uśpić

KOGO + (CZYM)

2. pacjenta

Definicja

podać komuś środek powodujący czasową utratę świadomości i nieodczuwanie bólu

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie leki i sposoby leczenia, zabiegi, sprzęty medyczne

Relacje znaczeniowe

	antonimy:	wybudzić
	hiperonimy:	znieczulić

Połączenia

anestezjolog, lekarz uśpił
uśpić chorego, pacjenta
uśpić do operacji, do zabiegu
uśpić na czas zabiegu
uśpić przed operacją

Cytaty

	Lekarka uśpiła pacjenta na sali operacyjnej. źródło: NKJP: Elżbieta Cichocka, Jolanta Maciuch-Grzybowska, Gazeta Wyborcza, 1993-12-20
	Nad uśpionym pacjentem cały czas musi czuwać anestezjolog. źródło: NKJP: (E): Rezonans dla najmłodszych, Dziennik Polski, 2001-09-27
	Amerykański dentysta Wiliam Morton [...] dokonał z powodzeniem poważnej operacji chirurgicznej uśpiwszy uprzednio pacjenta oparami eteru. źródło: NKJP: Eteromania, Dziennik Polski, 2002-09-07
	Sama operacja nie jest skomplikowana. Trzeba szczurka uśpić, wygolić futerko w okolicach cięcia, naciąć skórę, odseparować i wyjąć guz. Wszystko trwa ok. 30 minut. źródło: Internet
	Najpierw została przez lekarza uśpiona. W trakcie niefachowo wykonanego zabiegu doszło do komplikacji. źródło: NKJP: Beata Zalot: Lekarz przed sądem, 1996

Składnia

tylko Rz osobowy

uśpić

KOGO/CO + (CZYM)

3. zwierzę

Definicja

podać zwierzęciu środek powodujący bezbolesną śmierć

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt hodowla i opieka nad zwierzętami; człowiek wobec zwierząt

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

uśmiercić, zabić

Połączenia

lekarz, weterynarz uśpił
uśpić kota, psa, szczeniaki, (chore, cierpiące, agresywne) zwierzę, miot
trzeba uśpić

Cytaty

	Było już kilka przypadków, że psy, które nie były zaszczepione przeciwko wściekliźnie, a miały kontakt z chorymi lisami, trzeba było uśpić. źródło: NKJP: (ALG): Winne lisie gody, Dziennik Polski, 2001-02-22
	Powiatowy lekarz weterynarii wydał nakaz uśpienia kilku psów i kotów z okolicznych gospodarstw. źródło: NKJP: (PAZ): Zagrożenie wścieklizną, Dziennik Polski, 2001-02-12
	Agresywny bull terrier został uśpiony. źródło: NKJP: Ludzie gorsi od psów, Dziennik Polski, 2002-11-23
	W minionym tygodniu weterynarze z powiatu jasielskiego uśpili krowę pogryzioną przez wściekłego lisa. źródło: NKJP: (ST): Zapowietrzone Podkarpacie, Dziennik Polski, 2000-04-04
	Decyzja o uśpieniu sześcioletniej Dolly została powzięta po badaniach weterynaryjnych, które potwierdziły chorobę płuc u zwierzęcia. źródło: NKJP: Uśpiona Dolly, Dziennik Polski, 2003-02-15

Składnia

tylko Rz osobowy

uśpić

KOGO + (CZYM)

4. czujność

Definicja

spowodować zaprzestanie lub osłabienie intensywności albo skuteczności działania osoby lub określonego procesu myślowego albo psychicznego

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka

Relacje znaczeniowe

antonimy:

wybudzić

Połączenia

uśpić czyjąś czujność, czyjeś podejrzenia, sumienie, czyjąś uwagę; konkurencję, rywali

Cytaty

	Nie możemy dać się uśpić retoryce obu koalicjantów, którzy w imię stworzenia rządu starają się ukryć głębokie rozbieżności w podejściu do wielu problemów. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 10.11.1997
	Trasa przerzutu wiodła więc najczęściej z Nepalu przez Tajlandię do Europy. Lot do Tajlandii był kamuflażem. Chodziło o to, by uśpić czujność zachodnioeuropejskich celników, wyczulonych na Nepal jako kolebkę haszyszu. źródło: NKJP: Kółko z lewym paskiem, Dziennik Polski, 2002-11-22
	Musimy wyciągnąć wnioski z tej porażki. […] Myślę, że uśpiły nas nieco pierwsze, dosyć łatwo odniesione, zwycięstwa. Być może ten zimny prysznic nam się przyda. źródło: NKJP: (TSZ): Rozczarowanie po przerwie, Dziennik Polski, 2001-09-11
	Specjaliści z branży oceniają dziś, że zakład korzystał wtedy z wyśmienitej koniunktury na rynku, zarówno krajowym, jak i europejskim […]. Uśpiło to i zarząd, i załogę, która uwierzyła, że tak będzie zawsze. źródło: NKJP: Człowiek z kauczuku, Dziennik Polski, 2001-01-22
	W Związku Radzieckim siewcami zarazy stali się narkomani, uśpieni przez rządową propagandę, nie przestrzegający żadnych zasad higieny. źródło: NKJP: (PAI): Zaraza na gruzach imperium, Dziennik Polski, 1998-11-23

Składnia

uśpić

KOGO/CO

Data ostatniej modyfikacji: 18.10.2009